Καλεσμένος της Λέσχης Ανάγνωσης της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας ήταν το απόγευμα της Τρίτης 17 Γενάρη ο πολυταλαντούχος Μεγανησιώτης συγγραφέας Παναγιώτης Κονιδάρης, με αφορμή το πρωτόλειο βιβλίο του «Το Χειρόγραφο της Πράγας», το οποίο συζητήθηκε μεταξύ των μελών της Λεσχης.

Η προϊσταμένη της Δημόσιας Βιβλιοθήκης και Μαρία Ρούσσου έκανε στην αρχή μια μικρή αναδρομή στη Λέσχη Ανάγνωσης, η οποία ιδρύθηκε πριν ένα χρόνο, με αφορμή τη δωρεά και την ίδρυση Τμήματος Θετικών Επιστημών, αλλά επεκτάθηκε στη συνέχεια και σε άλλα πεδία, σύμφωνα με τις διαθέσεις των μελών. Αριθμεί τη στιγμή αυτή γύρω στα 15 μέλη που συναντιούνται μία φορά το μήνα με σκοπό τη συζήτηση ενός επιλεγμένου εκ των προτέρων βιβλίου που έχει διαβαστεί από τα μέλη. Αυτή τη φορά σειρά είχε «Το Χειρόγραφο της Πράγας», το πρωτόλειο βιβλίο του Παναγιώτη Κονιδάρη, που στάθηκε η αφορμή να καλεστεί ο συγγραφέας να παραστεί στη συζήτηση. Παρά τις αρχικές δυσκολίες να βρεθούν αντίτυπα του βιβλίου, λόγω του ότι έχει πλέον εξαντληθεί, έγινε δυνατό να διαβαστεί τελικά από όλους τους συμμετέχοντες στη συζήτηση, που έθεσαν στη συνέχεια τα ερωτήματά τους στο συγγραφέα.

Ήταν μια ζεστή εκδήλωση και σε αυτό συντέλεσε βέβαια πέρα από τον έτσι κι αλλιώς φιλικό χώρο της βιβλιοθήκης τόσο η αφοπλιστική ειλικρίνεια του συγγραφέα όσο και η αμεσότητα της επικοινωνίας του με το κοινό που δεν είχε τίποτε το προσποιητό.

Ο Παναγιώτης Κονιδάρης, αφού ευχαρίστησε για την πρόσκληση, σε ένα «ζεστό και δραστήριο χώρο που είναι πολιτιστικό σημείο αναφοράς για την περιοχή μας», απάντησε στα ερωτήματα που τέθηκαν από τους αναγνώστες της Λέσχης για το βιβλίο και τον ήρωά του Ορφέα Παλαιολόγο, παρότι είναι λίγο παράδοξο και δύσκολο, όπως είπε, να μιλήσει κανείς για ένα βιβλίο που έχει γραφτεί εδώ και τόσο καιρό και είναι πλέον εξαντλημένο.

Μια πρώτη γενική αναφορά στο βιβλίο, ώστε να μπουν όλοι οι παριστάμενοι στο πνεύμα, έκανε η κα Ρούσου, η οποία είπε:

«Είναι ένα βιβλίο φαντασίας, αλλά όχι μονό ένα απλό βιβλίο αυτού του είδους. Τα έχει όλα: ιστορία, έρωτες, μυστικισμό και πολλά άλλα που θα ακουστούν στην πορεία. Πρωταγωνιστής είναι ο Ορφέας Παλαιολόγος, που είναι φαρμακοποιός στο Μεγανήσι, μέχρι που έχει ένα ατύχημα -που νομίζει ότι χρεώνεται ένα ατύχημα-, αλλάζει επάγγελμα και γίνεται βιβλιοδέτης. Μετακομίζει στην Αθήνα – η σχέση με το θείο του Αλέξανδρο Παλαιολόγο που παίζουν μαζί σκάκι και του έχει μιλήσει για πολλά και σοβαρά θέματα είναι καθοριστική. Κάποια στιγμή ο θείος του βρίσκεται δολοφονημένος και από κει ξετυλίγεται ένα κουβάρι δολοφονιών και πολλά άλλα πράγματα, που σχετίζονται με τις διάφορες μυστικιστικές οργανώσεις, όπως είναι οι Ναΐτες, οι Καρμπονάροι κ.ά.

