(Πηγή: meganisilife via Καθημερινή )

Εφημερίδες του 1821: Oταν οι οπλαρχηγοί έψαχναν τα πρωτοσέλιδα

Κυκλοφορούσαν εφημερίδες το 1821; Φυσικά – οι Eλληνες τις ονόμαζαν «γαζέτες». Οι σημαντικότερες ήταν τα «Ελληνικά Χρονικά», ο «Φίλος του Νόμου» και η «Εφημερίς Αθηνών», που διευθύνονταν από ριζοσπάστες φιλελεύθερους, όπως ο Λέστερ Στάνχοπ, ο Ιάκωβος Μάγιερ, ο Γεώργιος Ψύλλας κ.ά. Συνολικά, ωστόσο, οι εφημερίδες της Επανάστασης ήταν τουλάχιστον 23. Και όπως λέει στην «Κ» ο Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, «το νούμερο, για έναν λαό που βρίσκεται σε πόλεμο και δεν έχει παράδοση στον Τύπο, είναι εντυπωσιακό».

Πόσοι Eλληνες όμως γνώριζαν ανάγνωση; «Οι εφημερίδες διαβάζονταν στα καφενεία, τη στιγμή που είχαν κυκλοφορήσει, “ζεστές”», λέει ο κ. Χατζής και συνεχίζει: «Κατέγραφαν τα γεγονότα των μαχών και όσοι συμμετείχαν σε αυτές έκλαιγαν αν δεν είχε γραφτεί το όνομά τους. Hταν σαν να μην είχαν πολεμήσει. Κάποτε, ο Γιώργος Τζαβέλλας δημιούργησε φασαρία στα “Ελληνικά Χρονικά” γιατί ενώ πρωταγωνίστησε σε μία μάχη δεν είχε αναφερθεί το όνομά του, τρελάθηκε, ήθελε να κάψει την εφημερίδα. Aλλοι ζητούσαν επίμονα ή δωροδοκούσαν να αναφερθεί το δικό τους ή των συγγενών τους. Η παραδοσιακή ελληνική κοινωνία είχε αντιληφθεί πολύ γρήγορα τη δύναμη της εφημερίδας».

Από το 2020 ο κ. Χατζής έχει συστήσει μια μεγάλη ομάδα νέων ερευνητών με στόχο τη μελέτη και την καταγραφή των εφημερίδων της Επανάστασης. Μεταξύ άλλων έχουν καταγράψει περίπου 1.770 τεύχη 23 διαφορετικών εφημερίδων, που μέχρι πρότινος βρίσκονταν διάσπαρτες σε ερευνητικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Το σύνολο του υλικού αγγίζει τις 8.300 σελίδες, πρέπει όμως να προστεθεί και η αποδελτίωση 4.000 δημοσιευμάτων των Times του Λονδίνου που αφορούν την Επανάσταση και στα οποία βρίσκουμε, λ.χ., τις πρώτες πληροφορίες που φτάνουν στη Βρετανία για το Σύνταγμα της Επιδαύρου, το 1822. Τα ευρήματα της ομάδας παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη διημερίδα «Το 1821 στην πρώτη σελίδα: η Ελληνική Επανάσταση στον διεθνή και εγχώριο Τύπο», που πραγματοποιήθηκε στη Βουλή των Ελλήνων και μέσα στο 2024 το υλικό θα αναρτηθεί και σε μια πλήρως προσβάσιμη ψηφιακή πλατφόρμα.

Η ερευνητική ομάδα έχει επίσης ξεκινήσει να αποδελτιώνει και να ψηφιοποιεί άλλες 17 ευρωπαϊκές εφημερίδες προκειμένου να καταγράψουν το πώς έβλεπε την Επανάσταση ο ευρωπαϊκός Τύπος. Οι εφημερίδες θα αναρτηθούν ψηφιοποιημένες σε ένα δεύτερο portal, ενώ ήδη έχουν προσφέρει και άγνωστα ιστορικά στοιχεία για το δουλεμπόριο μετά τη σφαγή της Χίου, για τη γαλλική μετάφραση του Συντάγματος της Επιδαύρου κ.ά.

Μια πληροφορία έχει το δικό της ενδιαφέρον. Η βρετανική εφημερίδα Morning Chronicle αρχίζει τον Ιανουάριο του 1821 να κατατάσσει τις ευρωπαϊκές χώρες με βάση τη θεσμική τους ανάπτυξη. «Είναι κάτι σαν “φιλελευθερόμετρο” της εποχής», λέει ο κ. Χατζής και εξηγεί: «Στην πρώτη κατηγορία μπαίνουν τα συνταγματικά κράτη και η Oθωμανική Αυτοκρατορία είναι στον πάτο, ως “absolute barbarians”. Oταν η Ελλάδα αποκτά Σύνταγμα το 1822, εισέρχεται στην πρώτη κατηγορία. Και φτάνει στην πρώτη θέση, το 1827, με το Σύνταγμα της Τροιζήνας, που είναι το πιο φιλελεύθερο και δημοκρατικό στον κόσμο».

Το βίντεο της παρουσίασης στην Βουλή του Άρη: