(Πηγή: Kolivas.de)

Σχόλιο της κας Χριστίνας Μιχαλά στο δημοσίευμα «Δήμος Μεγανησίου: Ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης του Ελαιοτριβείου στο Βαθύ»:

Σίγουρα είναι πολύ σημαντική στο γενικό της πλαίσιο η εξέλιξη αφού το αξιόλογο αυτό στοιχείο της παραδοσιακής κληρονομιάς θα διασωθεί και θα μετατραπεί σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό χώρο που θα προσφέρει στον επισκέπτη το ξεχωριστό βίωμα της νοερής συμμετοχής στην παραδοσιακή μέθοδο παραγωγής ελαιολάδου.

Στην επίσκεψη δε στο αρχείο των Βιομηχανικών Δελτίων Καταγραφής έχουν αποτυπωθεί για το συγκεκριμένο ανάμεσα στα άλλα τα παρακάτω στοιχεία:

ΤΥΠΟΣ: Κτίριο

ΚΛΑΔΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ: Ελαιοτριβείο – ελαιουργείο – πυρηνελαιουργείο. Επεξεργασία δημητριακών, οσπρίων και καφέ (αλευρόμυλος, ορυζόμυλος κ.ά.)

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ: 1938-1962…….

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Το παλιό ελαιουργείο- αλευρόμυλος βρίσκεται στον οικισμό Βαθέως, στο ομώνυμο λιμάνι του Μεγανησίου. Πρόκειται για πέτρινο, μονώροφο γωνιακό κτίσμα έκτασης 369.99 τ.μ. το οποίο κατασκευάστηκε το 1937-38 και λειτούργησε για 25 χρόνια περίπου, έως το 1962. Το «λιοτρίβι» ανήκε με ισότιμα μερίδια σε τρείς οικογένειες του νησιού: α) στους Κακαναίους: Φώτης και Κων/νος Πάλμος β) στους Γιοσιφαίους: Δημήτρης Πάλμος (Κούτσουρας ) – Ιωσήφ Πάλμος – Γεράσιμος Πάλμος (Λυκούρης) και γ) στους Πανουτσαίους: Γεράσιμος Κονιδάρης – Νικόλαος Κονιδάρης – Στέφανος Κονιδάρης και Βησσαρίων Κονιδάρης. Χαρακτηρίσθηκε ως «υπερσύγχρονο ελαιοτριβείο» για την εποχή του καθώς εξοπλίσθηκε με μια ισχυρή μηχανή diesel γερμανικής προέλευσης η οποία με ένα σύστημα ιμάντων έθετε σε κίνηση όλα τα μηχανήματα που απαιτούνταν για τη διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου: το υδραυλικό πιεστήριο, τις μυλόπετρες από την Αίγινα στον αλεστικό κάδο, την ηλεκτρογεννήτρια για την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος.

Το Μεγανήσι ηλεκτροδοτήθηκε μετά από 35 χρόνια. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο μέσα στο ελαιουργείο λειτούργησε παράλληλα αλευρόμυλος που παρέμεινε ενεργός έως και δύο χρόνια μετά την οριστική παύση του ελαιουργείου. Στο κτίριο του ελαιουργείου υπήρχαν πετρόκτιστα αποθηκευτικά σιλό, οι λινοί, για την αποθήκευση του ελαιοκάρπου των ιδιοκτητών και των πελατών από τους διάφορους οικισμούς του νησιού. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1990 οι εν ζωή ιδιοκτήτες και οι κληρονόμοι των θανούντων αποφάσισαν να δωρίσουν το ανενεργό από καιρό λιοτρίβι στο Δήμο Μεγανησίου ώστε με τις απαιτούμενες παρεμβάσεις να λειτουργήσει ως μουσείο. Το 2011 το Δημοτικό Συμβούλιο Μεγανησίου κήρυξε με ομόφωνη απόφασή του (Αριθμός απόφασης 197, 10/12/2011) το ανενεργό ελαιουργείο «ως απαλλοτριωτέο για κοινωφελή και πολιτιστικό σκοπό» ώστε να λειτουργήσει ως πολιτιστικό τμήμα – μουσείο. Η «συναινετική αυτή απαλλοτρίωση», όπως χαρακτηρίστηκε, έγινε για να ξεπεραστούν γραφειοκρατικά εμπόδια και να προχωρήσει η διαδικασία αποκατάστασης. Και κατά την ομολογία του πρώην δημάρχου Μεγανησίου κ. Στάθη Ζαβιτσάνου ουδείς εκ των κληρονόμων έλαβε οικονομικό αντάλλαγμα.

Το 2018, με απόφαση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων (27/03/2018 Α.Π.: 1183), το ανενεργό ελαιοτριβείο Βαθέως εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ιόνια Νησιά 201-2020»: «Προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς Δήμου Μεγανησίου» με Κωδικό ΟΠΣ 5007822, 2ο ΥΠΟΕΡΓΟ: «Αποκατάσταση, ανάδειξη και νέα χρήση ελαιοτριβείου Βαθέως», αναπαλαίωση κτιρίου για δημιουργία εκθεσιακού χώρου για την παρουσίαση της γραμμής παραγωγής του ελαιόλαδου. Στην αιτιολογική έκθεση για την ένταξη του ελαιουργείου στο ανωτέρω επιχειρησιακό πρόγραμμα, περιγράφονται οι λόγοι που συνηγορούν στην ένταξη αυτή καθώς και οι προβλεπόμενες εργασίες για την αποκατάσταση και μετατροπή σε μουσείο του κτιρίου:

«Παρά το γεγονός της έντονης διαφοροποίησής του από την τυπολογία του οικισμού, το ελαιοτριβείο, παρουσιάζει ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά πρώιμης βιομηχανικής εγκατάστασης. Πρόκειται για μια λαϊκή εκδοχή της αρχιτεκτονικής του μοντέρνου κινήματος που αναπτύχθηκε προπολεμικά στην Ευρώπη. Στον ελληνικό χώρο έχουμε πολύ αξιόλογα δείγματα, από τα προπολεμικά σχολεία επί υπουργίας Γ. Παπανδρέου (τύπου “Καλλία-Συγγρού”) μέχρι τα ξενοδοχεία Ξενία του ’50 και του ’60. Οι περιμετρικοί τοίχοι είναι φέροντες από καλής ποιότητας ψευδοϊσόδομη λιθοδομή. Το οπλισμένο σκυρόδεμα ως ακριβό υλικό χρησιμοποιήθηκε μόνο για τα υποστυλώματα τα δοκάρια και την πλάκα. Τόσο η σχεδίαση των υποστυλωμάτων, με τα ανακουφιστικά φορούσια, όσο και η επιμελημένη σκυροδέτηση, επιβεβαιώνουν τη μοντέρνα ταυτότητα του κτίσματος και συνηγορούν στην ανάγκη συντήρησης και την ανάδειξης του.

Η επισκευή θα γίνει με ρητινούχα κονιάματα αφού πρώτα ο οπλισμός, κυρίως της πλάκας, εξασφαλιστεί από τη διάβρωση. Στο δώμα θα γίνει θερμομόνωση και υγρομόνωση. Τα παράθυρα θα αντικατασταθούν από ανακλινόμενα, σιδερένια απλού προφίλ. Οι τοίχοι θα αρμολογηθούν. Η ηλεκτρική εγκατάσταση θα γίνει με εμφανείς σιδηροσωλήνες. Το κτίριο θα λειτουργήσει ως εκθεσιακός χώρος με βασικό έκθεμα τον υφιστάμενο εξοπλισμό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος κίνησης των μηχανημάτων με τροχαλίες και ιμάντες από έναν άξονα αναρτημένο στον πίσω εσωτερικό τοίχο, ο οποίος αντίστοιχα περιστρέφεται από μηχανή εσωτερικής καύσης. Σε παράλληλη έκθεση θα παρατεθεί η παραδοσιακή γραμμή παραγωγής με τα χειροκίνητα μηχανήματα. Οι περιμετρικοί τοίχοι μπορούν να φιλοξενήσουν περιοδικές εικαστικές εκθέσεις. Προκειμένου να επισημανθεί ο σύγχρονος χαρακτήρας της επέμβασης αλλά και η είσοδος του μουσείου θα κατασκευασθεί ανοιχτό πρόπυλο που αποτελείται μόνο από περιμετρικούς τοίχους χωρίς στέγαση». …..

ΠΗΓΕΣ:

Σάββας Πάλμος, μεγανησιώτης οδοντίατρος: συνέντευξη

Απαλλοτριώνεται το παλιό ελαιοτριβείο στο Βαθύ

Ένταξη της Πράξης «Προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς Δήμου Μεγανησίου» με Κωδικό ΟΠΣ 5007822 στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ιόνια Νησιά 2014-2020»

ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ:

Μαρτυρίες ηλικιωμένων Μεγανησιωτών: Το μόνιμο προσωπικό του ελαιοτριβείου: Διευθυντής και ψυχή του ελαιοτριβείου ο ένας από τους ιδιοκτήτες, Δημήτριος Πάλμος (Κούτσουρας). Εργαζόμενοι: Κώστας Κονιδάρης (Χαραδιώτης) Κων/νος Σκλαβενίτης (Μένεος) Αναστάσιος Μπουλιέρης (Κωσταρέλιας ) Διονύσιος Μάντζαρης (Κουμές) Σπύρος (Κούσκουρης) πεθερός του Κουμέ . Οι σφεντίνες, το λιοκόκκι δηλαδή που έμενε στο τέλος, φορτώνονταν στα πλοία και πήγαιναν να γίνουν πυρηνέλαιο. Αλλά και τις χρησιμοποιούσαμε σαν δαδί για προσάναμμα. Μπουρδέτο μπακαλιάρο με μπόλικο λάδι και μπόλικο καρβέλι από το σπιτικό φούρνο ήταν το φαΐ μας. Η δουλειά μας ήταν βαριά και χρειαζόμασταν πολλές θερμίδες. Η χαρά των μικρών παιδιών ήταν, όταν τις κρύες μέρες του χειμώνα, τα άφηναν να παίζουν κοντά ή και πάνω στον τεράστιο σωρό με το φρέσκο – ζεστό λιοκόκκι που άχνιζε ακόμη από το θερμό πιεστήριο. Γιούλα Κονιδάρη, κόρη του Νικολάου Κονιδάρη, ενός εκ των ιδιοκτητών: Το πατρικό μου σπίτι ήταν δίπλα από το λιοτρίβι και είχαμε το προνόμιο να έχουμε μία ηλεκτρική λάμπα όλη κι’ όλη και όμως η ευκολία αυτή ήταν μεγάλη και αξέχαστη!

ΑΝΑΦΟΡΑ:

Αν χρησιμοποιήσετε πληροφορίες και στοιχεία που περιέχονται στις ιστοσελίδες vidarchives.gr, vidaomada.gr, vida-omada.blogspot.com και στο συνοδευτικό χάρτη παρακαλούμε πολύ να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες αναφορές:

ΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr).

ΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ

Λούλα Μαργαρίτη, ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ- ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΟΣ ΒΑΘΕΩΣ ΜΕΓΑΝΗΣΙΟΥ, στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2022_07_2265).