Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον κορονοϊό (4)
Συνεχίζω τα άρθρα μου για τον κορονοϊό, σε μια προσπάθεια να εξηγήσω, να διαφωτίσω και να συμβουλέψω τους αναγνώστες του ΜΝ.
ΕΡΩΤΗΣΗ 29: Τι είναι επώαση και επιπολασμός της νόσου που ακούμε συχνά και σε ποιες φάσεις αυτή μεταδίδεται;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 29: Επώαση είναι το χρονικό διάστημα από την είσοδο του παθογόνου μικροοργανισμού στο σώμα μας μέχρι και την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Για τον κορονοϊό όλες οι μελέτες συγκλίνουν στο ίδιο σημείο, ότι χρόνος επώασης είναι περίπου 5-6 μέρες. Έχουν φυσικά αναφερθεί και περιστατικά που τα συμπτώματα άργησαν αρκετά, μέχρι και 11-12 μέρες. Γι’ αυτό και οι οδηγίες των παγκόσμιων οργανισμών υγείας μιλούν για καραντίνα 14 ημερών, ώστε να μπορούν να πιάσουν και τα ακραία περιστατικά αργοπορημένης επώασης. Το διάστημα των 5 ημερών είναι αυτό που έχουμε παρατηρήσει και σε προηγούμενους κορονοϊούς, όπως τον SARS και τον MERS. Σε αυτό το διάστημα ο κορονοϊός κατεβαίνει από το ανώτερο αναπνευστικό (μύτη, στόμα, φάρυγγα) στο κατώτερο αναπνευστικό (πνεύμονες) και αρχίζει να προκαλεί βήχα, πυρετό κτλ.
Ένα κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι αν τα άτομα που δεν έχουν ακόμα εκδηλώσει συμπτώματα μπορούν εν αγνοία τους να κολλήσουν άλλους ανθρώπους. Όπως έχει αποδειχτεί, δυστυχώς ναι, και αυτό είναι ένα από μεγάλα όπλα του κορονοϊού που αυξάνει πολύ την μεταδοτικότητά του με αυτόν τον τρόπο. Γι’ αυτό το λόγο η κοινωνική απόσταση αποκτά ακόμα μεγαλύτερο νόημα, ακόμα και αν κάποιος αισθάνεται απόλυτα υγιής.
Μετά την νόσο, και ενόσω ο ασθενής έχει επανέλθει σε κατάσταση υγείας, δεν έχει αποδειχτεί καμιά μετάδοση εκ νέου του ιού, μολονότι κάποιοι ξαναβρέθηκαν θετικοί σε τεστ μεταγενέστερα (μικρό ποσοστό, ίσως και λόγω αναξιοπιστίας κάποιων τεστ).
Ο επιπολασμός (prevalence) μιας νόσου σε μια δεδομένη χρονική στιγμή είναι ένας λόγος (ratio) που στον αριθμητή έχει τον αριθμό ατόμων που νοσούν και στον παρονομαστή το σύνολο του πληθυσμού αναφοράς:
αριθμός νοσούντων/συνολικός πληθυσμός.
Εκφράζεται ως ποσοστό συνήθως. Είναι ένας χρήσιμος δείκτης που μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε την θεωρητική και την πραγματική διασπορά της νόσου στον πληθυσμό που μας ενδιαφέρει (πχ μιας χώρας). Θα τον ξανασυναντήσουμε παρακάτω.
Για όποιον επιθυμεί να εμβαθύνει στα στατιστικά και τους όρους της επιδημιολογίας θα πρότεινα μια παρουσίαση της καθηγήτριας Β.Σύψα, η οποία είναι και από τα βασικά στελέχη της επιστημονικής ομάδας κατά του κορονοϊού στην χώρα μας.
ΕΡΩΤΗΣΗ 30: Πόσο υψηλή είναι η μεταδοτικότητα του κορονοϊού, σε σχέση με άλλες νόσους;
ΕΡΩΤΗΣΗ 30: Ο κορονοϊός, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι κάτι νέο, μια νόσος για την οποία δεν έχουμε ακόμα αρκετά δεδομένα, μολονότι καθημερινά συσσωρεύεται ένα βουνό πληροφοριών από όλον τον κόσμο. Θα είμαστε σε μερικούς μήνες σε καλύτερη θέση και με περισσότερα στοιχεία στα χέρια της επιστημονικής κοινότητας. Άρα τα συμπεράσματά μας ανανεώνονται διαρκώς.
