Αναδημοσίευση -διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτότυπου- από το βιβλίο του Παναγιώτη Θ. Κουνιάκη: «Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς: Ήθη-Έθιμα-Εξέλιξις και Δράσις των πολιτικών αυτής ανδρών», 1928

«ΒΑΘΥ» (Μεγανησίου).

Το Βαθύ ήτο το κέντρον του τέως Δήμου Ταφίων. Κατά την αρχαιότητα εκαλείτο η Νήσος «Τάφος» εκ του ονόματος του πρώτου οικιστού αυτής Τάφου, όστις υπήρξε και Βασιλεύς αυτής. Προς τα βόρρεια του χωρίου Βαθύ, υπάρχει μία λοφώδης τοποθεσία καλουμένη μέχρι και σήμερον Τάφος, εν η κατά την παράδοσιν υπήρχε το ανάκτορον του τότε Βασιλέως Τάφου. Απόπειραι αρχαιολογικών ερευνών, εκεί γενόμεναι, προ πολλών ετών, απεκάλυψαν τάφους αρχαίους και οικάζεται ότι πράγματι εκεί υπήρχεν η αρχαία πόλις Τάφος.

Βραδύτερον η Νήσος Τάφος αποικίσθη από Χιώτας φεύγοντας τότε τας διώξεις των Τούρκων. Η Νήσος Τάφος ήτο ονομαστή κατά την αρχαιότητα δια τον πράγματι εκλεκτόν οίνον της. Ο Όμηρος αναφέρει εις κάποιον χωρίον, ότι πριν η αρχίση η κατά της Τροίας εκστρατεία, είχον επισκεφθή τον Βασιλέα Τάφον, οι γείτονες αυτώ Βασιλείς της Ιθάκης και της Αιγειλίας (Ακαρνανική πόλις, πιθανότητα ο σημερινός «Μύτικας»), τους οποίους ο Τάφος εφιλοξένησεν εις τα Ανάκτορά του και προσέφερεν εξαίρετον Τάφιον οίνον. Κάτοικοι 897 ω επί το πλείστον ναυτικοί. Κύρια προϊόντα οίνος και έλαιον.

Στερείται λιμένος δυναμένου να εξυπηρετήση την ναυτιλίαν και την συγκοινωνίαν, ην μέχρι προ ολίγων ετών, εξετέλουν ιστιοφόρα. Εν καιρώ δε χειμώνος, οι συγκοινωνούντες με την πόλιν Τάφιοι, υπεβάλλοντο εις Οδυσσείας περιπετείας. Νυν η συγκοινωνία εκτελείται δια βενζινοπλοίων. Κυριαρχούντα επίθετα: Κατωπόδης – Κονιδάρης. Εις την νήσον των Ταφίων, διεμείναμεν κατά τα παιδικά μας χρόνια, περί τους δύο μήνας. Έτερος συνοικισμός εν τη Νήσω είναι το:

ΣΠΑΡΤΟΧΩΡΙΟΝ

Hμίωρον απέχον του Βαθέως. Κάτοικοι 747 ναυτικοί ω επί το πλείστον και ούτοι. Το Σπαρτοχώρι κείται εις τοποθεσίαν αναπεπταμένην. Στερείται όμως κατά τους μήνας του θέρους ύδατος ποσίμου. Και η επ’ εσχάτων κατασκευασθείσα Δεξαμενή δεν επαρκεί, δια την ύδρευσιν των κατοίκων. Όταν δε πρόκειται να ανοιχθή αύτη αρχομένης της θερινής περιόδου, γίνεται προπαρασκευή και κατήχησις εις τους κατοίκους να είνε φειδωλοί εις την ύδρευσιν.

Μεταξύ των δύο χωρίων Σπαρτοχωρίου – Βαθέως υπάρχει κοιλάς (νυν κατάφυτος ελαιοδένδρων) η οποία, κατά τους προγενεστέρους χρόνους ήτο έρημος και ακαλλιέργητος. Οι εις την κοιλάδα ταύτην συναντώμενοι άνεμοι κατά την χειμερινήν περίοδον, εποίουν κρότον, ον οι κάτοικοι εξελάμβανον, ως προερχόμενον από διαβόλους οι οποίοι εκεί μέσα κατώκουν!!!

Και εν καιρώ νυκτός ουδείς διήρχετο εκ ταύτης.

Προς εκδίωξιν των περιέργων αυτών φαντασμάτων, τα οποία είχον στήσει εκεί την φωλεάν των, οι κάτοικοι, κατά διάφορα διαστήματα της κοιλάδος, έστησαν στήλους εις σχήμα «Σταυρών», τινές δε των στηλών τούτων διεσώθησαν μέχρι του έτους 1890.

Κυριαρχούντα επίθετα: Αργύρης – Πολίτης.

(Πηγή: www.kolivas.de)