O Μηχανισμός των Αντικυθήρων – Ο αρχαιότερος υπολογιστής – έρχεται στην Λευκάδα

Η Διεύθυνση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ο Δήμος Λευκάδας και το Πανεπιστήμιο Αθηνών συνδιοργανώνουν μια μοναδική Έκθεση με θέμα τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας, στις 10 και 11 Φεβρουαρίου 2012, με παρόντα τον Αναπλ. Καθηγητή Φυσικής Διαστήματος κ. Ξενοφώντα Μουσά, Διευθυντή του Εργαστηρίου Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η πρωτοβουλία ανήκει στους Καθηγητές του ΕΠΑΛ και της ΕΠΑΣ Λευκάδας, που διδάσκουν την εφαρμοσμένη επιστήμη και τεχνολογία σε μαθητές μέσης εκπαίδευσης.

Η έκθεση παρουσιάζει το περίεργο όσο και αξιοθαύμαστο αντικείμενο που ονομάζουμε Μηχανισμό των Αντικυθήρων και την εξέλιξη της Ελληνικής αστρονομίας, που έγινε από πρακτική πραγματική Επιστήμη στην Ελλάδα με τη χρήση κατάλληλων μαθηματικών και φυσικής. Η αστρονομία έχει τις ρίζες της στην Ελλάδα, την εποχή του Ορφέα στην Θράκη και Μακεδονία αλλά και στην Κρήτη του Εννεάωρου Μίνωα.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της αρχαιότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι το μόνο αρχαίο επιστημονικό όργανο που επέζησε της ανακύκλωσης του χαλκού που ήταν πολύτιμος κατά την αρχαιότητα. Κατασκευάσθηκε από Έλληνες επιστήμονες, πιθανότατα μεταξύ 150 και 100 π.Χ. Οι διαστάσεις του είναι περίπου 32Χ22Χ7 εκατοστά.

Διατηρήθηκε επί 23 αιώνες παρόλο που διαβρώθηκε από το θαλασσινό νερό διασώθηκε καλυμμένο και προστατευμένο με ασβεστολιθικές επιθέσεις και κοράλλια και κοχύλια. Βρέθηκε σε ναυάγιο στα Αντικύθηρα από Συμιακούς δύτες το 1901-2. Το πλοίο ήταν γεμάτο με θησαυρούς που μεταφέρονταν από την Ελλάδα στην Ρώμη.

Οι μαθητές των Σχολείων της Λευκάδας μπορούν να επισκεφθούν την Έκθεση την Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου, η οποία θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό μέχρι το μεσημέρι του Σαββάτου.

Ομιλία του κ. Μουσά, θα γίνει το βράδυ της Παρασκευής, ώρα 19.00′, με θέμα «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, το πρώτο μηχανικό Σύμπαν, ο αρχαιότερος Υπολογιστής».

Αναστάσιος Στάμου, Δ/ντής ΕΠΑΛ Λευκάδας
Πληροφορίες στο τηλ. 26450-23320

Περιγραφή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων

Όπως μας πληροφορεί ο κ. Μουσάς, πρόκειται για το αρχαιότερο πολύπλοκο επιστημονικό όργανο. Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε με βάση τα μαθηματικά, τους νόμους της φυσικής και μία προηγμένη τεχνολογία.

Φτιάχτηκε γύρω στο 150 με 100 π.Χ. Είναι o αρχαιότερος υπολογιστής και το αρχαιότερο Μηχανικό Σύμπαν, πιθανώς ήταν και πλανητάριο ή αστρονομικό ωρολόγιο. Με τις μελέτες μας αποδεικνύουμε ότι βασίζεται στην αντίληψη των Ελλήνων Φιλοσόφων ότι τα φυσικά φαινόμενα περιγράφονται, ερμηνεύονται και προβλέπονται με την αιτιοκρατία, τους νόμους της φυσικής και κατάλληλα μαθηματικά που επιτρέπουν τη δημιουργία θεωρητικών προτύπων.

Ο Μηχανισμός λειτουργεί με προσεκτικά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα γρανάζια. Τα γρανάζια εκτελούν συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις, καθώς κινούνται γύρω από άξονες. Η κίνηση των γραναζιών κινεί δείκτες. Τα γρανάζια περιστρέφονται έτσι ώστε να εκτελούνται συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις που περιγράφουν φυσικά φαινόμενα: τις κινήσεις των αστρονομικών αντικειμένων. Ο μηχανισμός προβλέπει τις εκλείψεις Σελήνης και Ηλίου. Προσδιορίζει πότε γίνονται οι Ολυμπιακοί αγώνες και οι άλλοι στεφανίτες αγώνες, δηλαδή τα Ολύμπια, τα Νάα, Ίσθμια, Πύθια, Νέμεα.