Ως προς το ερώτημα τώρα, οι αρχικές μελέτες έδειξαν μια μεταδοτικότητα (contagion) της τάξης 2-2,5. Δηλαδή ότι ένα μολυσμένο άτομο μπορεί να μολύνει 2 με 2,5 άλλα άτομα. Αυτό δεν ήταν καθόλου χαμηλός ρυθμός μετάδοσης. Ας δούμε και τον πίνακα από τα στοιχεία του ΠΟΥ τον Γενάρη μήνα:
Measles=ιλαρά, Smallpox=ευλογιά, Polio= πολιομυελίτιδα, Mumps= παρωτίτιδα (μαγουλάδες), Influenza= γρίπη.
Δυστυχώς τα πράγματα, όπως αποδείχτηκαν στην πορεία δεν ήταν καθόλου έτσι, αλλά χειρότερα. Νέα μελέτη από το CDC υπολογίζει την μεταδοτικότητα σε επίπεδα πολύ υψηλότερα και δη στο 5,7! Αυτό την φέρνει σε επίπεδα εξίσου υψηλά με τις πιο μεταδοτικές νόσους που γνωρίζουμε και εξηγεί εν μέρει και τα τεράστια νούμερα που βλέπουμε ήδη (πχ. ΗΠΑ) και που θα δούμε και στην συνέχεια.
ΕΡΩΤΗΣΗ 31: Τι είναι και πώς γίνεται η μοριακή μέθοδος ανίχνευσης του ιού;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 31: Σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η μοριακή αποτελεί την πιο έγκυρη μέθοδο για τη διάγνωση του νέου κορονοϊού και είναι ευρέως γνωστή ως PCR («πι-σι-άρ») πραγματικού χρόνου. Για την εξέταση γίνεται λήψη υγρού από τη μύτη ή το φάρυγγα με στειλεό, ένα εργαλείο που μοιάζει με μακριά μπατονέτα. Το δείγμα μπαίνει σε κατάλληλο, αποστειρωμένο, εξεταστικό φιαλίδιο και στέλνεται στο εργαστήριο, όπου ελέγχεται για την παρουσία του ιού μέσω της ανίχνευσης του γενετικού υλικού (RNA) του ιού. Αυτό γίνεται με την μέθοδο PCR πραγματικού χρόνου, στην οποία το γενετικό υλικό του ιού πολλαπλασιάζεται (όπως αντίστοιχα γίνεται όταν κάνουμε πολλές φωτοτυπίες) και έτσι μπορεί να ανιχνευθεί στα ειδικά μηχανήματα.
Από τη στιγμή που σε ένα δείγμα ξεκινά η διαδικασία της εξέτασης, απαιτούνται περίπου 3 ώρες για την ολοκλήρωσή της. Όταν όμως το εργαστήριο δέχεται μεγάλο αριθμό δειγμάτων, τότε απαιτείται αρκετός χρόνος αφενός για την καταγραφή των ασθενών και αφετέρου για τη διεκπεραίωση των εξετάσεων που πρέπει να γίνεται καθ’ ομάδες ορισμένου αριθμού δειγμάτων. Σημαντική καθυστέρηση επίσης παρατηρείται μερικές φορές στην παραλαβή των δειγμάτων από τα νοσοκομεία, ιδίως από όσα είναι εκτός αστικών κέντρων.
ΕΡΩΤΗΣΗ 32: Έχω μπερδευτεί με όλα αυτά τα τεστ. Τι τεστ πρέπει να κάνω για να διαγνώσω αν ο βήχας και ο πυρετός που έχω οφείλονται στον κορονοϊό; Ένα γρήγορο τεστ θα με βοηθούσε;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 32: Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η πιο αξιόπιστη μέθοδος είναι η μοριακή μέθοδος που αναφέραμε πριν. Αυτή πρέπει να κάνουμε για τη διάγνωση αφού φυσικά μας συμβουλέψει κατάλληλα ο γιατρός μας, ότι δηλαδή απαιτείται. Πολλές φορές τα συμπτώματά μας δεν ανταποκρίνονται πλήρως σε αυτά του κορονοϊού, και μόνο ο γιατρός πρέπει να αποφασίσει εάν και πότε χρειαζόμαστε περαιτέρω διερεύνηση. Μπορεί επίσης να βοηθήσει και η γρήγορη μοριακή μέθοδος η οποία όμως δεν κυκλοφορεί ακόμη ευρέως στην Ελλάδα.
Τα κλασικά ορολογικά τεστ (άλλο είδος τεστ, μην μπερδευόμαστε) μπορούν να βοηθήσουν στη διάγνωση αν το αίμα ληφθεί 4-5 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επίσημες πληροφορίες για το πόσο αξιόπιστα είναι τα ορολογικά τεστ και επομένως δεν πρέπει από το αποτέλεσμά τους να αποφασίζεται η εισαγωγή σε νοσοκομείο ή η έναρξη θεραπείας. Αυτό ισχύει και κατά πολύ περισσότερο για τα γρήγορα ορολογικά τεστ. Οπότε τα ξεχνάμε.
Τα γρήγορα τεστ αντιγόνου δεν πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται στη διάγνωση με σκοπό τη λήψη απόφασης για εισαγωγή στο νοσοκομείο ή για έναρξη θεραπείας (εξηγήσαμε σε προηγούμενη ερώτηση ότι έχουν νόημα μόνο στην ανίχνευση αντισωμάτων- ποιός δηλαδή έχει περάσει την νόσο, χώρια που είναι ακόμα αναξιόπιστα). Κι αυτά τα ξεχνάμε.
Σε κάθε περίπτωση, μη διστάζετε να επικοινωνήσετε με τον ιατρό σας για συμβουλές. Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάτε!
ΕΡΩΤΗΣΗ 33: Πού μπορώ να κάνω εξετάσεις για το νέο κορονοϊό εάν έχω συμπτώματα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 33: Στα εργαστήρια αναφοράς και σε όσα εργαστήρια δημόσιων νοσοκομείων πραγματοποιούν την ειδική εξέταση για το νέο κορονοϊό. Στην περίπτωση αυτή ο γιατρός σας θα πρέπει να ζητήσει την έγκριση του ΕΟΔΥ και να σας παραπέμψει με το ειδικό παραπεμπτικό σημείωμα σε δημόσιο νοσοκομείο αναφοράς για λήψη δείγματός σας για μοριακό τεστ. Στην περίπτωση αυτή η εξέταση γίνεται εντελώς δωρεάν. Για το Μεγανήσι η διαδικασία περιλαμβάνει τους αγροτικούς γιατρούς και το δείγμα μπορεί να ληφθεί κατ’ οίκον ή με επίσκεψη στο Νοσοκομείο Λευκάδας, όπου υπάρχει ήδη εξωτερικό ειδικό κουβούκλιο και εξειδικευμένο προσωπικό. Το δείγμα θα σταλεί συνήθως στην Πάτρα ή την Αθήνα για έλεγχο.
Το τεστ επίσης μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ορισμένες ιδιωτικές κλινικές και ιδιωτικά διαγνωστικά εργαστήρια/κέντρα που παρέχουν εξετάσεις για κορονοϊό. Στην περίπτωση αυτή δεν χρειάζεται επικοινωνία με τον ΕΟΔΥ. Θα πρέπει όμως να ρωτήσετε από πριν ποιες εξετάσεις γίνονται, να επιλέξετε μοριακό τεστ (κατά προτίμηση το PCR) και να αποφύγετε να κάνετε ταχύ τεστ (είπαμε: δεν το εμπιστευόμαστε!). Οι εξετάσεις για τον κορονοϊό δεν καλύπτονται μέχρι τώρα από τον ΕΟΠΥΥ, οπότε το κόστος ποικίλει, από 150-300 ευρώ. Μερικά ιδιωτικά κάνουν πλέον και επισκέψεις κατ’ οίκον για λήψη δειγμάτων.
Απαραίτητα, αν χρειαστεί να πάτε να δώσετε δείγμα θα πρέπει να φοράτε χειρουργική μάσκα και να ενημερώσετε άμεσα το προσωπικό ότι ενδέχεται τα συμπτώματά σας να οφείλονται στον νέο κορονοϊό SARS-CoV-2. Όμως το ξαναλέω: δεν πάμε σε ένα νοσοκομείο- γειά σας, ήρθα! Πρέπει να προηγηθεί συνεννόηση με γιατρό και ΕΟΔΥ ώστε να ληφθούν όλα τα μέτρα προστασίας.
ΕΡΩΤΗΣΗ 34: Εκτός από τις γνωστές ευπαθείς ομάδες, τι συμβαίνει με τους παχύσαρκους και τι με τους καπνιστές;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 34: Είναι γεγονός ότι πολλά από τα άτομα που νοσούν βαρύτερα είναι (εκτός από ηλικιωμένους) άτομα με παχυσαρκία, ειδικά άντρες.