Το βιβλίο δεν αρκείται στις περιγραφές, βάζει θέματα, το καλό και το κακό, σε διάφορους πολιτισμούς και διάφορες περιοχές του κόσμου -τουλάχιστον έτσι το εξέλαβα εγώ-, τη σχέση με το υπερπέραν και άλλα φιλοσοφικά ζητήματα. Έτσι ξετυλίγεται ένα βιβλίο, που νομίζω ότι το μεγαλύτερό του πλεονέκτημα, εκτός από μια καταπληκτική γλώσσα – εγώ δεν είμαι αρμόδια, ίσως υπάρχουν φιλόλογοι που θα μπορούσαν να τοποθετηθούν. Μου αρέσει πολύ η γλώσσα που είναι γραμμένο. Βρήκα πολλές σπάνιες λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται πολύ συχνά και το κάνουν πραγματικά πλούσιο. Ένα άλλο τεράστιο πλεονέκτημα του βιβλίου είναι οι συνεχείς ανατροπές μέχρι το κρεσέντο των ανατροπών στο τέλος. Δανείζεται και έναν άλλο μουσικό όρο, τον όρο ιντερμέτζο. Φαίνεται ότι έχει διαβάσει πάρα πολύ ο συγγραφέας.»

Λίγο αργότερα πρόσθεσε ότι το πλαίσιο για όλο το βιβλίο είναι το σκάκι. «Ο τρόπος σκέψης και η λογική, κι όταν δεν το αναφέρει, κάπου πίσω υπάρχει το σκάκι. Υποθέτω ότι θα είχε καταλυτικό ρόλο στη δομή. Και η λύση του μυστικού βρέθηκε μέσα από το σκάκι στην Πράγα τελικά, όταν χωρίστηκε η πόλη και έγινε σκακιέρα. Η μεθοδικότητα και η υπομονή του σκακιστή φαίνεται σε πολλές εκφάνσεις του βιβλίου», πρόσθεσε η κα Ρούσσου.

Θετικές ήταν οι εντυπώσεις που εκφράστηκαν από τους αναγνώστες της Λέσχης για το βιβλίο:

Αναγνώστης: «Μου άρεσε πάρα πολύ. Μαζί με την ιστορία του πρωταγωνιστή υπάρχει παράλληλα μια φανταστική ιστορία του χειρόγραφου (Βόινιτς), πως έφτασε στα χέρια του θείου του. Μια ιστορία που πάει σε βάθος χρόνου. Με αυτό το χειρόγραφο έχουν έρθει σε επαφή διάφορες γνωστές ανά τους αιώνες προσωπικότητες. Μου άρεσαν και οι ιστορικές αναφορές και οι περιγραφές, όπως στα Μνημεία της Πράγας και της Ρώμης που είναι ολοζώντανες. Γενικά ένα πολύ ωραίο βιβλίο, καλογραμμένο, που με κράτησε από την αρχή και στο τέλος μάλιστα με τις ανατροπές με ενθουσίασε».

Αναγνώστης: «Εκτός από το ρυθμό που σε ταξίδευε στο χρόνο είναι ένα βιβλίο που έχει την ιδιαιτερότητα – δεν μπορούμε να το πούμε ψυχρά ιστορικό μυθιστόρημα. Με το «κόλπο» των ιντερμέδιων ενδιάμεσα έχουμε τις δυο παράλληλες ιστορίες που εξελίσσονται: την ιστορία του χειρόγραφου μέσα στον χρόνο και την ιστορία του Ορφέα που ψάχνει να βρει το μυστικό και να λύσει το γρίφο. Όλο αυτό σε κρατάει σε μία εγρήγορση, δεν σε αφήνει καθόλου να το αφήσεις από το χέρι, για να δεις τι γινότανε παλιά και τι γίνεται σήμερα. Είναι πολύ σωστά και ωραία συνδεδεμένα μεταξύ τους. Πραγματικά είναι εξαιρετικό βιβλίο…».