Η λειτουργία και χρήση του Μηχανισμού μελετήθηκε με τη βοήθεια τρισδιάστατων τομογραφιών που έχουν ληφθεί με ειδικό μηχάνημα (X-Tek Systems) και που επιτρέπουν να παρατηρούμε καλά την δομή του και σε συνδυασμό με κείμενα αρχαίων συγγραφέων όπως και του κειμένου του εγχειριδίου του Μηχανισμού, που είναι γραμμένα στο κρατέρωμα, συμπεραίνουμε για την χρήση, λειτουργία, χρησιμότητα, προέλευση, προγόνους και κατασκευαστή, αν προσδιόριζε τις θέσεις των πλανητών και κυρίως αν έδειχνε συνεχή κίνηση του Ηλίου, δηλαδή αν εν τέλει ίσως είναι το αρχαιότερο αστρονομικό ρολόι.

Α) Στην Α’ όψη του Μηχανισμού σε ομόκεντρες κλίμακες με τον ζωδιακό κύκλο και το έτος δείκτης δίνει τη θέση του Ηλίου (με χρυσούν σφαιρίον, όπως διαβάζουμε στο εγχειρίδιο του Μηχανισμού που είναι ενσωματωμένο σε μπρούτζινες πλάκες) κατά τη διάρκεια του έτους στον ουρανό.

Άλλος δείκτης δίνει τη θέση της Σελήνης και την φάση της στη διάρκεια του μήνα, με αργυρούν σφαιρίον (που περιστρέφεται γύρω από δυο άξονες).

Πιθανότατα υπήρχαν και δείκτες για τους πλανήτες, που όπως διαβάζουμε σε αρχαία κείμενα, κατέληγαν σε πολύτιμους λίθους. Προσδιόριζε τη θέση των πλανητών με ανισοταχή ρεαλιστική κίνηση. Πιθανότατα ήταν και ωρολόγιο με συνεχή κίνηση.

Β) Στην Β’ όψη του Μηχανισμού τηρούνται τέσσερα πολυετή ημερολόγια, τα οποία προβλέπουν:

1) τις εκλείψεις: α) οι οποίες προβλέπονται με την περίοδο του Σάρου διάρκειας 223 μηνών σε ελικοειδή κλίμακα, και β) σε συνδυασμό με την ακριβέστερη περίοδο του Εξελιγμού, διάρκειας 54 ετών περίπου, που παρουσιάζεται σε μικρή κυκλική κλίμακα.

2) και επιπλέον σε συνδυασμό με την επανεμφάνιση της Σελήνης με την ίδια φάση, στην ίδια ακριβώς θέση του ουρανού, χρησιμοποιώντας: α) την περίοδο 19 ετών του Μέτωνος, που φαίνεται σε ελικοειδή κλίμακα, και β) την ακόμη ακριβέστερη περίοδο του Καλλίππου διάρκειας 76 ετών που φαίνεται σε μικρή κυκλική κλίμακα.

Επισημαίνουμε ότι με την περίοδο του Μέτωνος ορίζεται σήμερα και το Ορθόδοξο Πάσχα.

3) σε άλλη μικρή κυκλική κλίμακα φαίνονται τα έτη των Στεφανιτών Αγώνων: των Ολυμπιακών αγώνων, των Νεμέων, Πυθίων, Ισθμίων και Νάων (που ίσως είναι και οι αρχαιότεροι αγώνες).

Ο αρχαίος υπολογιστής έχει και εγχειρίδιο χρήσης. Σε μπρούτζινες πλάκες αναγράφονται οδηγίες χρήσης με τεχνικούς και αστρονομικούς όρους.

Ο μέγας μαθηματικός και μηχανικός Αρχιμήδης και ο σημαντικότατος αστρονόμος Ίππαρχος είναι οι [πνευματικοί] πατέρες του μηχανήματος, που έλκει την καταγωγή από τον Θαλή, Αρίσταρχο και άλλους γίγαντες της επιστήμης του αρχαίου κόσμου.

(Πηγή: www.kolivas.de)