Στις μονάδες εντατικής θεραπείας στο Παρίσι, την Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο και αλλού έχουμε τέτοια φαινόμενα: «Ολες οι μονάδες εντατικής θεραπείας στην Γαλλία διαπιστώνουν πολύ σημαντικό ποσοστό ασθενών υπέρβαρων ή παχύσαρκων. Παράλληλα τα τρία τέταρτα των ασθενών είναι άνδρες», επισημαίνει εντατικολόγος του νοσοκομείου Pitié-Salpêtrière στο Παρίσι, σύμφωνα με το ρεπορτάζ. Την διαπίστωση αυτή συμμερίζεται συνάδελφός του στο Mount Sinai Health System στην Νέα Υόρκη. «Θα έλεγα ότι το 80% των ασθενών είναι άνδρες», σχολιάζει στους New York Times. Στο Λονδίνο, γιατρός του University College δηλώνει επίσης ότι «οι υπέρβαροι ασθενείς ή οι ασθενείς με προβλήματα υγείας διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο». Άλλωστε οι βρετανικές στατιστικές επιβεβαιώνουν την εμπειρική διαπίστωση: το 73,4% είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Ο υπολογισμός έγινε στις 3 Απριλίου από τον ανεξάρτητο οργανισμό ICNARC και δείχνει ότι οι υπέρβαροι έχουν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να επιβιώσουν στην εντατική: το 42,4% των ανθρώπων με Δείκτη Μάζας Σώματος (συμπληρώστε φύλο, ύψος και βάρος για να μετρήσετε τον δικό σας) άνω του 30 επιβιώνει, έναντι 56,4% όσων έχουν ΔΜΣ κάτω του 25 (κανονικό βάρος).
Προφανώς η επιβάρυνση που επιφέρει στην καρδιακή λειτουργία το επιπρόσθετο βάρος εντείνει τις επιπλοκές της νόσου. Παράλληλα, συχνά η παχυσαρκία συνοδεύεται και από άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες όπως σάκχαρο, υπέρταση και υπερχοληστεριναιμία ή/και καρδιακή ανεπάρκεια.
Συμβουλές από τους αρμόδιους για τους παχύσαρκους συνανθρώπους μας
Σε σχέση τώρα με τους καπνιστές, δεν έχει αποδειχτεί κάποια ιδιαίτερη ευπάθεια σε όσους καπνίζουν (εκτός εννοείται από τα γνωστά προβλήματα), μάλιστα πολλοί μη καπνιστές νοσούν εξίσου βαριά με τους καπνιστές. Ωστόσο οι γιατροί δεν παύουν να τονίζουν τις βλάβες του καπνίσματος και να συστήνουν το κόψιμό του ακόμα και τώρα. Κάθε μέρα μακριά από αυτόν τον δολοφόνο σημαίνει περισσότερη ζωή! Επίσης μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι στις εντατικές δεν καπνίζει κανείς!
Οι βλάβες που μπορεί να προκαλέσει το κάπνισμα είναι γενικά γνωστές. Οι περισσότερες έχουν μια χρόνια βάση και προκαλούν μόνιμη ζημιά, κυρίως στα πνευμόνια και στο καρδιαγγειακό σύστημα: χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, δυσκολία στην αναπνοή, επιρρεπείς στις λοιμώξεις πνεύμονες, καρδιοπάθειες, θρομβώσεις, κυκλοφορικά προβλήματα. Όλα αυτά δεν είναι το καλύτερο διαπιστευτήριο για να συναντηθεί κανείς με τον κορονοϊό…
Να σημειώσω εδώ ότι ακόμα και κάποιος που έχει κόψει πρόσφατα το κάπνισμα λογίζεται στους καπνιστές. Μόνο μετά από 2 χρόνια και άνω διακοπής οι γιατροί τον θεωρούν μη καπνιστή.
ΕΡΩΤΗΣΗ 35: Ακούγεται ότι τους τελευταίους μήνες που μαίνεται η πανδημία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα έχουν μειωθεί δραστικά. Είναι αλήθεια αυτό και σε τι μπορεί να οφείλεται;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 35: Δεν γνωρίζουμε αν είναι αλήθεια, γνωρίζουμε όμως με βεβαιότητα ότι αναφέρονται από όλα σχεδόν τα νοσοκομεία του κόσμου σημαντικές μειώσεις προσέλευσης ασθενών με σοβαρά καρδιαγγειακά νοσήματα. Τι είδους μειώσεις; Ο καθηγητής Bernhard Reimers ( MD, Humanitas Research Hospital, Milan) μιλάει για 70% μείωση των περιστατικών στην Ιταλία, σε σύγκριση με τους συνηθισμένους αριθμούς περιστατικών! Ο καθηγητής Héctor Bueno, MD (Hospital Universitario 12 de Octubre, Madrid) αναφέρει αντίστοιχη μείωση εμφραγμάτων στην Ισπανία, ίσως και 80%, υποστηρίζει! Τα ίδια μηνύματα φτάνουν και από τις ΗΠΑ αλλά και άλλες χώρες, κάτι που επιβεβαίωσε τις τελευταίες μέρες και ο καθηγητής κος Τσιόδρας.