Αναγνώστρια: «Και μένα μου άρεσε, αν και τρόμαξα λίγο με τον αριθμό των σελίδων, αλλά διαβαζόταν πολύ εύκολα γιατί κρατούσε το ενδιαφέρον του αναγνώστη, το δικό μου τουλάχιστον, επειδή ήταν λίγο αστυνομικό. Σε κρατούσε σε αναμονή. Ήταν πολύ ωραίο. Περιλάμβανε πολλά πράγματα. Μου άρεσε η σκέψη του συγγραφέα, το πως σκεπτόντανε ο ήρωας. Έβαλα τον εαυτό μου στη θέση του να δω αν θα μπορούσα να διακινδυνεύσω τη ζωή μου για να ψάχνω και να τα βάλω με όλον τον κόσμο ουσιαστικά, και νομίζω δεν θα το έκανα, θα φοβόμουνα. Δεν ξέρω αν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Είναι ένα θέμα αυτό, πόση δύναμη χρειάζεται. Δεν ξέρω πόσοι θα φτάναμε στην πράξη να διακινδυνεύσουμε τα πάντα για την αλήθεια…».

Αναγνώστρια: «Εγώ θα δηλώσω γοητευμένη από το βιβλίο. Ήταν πραγματικά αποκάλυψη για μένα αυτό το βιβλίο. Είχε πολλά επίπεδα, είχε πολλά πράγματα να μάθει κάποιος. Εγώ θα έλεγα ότι θα μπορούσε κάλλιστα να στηρίξει και δύο, και τρία, βιβλία. Όχι η ποσότητα, αλλά τα θέματα με τα οποία ασχολείται ο συγγραφέας στο βιβλίο. Με την ευκαιρία του βιβλίου έψαξα και έμαθα ένα σωρό πράγματα: για το Βατικανό, τους Καρμπονάρους, τους Ναΐτες, τους Ιησουίτες. Δίνει ένα σωρό εναύσματα να ψάξεις και να μάθεις για ένα σωρό πράγματα. Που άρεσε πάρα πολύ η γλώσσα. Μια γραφή που έτρεχε σα νεράκι. Μένω μόνο με την απορία πως το σκέφτηκε όλο αυτό…».

Αναγνώστης: «Είναι πολύ μεγάλος ο όγκος της γνώσης που έχει το βιβλίο. Ντρέπομαι λίγο που από την ειδικότητά του σαν ιστορικός των επιστημών θα έπρεπε να το ξέρω αυτό το βιβλίο. Πιθανότητα το μισό σφάλμα να είναι και δικό σας αν δεν το έχετε επικοινωνήσει όσο θα έπρεπε. Είναι εξαντλητική πηγή για κουβέντα… Δεν είναι ένα αράδιασμα πληροφοριών έχει συνοχή. Σε πολλές περιπτώσεις είναι μυθοπλαστική, σε άλλες περιπτώσεις είναι ιστορική, σε άλλες περιπτώσεις εμείς σαν ιστορικοί των επιστημών λέμε δεν ξέρω»…

Επικεντρωνόμαστε σε λίγες μόνο από τις απαντήσεις του συγγραφέα κατά τη διάρκεια της συνομιλίας του με το κοινό:

Απάτη ή αληθινό το Χειρόγραφο Βόινιτς;

«Ακολουθεί τον στατιστικό νόμο του Zipf – είναι ένας στατιστικός νόμος που αναλύει μια γλώσσα και τα σύμβολα που την απαρτίζουν για να δείξει αν υπάρχουν διασυνδέσεις όπως υπάρχουν στις κανονικές γλώσσες, τα λατινικά, την ελληνικά, τις αραβικές κλπ. που γνωρίζουμε και αν υπάρχει μια συγκεκριμένη κατανομή αυτών όπως υπάρχει σε μια δομημένη γλώσσα. Αν γράψεις δηλαδή ένα κείμενο με σκόρπια γράμματα όπως να ΄ναι η διασπορά τους δεν ακολουθεί το νόμο του Zipf, ενώ ένα κανονικό βιβλίο οποιασδήποτε γλώσσας τον ακολουθεί. Αποδείχτηκε και με computer πλέον και είναι πρόσφατη η απόδειξη -μιλάμε για απόδειξη πλέον και όχι για ένδειξη- ότι το χειρόγραφο ακολουθεί το νόμο του Zipf, κι αυτό είναι εντυπωσιακό. Δηλαδή είναι μια γλώσσα κωδικοποιημένη με κάποιο τρόπο. Ο τρόπος δεν έχει βρεθεί ακόμη, ούτε τι λέει. Όταν το έγραφα δεν το γνώριζα ακόμη. Θα έλεγα ότι τότε κυριαρχούσε η άποψη της απάτης, επειδή υπήρχανε πάρα πολλές και σοβαρές προσπάθειες να αποκωδικοποιηθεί».

Για την Πράγα και την περιγραφή της στο βιβλίο:

«Την είδα με τα μάτια μου. Έκανα διακοπές με τη γυναίκα μου. Το βιβλίο ήρθε μετά την επίσκεψη. Το χειρόγραφο Βόινιτς το ήξερα από πριν αλλά δεν είχα ασχοληθεί βαθιά. Στη Πράγα το ξανασυνάντησα. Συνδεθήκανε ιστορικά πρόσωπα με πράγματα που είχα δει και με φαντασία και κάτι βγάλανε απ΄ ό,τι φαίνεται. Η πόλη είναι εντυπωσιακή. Με ενέπνευσε. Το θέμα δεν είναι μόνο ότι είναι εντυπωσιακή σαν όψη, αλλά το πόση ιστορία κουβαλάει. Το τι κρύβει η πόλη πίσω από τους τοίχους…».

Για το «Χειρόγραφο της Πράγας»:

«Δεν είναι ένα βιβλίο που θα αλλάξει την ελληνική λογοτεχνία. Σε καμιά περίπτωση. Είναι ένα βιβλίο που λέει μια ιστορία, όπως λέμε μια ιστορία σε ένα φίλο μας ή στο παιδί μας. Διηγείται μια ιστορία, η οποία είναι πρωτότυπη, αλλά αυτό κάνει κι όχι τίποτε παραπάνω. Έχει πράγματι κάποια επίπεδα, που άκουσα με χαρά να παρατηρούν κάποιοι από τους φίλους που το διαβάσανε. Έχει διάφορα επίπεδα, θέλει να πει κι άλλα πράγματα πίσω από την ιστορία αυτή. Προσπάθησα οι χαρακτήρες να είναι φορείς, να μην είναι απλά χάρτινα πρόσωπα που κινούνται κάπου. Να είναι φορείς κάποιων πραγμάτων, ακόμη και κάποιων αξιών που δεν βρίσκονται πια, και ίσως αυτό να είναι μια απάντηση στη φίλη που είπε ότι «θα φοβόμουνα να το κάνω». Ο Ορφέας δεν είναι κανένας υπεράνθρωπος. Δεν είναι καν ο Λάνγκτον του «Κώδικα Ντα Βίντσι», ο οποίος μέσα σε μια νύχτα έχει μπατάρει όλη την Ευρώπη ανάποδα. Δεν κάνει αυτό. Και ξύλο τρώει, και κοντεύει στο τέλος να πεθάνει γιατί είναι θνητός, και λάθη κάνει, γιατί δεν ξέρει που πάνε τα πέντε του, και ακόμα και η γυναίκα που ερωτεύεται τον προδίδει. Τον πήγαινε η ιστορία μόνη της. Χαίρομαι πάρα πολύ που διαγνώσατε ότι πίσω απ΄ όλα αυτά ήταν η αναζήτηση της αλήθειας. Γιατί αυτό ήταν το βαθύτερο κίνητρο του βιβλίου. Που μπορεί να φτάσει τελικά ένας άνθρωπος για να μάθει την αλήθεια και μόνο γι΄ αυτό. Αυτό ήταν τουλάχιστον που ήθελε να πω εγώ πίσω απ΄ όλες αυτές τις σελίδες…».