Είναι εντυπωσιακό ασφαλώς και συνάμα ανησυχητικό. Κι αυτό γιατί οι επιστήμονες φοβούνται ότι κάποια περιστατικά δεν φτάνουν ποτέ στα νοσοκομεία, όπως μέχρι πρότινος, γιατί φοβούνται πιθανή επιμόλυνση από τον κορονοϊό και προτιμούν να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα της καρδιακής νόσου στο σπίτι. Αυτό είναι πολύ, μα πολύ επικίνδυνο αν συμβαίνει, μιας και σημαντικό ποσοστό τέτοιων περιστατικών, όπως τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά, απαιτεί οπωσδήποτε ιατρική φροντίδα σε νοσοκομειακή μονάδα. Επίσης η τυχούσα παραμονή στο σπίτι σοβαρών περιπτώσεων δημιουργεί ένα φορτίο νοσηρότητας που μπορεί να ξεσπάσει τους επόμενους μήνες (φαινόμενο rebound).
Ωστόσο ξέρουμε καλά ότι κάποιες περιπτώσεις όπως τα εμφράγματα δεν είναι εύκολο να μείνουν σπίτι, ακόμα και τα πιο ελαφρά (πόνος στο στήθος, αρρυθμία, υπέρταση κ.ά. συμπτώματα). Τα εγκεφαλικά που προκαλούν πάρεση ή ημιπάρεση, επίσης. Άρα και πάλι δεν δικαιολογείται το υψηλό ποσοστό μείωσης τέτοιων περιστατικών. Οι επιστήμονες πάλι, προσπάθησαν να δώσουν και εναλλακτικές εξηγήσεις. Μία από αυτές ήταν ότι τώρα με τον εγκλεισμό οι άνθρωποι δεν εκτίθενται σε πολλούς από τους στρεσογόνους παράγοντες της καθημερινότητας (τράφικ, πίεση, δουλειά, άγχος κτλ). Ωστόσο άλλοι επιστήμονες τονίζουν ότι το άγχος δεν εξαφανίστηκε, αφού υπάρχει στρες και αβεβαιότητα σε πολύν κόσμο ακόμα και στο σπίτι του, τόσο για την υγεία, όσο και για την εργασία, το μέλλον γενικότερα.
Μια άλλη υπόθεση ήταν ότι μπορεί μέσα στο σπίτι να μειώθηκε το κάπνισμα και να βελτιώθηκε η διατροφή. Λίγο δύσκολο, λένε οι γιατροί, αλλά ακόμα κι αν συνέβαινε κάτι τέτοιο είναι πολύ λίγος ο χρόνος για δούμε τόσο σημαντικές και έντονες βελτιώσεις στον τομέα της καρδιακής υγείας.
Γεγονός είναι ότι αποτελεί ένα από τα παράδοξα ή μυστήρια (και άρα προς διερεύνηση) γεγονότα, στις μέρες του κορονοϊού. Ήδη ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να αναλύσουν το φαινόμενο και ίσως τους επόμενους μήνες να έχουμε μια πιο σαφή απάντηση. Όμως συνιστούμε σε όλους όσους τύχει ανάλογο περιστατικό να μην διστάσουν να ζητήσουν την βοήθεια γιατρού και την μεταφορά σε νοσοκομείο, αφού τα τμήματα αυτά (καρδιολογικά, αιμοδυναμικά) των νοσοκομείων δεν γειτνιάζουν με αυτά του κορονοϊού κι έτσι δεν κινδυνεύουν, αντίθετα μπορεί να σωθούν από κάτι πραγματικά σοβαρό.
ΕΡΩΤΗΣΗ 36: Ποιά είναι τα πιο πρόσφατα στατιστικά της νόσου παγκοσμίως και σε σύγκριση με την Ελλάδα και τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε από αυτά;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ 36: Η χώρα μας εδώ και δύο μέρες μπήκε στο γκρουπ εκείνων των χωρών που έχουν καταγράψει άνω των 2000 κρουσμάτων. Μένοντας σε αυτήν την ομάδα θα δούμε ορισμένα στατιστικά στοιχεία που νομίζω έχουν ενδιαφέρον και θα προσπαθήσουμε να βγάλουμε κάποια λογικά συμπεράσματα από τους αριθμούς αυτούς.
Να σημειώσω εξαρχής τρία πράγματα. Πρώτον τα στοιχεία αφορούν το βράδυ του Σαββάτου 11 Απρίλη, τα πιο πρόσφατα δηλαδή σε σχέση με το άρθρο, που είχα στην κατοχή μου. Δεύτερον ότι τα νούμερα αυτά είναι δυναμικά, όπως και όλη η κατάσταση, και φυσικά θα αλλάξουν σύντομα στην πορεία (πχ τα τεστ, τον αριθμό των οποίων θα εξετάσουμε θα αυξάνονται διαρκώς σε αριθμό). Τρίτον, άφησα τις χώρες που έχουν ακόμα χαμηλό αριθμό κρουσμάτων ή άλλες ανωμαλίες για διάφορους λόγους, οι οποίοι διαστρεβλώνουν τα στατιστικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μικρές χώρες που βρέθηκαν δίπλα σε σημαντικές εστίες (Ανδόρα, Σαν Μαρίνο), χώρες με πολύ μικρό αριθμό κρουσμάτων (Ειρηνικός, Αφρική), χώρες με σχεδόν ανύπαρκτα συστήματα υγείας (Αφρική, Κ.Αμερική). Ας δούμε όμως τα στατιστικά:
ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ (Μ.Ο.)=1779743/108779 (6,11%)
ΙΤΑΛΙΑ= 152271/ 19468 (12,79%)
Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ= 78991/ 9875 (12,50%)
ΒΕΛΓΙΟ= 28018/ 3346 (11,94%)
ΟΛΛΑΝΔΙΑ= 24413/2643 (10,82%)
ΓΑΛΛΙΑ= 129654/13832 (10,67%)
ΙΣΠΑΝΙΑ= 161852/16480 (10,18%)
ΣΟΥΗΔΙΑ= 10151/887 (8,74%)
ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ= 3842/327 (8,51%)
ΙΡΑΝ= 70029/4357 (6,22%)
ΜΕΞΙΚΟ= 3844/233 (6,06%)
……………………………..
ΕΛΛΑΔΑ= 2081/93 (4,47%)
ΚΙΝΑ=81953/3339 (4,07%)
ΗΠΑ= 524266/20223 (3,86%)
ΓΕΡΜΑΝΙΑ= 123878/2736 (2,21%)
Η θνησιμότητα ασφαλώς ήταν και παραμένει ένας από τους πιο σημαντικούς επιδημιολογικούς δείκτες καθώς αναφέρεται σε ανθρώπινες απώλειες, αλλά επίσης γιατί δείχνει και την ισχύ που έχει τελικά ο COVID-19 σε σχέση με άλλες λοιμώδεις νόσους. Για παράδειγμα τα νούμερα είναι εφιαλτικά αν τα συγκρίνει κανείς με το ποσοστό θνησιμότητας της γρίπης που δεν υπερβαίνει το 0,1-0,2% ετησίως. Επίσης παρατηρούμε ότι οι αρχικές εκτιμήσεις των επιδημιολόγων για ποσοστά θνησιμότητας γύρω στο 1-2% για τον COVID-19 δεν επιβεβαιώνονται στην πράξη. Γιατί;
Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι που παίζουν ρόλο σε αυτό. Ο πρώτος είναι ότι υποτιμήσαμε αρχικά τον ιό, τόσο οι Κινέζοι, όσο και ο ΠΟΥ, ενώ δεν πήγαν πίσω ακόμα και τα πιο ισχυρά κράτη (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία κ.ά). Ο δεύτερος είναι ότι αποδείχτηκε πολύ πιο μεταδοτικός απ’ όσο πιστεύαμε. Άρα περισσότεροι άνθρωποι μολύνονται αυξάνοντας την πίεση. Ο τρίτος είναι ακριβώς αυτή η τρομακτική πίεση που ασκήθηκε στα συστήματα υγείας τα οποία ήταν ρυθμισμένα να διεκπεραιώνουν μόνο την συνήθη νοσηρότητα και κατελήφθηκαν εξαπίνης. Υπερφορτώθηκαν και σε μεγάλο βαθμό κατέρρευσαν με αποτέλεσμα να αυξάνεται δραματικά η θνησιμότητα. Όταν οι εντατικές τιγκάρουν και τα νοσοκομεία ξεχειλίζουν, όταν οι γιατροί και οι νοσηλευτές νοσούν ή απλά δεν προλαβαίνουν να δώσουν όλη την δυνατή φροντίδα σε κάποιους ασθενείς τους γιατί αυτό είναι ανθρωπίνως αδύνατον, τότε θα χαθούν άνθρωποι που αλλιώς θα σώζονταν. Ας δούμε τι έγινε στην Ισπανία, την Γαλλία και αλλού.
Παρατηρούμε στον παραπάνω πίνακα ότι στις πρώτες δέκα χώρες σε ποσοστά θνησιμότητας οι 7 είναι ευρωπαϊκές! Αυτό δεν έγινε επειδή ο ιός αγαπάει την Ευρώπη, αλλά επειδή οι χώρες αυτές δίστασαν ή καθυστέρησαν εγκληματικά να πάρουν μέτρα απομόνωσης. Οι νεκροί είναι το τίμημα που πληρώνουν, ενώ φυσικά αναγκάστηκαν στο τέλος να πάρουν και μέτρα, για να μην θρηνήσουν ακόμα περισσότερους. Έχω προσθέσει και τους 3 γίγαντες (ΚΙΝΑ, ΗΠΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ) στον πίνακα για να συγκρίνουμε. Η Κίνα επίσης υπερφορτώθηκε (θυμάστε ότι έχτιζε νοσοκομεία μέσα σε μια βδομάδα για να βάλει τα νέα κρούσματα!). Η καραντίνα την κράτησε χαμηλά. Οι ΗΠΑ σίγουρα δεν έχουν ξεμπερδέψει, το ποσοστό θνησιμότητας θα ανεβεί κι άλλο. Ωστόσο αυτή η χώρα, μαζί με την Γερμανία έχουν τα καλύτερα συστήματα υγείας του πλανήτη και τον μεγαλύτερο αριθμό ΜΕΘ ανά μονάδα πληθυσμού, που σημαίνει ότι το σύστημά τους μπορεί να ανταπεξέλθει αρκετά καλά στην πίεση σώζοντας ζωές. Ακόμα κι έτσι όμως είδαμε την κατάσταση στην Νέα Υόρκη να φτάνει στα όριά της.
Ένας άλλος λόγος για την χαμηλή θνησιμότητα ανά χώρα, ίσως ακόμα πιο σημαντικός, είναι ο αριθμός των τεστ που γίνονται. Όταν έχουμε εκτεταμένο testing τότε η θνησιμότητα μειώνεται. Πώς γίνεται αυτό; Δείτε για παράδειγμα τα νούμερα της Ελλάδας. Έχουμε θνησιμότητα αυτή τη στιγμή 4,47%, κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Έχουμε μετρήσει 2081 κρούσματα. Ξέρουμε ότι τα πραγματικά (είτε αυτά έχουν ιαθεί, είτε είναι ακόμα φορείς της νόσου) είναι πολλαπλάσια, απλά δεν τα έχουμε εντοπίσει. Πόσο πολλαπλάσια; Ίσως 8-10 φορές περισσότερα, λένε οι επιστήμονες. Προς χάριν παραδείγματος ας υποθέσουμε ότι είναι απλά τριπλάσια, πχ 6000 πραγματικά κρούσματα. Αν είχαμε τρόπο να τα μετρήσουμε όλα αυτά, με τον ίδιο αριθμό νεκρών (αυτό δεν αλλάζει), τότε το ποσοστό θνησιμότητας θα ήταν 93/6000=>1,55%, πολύ πιο φυσιολογικό και κοντά στα αναμενόμενα επιδημιολογικά δεδομένα.
Αυτό ισχύει σε όλον τον κόσμο: πολλά τεστ, πιο κοντά στα πραγματικά δεδομένα, χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας. Θα το δούμε και παρακάτω.
ΤΕΣΤ ΑΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
ΗΑ ΕΜΙΡΑΤΑ= 65538 (θν.=0,54%)
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ= 46272 (1,90%)
ΝΟΡΒΗΓΙΑ=22924 (1,84%)
ΕΛΒΕΤΙΑ= 21954 (4,12%)
ΚΑΤΑΡ= 16574 (0,22%)
ΙΤΑΛΙΑ=15935 (12,79%)
ΓΕΡΜΑΝΙΑ=15730 (2,21%)
ΑΥΣΤΡΙΑ=15653 (2,44%)
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ= 15220 (2,94%)
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ= 13780 (0,89%)
……………………………………..
ΕΛΛΑΔΑ=3583 (4,47%)
Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τα τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού που έχουν πραγματοποιήσει οι χώρες. Όπως είπαμε: περισσότερα τεστ, πιο κοντά στην αλήθεια. Δίπλα σε παρένθεση έχω σημειώσει την θνησιμότητα που αντιστοιχεί σε κάθε ένα από αυτά τα κράτη, για λόγους σύγκρισης. Με εξαίρεση την Ιταλία (η οποία πλήρωσε το τσάκισμα των νοσοκομείων της, αλλά άρχισε και αργότερα να τεστάρει), καμία χώρα απ’ όσες τεστάρουν εκτεταμένα δεν εμφανίζει υψηλό ποσοστό θνησιμότητας, σε μερικές είναι κάτω και από 1%. Επιβεβαιώνουν λοιπόν οι αριθμοί αυτά που λέγαμε λίγο πιο πάνω. Η Ελλάδα κάνει ακόμα σχετικά χαμηλό testing, έχει εξηγήσει και την στρατηγική της δια στόματος καθηγητή Τσιόδρα. Προσωπικά διαφωνώ, θα προτιμούσα (αν οι πόροι μου το επέτρεπαν φυσικά) πιο εκτεταμένο έλεγχο. Και πάλι το τελευταίο διάστημα και στην Ελλάδα γίνονται καθημερινά 2-3 χιλιάδες τεστ, ενώ στην αρχή κάναμε απλά εκατοντάδες, άρα πολλαπλασιάστηκαν, κι αυτό είναι μια πρόοδος.
ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΑΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ)
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ (Μ.Ο.)=228
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ= 5224
ΙΣΠΑΝΙΑ=3462
ΕΛΒΕΤΙΑ=2901
ΙΤΑΛΙΑ=2518
ΒΕΛΓΙΟ=2418
ΓΑΛΛΙΑ=1986
ΙΡΛΑΝΔΙΑ= 1808
ΗΠΑ=1584
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ=1568
ΑΥΣΤΡΙΑ=1532
………………………………….
ΕΛΛΑΔΑ=200
Ο επιπολασμός που λέγαμε στην αρχή του άρθρου, μετράει την διασπορά του ιού μέσα στον πληθυσμό σου, άρα είναι κρίσιμο μέγεθος. Στον παραπάνω πίνακα τον μετράμε ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Έτσι βλέπουμε τις χώρες που έχουν μεγαλύτερη διασπορά, όχι σε απόλυτα νούμερα (εκεί η Αμερική έχει πάρει το θλιβερό χρυσό μετάλλιο από τώρα), αλλά σε νούμερα σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας. Εννιά στις δέκα χώρες του πίνακα είναι ξανά ευρωπαϊκές. Η Ελλάδα, ευτυχώς, λόγω των έγκαιρων περιορισμών που επέβαλε, απέχει πάρα πολύ από αυτή την διακεκαυμένη ζώνη και πιθανότατα δεν θα την πλησιάσει ποτέ, είναι δε κάτω από τον μέσο όρο. Με λίγα (λαϊκά) λόγια, μάλλον την σκαπουλάραμε για την ώρα.
ΘΑΝΑΤΟΙ ΑΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ (Μ.Ο.)=14
ΙΣΠΑΝΙΑ=352
ΙΤΑΛΙΑ=322
ΒΕΛΓΙΟ=289
ΓΑΛΛΙΑ=212
ΟΛΛΑΝΔΙΑ= 154
Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ=145
ΕΛΒΕΤΙΑ=120
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ=99
ΣΟΥΗΔΙΑ=88
ΗΠΑ=61
…………………………………
ΕΛΛΑΔΑ=9
Κι εδώ (άνωθεν πίνακας) έχουμε έναν σημαντικό δείκτη, μιας και μετράει το βάρος των απωλειών μας. Είναι αναμενόμενη η λίστα των χωρών που θρηνούν πολλά θύματα του ιού. Κάποιες από αυτές θα ανέβουν ακόμα περισσότερο σε αυτή την μαύρη σκάλα, πχ η Σουηδία που τα έχει όλα μπάτε σκύλοι αλέστε, ή οι ΗΠΑ που το βουνό των περιστατικών ολοένα διογκώνεται, είναι δηλαδή ακόμα στην άνοδο. Σε αντίθεση Ιταλία και Ισπανία φαίνεται να έχουν πιάσει την κορυφή του κακού και να αρχίζουν να οριζοντιώνουν την καμπύλη. Έχουν ακόμα δρόμο όμως. Η Ελλάδα κι εδώ είναι αρκετά κάτω από τον μέσο όρο, δείγμα πολύ παρήγορο. Κάτι εξίσου παρήγορο είναι η μείωση τις τελευταίες τρεις μέρες του αριθμού των διασωληνομένων (βγαίνουν πολλοί άνθρωποι από τις ΜΕΘ).
ΠΡΟΣΕΧΩΣ (που λέγανε και στους σινεμάδες, όταν αυτοί λειτουργούσαν): Θα επανέλθω κάποια στιγμή ελπίζω, σε επόμενο άρθρο, με πιο επικαιροποιημένα στατιστικά της νόσου, ώστε να έχουμε και κάποιο μέτρο σύγκρισης. Θα προσπαθήσω επίσης να κάνω μια εκτίμηση για το πώς θα είναι η επόμενη μέρα, όταν πετύχουμε την ανάσχεση του πρώτου κύματος της νόσου. Θα μιλήσουμε και για νέα φάρμακα που εντάσσονται στα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Καθώς και ορισμένα ακόμα παράξενα του COVID-19, όπως για το γιατί χτυπάει περισσότερο τους άντρες.
Στο μεταξύ θα χαρώ να συζητήσω μαζί σας οποιαδήποτε απορία, ένσταση ή παρατήρηση πάνω στα κείμενά μου.