Τι θα άλλαζε σήμερα στο βιβλίο:

«Επειδή ήταν το πρωτόλειο κάποια πράγματα ήθελα να τα βάλω μέσα. Υπήρχαν κάποιοι που έλεγαν κράτα τα, αφού ο Ροδόλφος στην Πράγα έβγαζε βιβλίο μόνος του. Να πω την αλήθεια ότι έχω κρατήσει κάποια κεφάλαια που χωράνε ανάπτυξη…. Ο μόνος λόγος που βγήκε υλικό έξω -να ξέρετε ότι κόπηκε περίπου το 1/4 του βιβλίου- ήταν ότι θα γινόταν πια κουραστικό και μοιραία αντιεμπορικό. Ήδη άκουσα τον «τρόμο» κάποιου για τις σελίδες… Έχει πάρα πολύ ενθουσιασμό το βιβλίο, πάρα πολλά στοιχεία – υπήρξε μια έρευνα ενός και πλέον έτους προτού ξεκινήσει να γράφεται. Η συγγραφή κράτησε γύρω στους έξι μήνες. Λογικός χρόνος, με το χέρι τότε. Τι θα άλλαζα τώρα; Θα το έκανα ίσως λίγο πιο επιθετικό. Πιο κοφτές φράσεις. Με τα χρόνια αποκτάς μια άλλη τεχνική. Ξέρεις πως να πεις το ίδιο πράγμα πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά. Νομίζω πως αυτά τα χρόνια που κύλισαν από τότε -μια δεκαετία- έχω γίνει λίγο πιο ώριμος συγγραφικά. Μπορώ να πω το ίδιο πράγμα σε λιγότερες γραμμές. Νομίζω πως αυτό θα προσπαθούσα να αλλάξω αν ήμουν εγώ ο κριτής…».

Για την αναφορά του Μεγανησιού στο βιβλίο:

«Έχω χρησιμοποιήσει κάποιες προσωπικότητες από το νησί μου. Είχα κατά νου για το παπά Σπύρο. Για τον Αργύρη, είχα τον Λαμπράκη, για τους Μεγανησιώτες που τον ξέρουν. Τώρα δεν ξέρω σε ποιο βαθμό βγαίνουν και φαίνονται. Ένας φίλος συγγραφέας μου λέει, γιατί για να μάθει αυτά τα πράγματα ο ήρωας θα έπρεπε να πάει στο νησί του; Θα μπορούσε να τα μάθει στην Αθήνα. Και είχε απόλυτο δίκιο… Εκεί φαίνονται κάποια ψήγματα αυτοαναφορικότητας και είναι κακό στοιχείο αυτό του βιβλίου..».

Για το νέο του βιβλίο που σχεδιάζει:

«Είναι μια ιστορία που θέλω να την πω. Θα έλεγα ότι δεν είναι καν στην σημερινή εποχή, αλλά σε μια μετά-Αθήνα, όπου έχει βαθύνει και άλλο η κρίση και όπου υπάρχει πλέον φτώχεια, δυστυχία και διαφθορά παντού. Σε μια παραπαίουσα πια πρωτεύουσα. Τούτη εδώ που λέω είναι ολοκληρωμένη στο νου μου. Ξέρω δηλαδή που θα ξεκινήσει, τι έχει στη μέση και πως θα τελειώσει. Ίσως ένας από τους λόγους που θέλω να την γράψω τώρα είναι και όλη αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και σε ένα γενικότερο περιβάλλον πολύ ζοφερό, όπου θα εξελιχθούν διάφορα εγκλήματα, τα οποία θα έχουν μια αναφορά σε ένα προγενέστερο χρόνο. Δεν θέλω να πω πολλά τώρα. Είναι μια ιστορία που θέλω να πω.

Όλο αυτό που ζει και βιώνει ο μέσος Έλληνας. Γιατί μέσα από τις έρευνες του «μπάτσου», να το πω έτσι απλά, θα φανεί όλη η σαπίλα του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος αυτής της χώρας. Θα περάσει από μέσα σαν σκηνικό, ακόμη κι αν δεν παίξει κυρίαρχο ρόλο, όλη αυτή η παθογένεια που μας περιτριγυρίζει. Δεν μπορεί να υπάρχει τώρα άλλο σκηνικό για κάποιον που βάζει το μυαλό του να σκέπτεται. Έλληνα εννοώ. Κι αν δείτε τους πιο σοβαρούς Έλληνες συγγραφείς, στους οποίους δεν κατατάσσω τον εαυτό μου, πιστεύω ότι έχουν κάνει μια τέτοιου είδους στροφή στο σκηνικό που επέλεξαν στα τελευταία τους βιβλία. Σχεδόν όλοι.

Πάντα υπάρχει το φιλοσοφικό υπόβαθρο. Στην «Πανάκεια» η κεντρική ιδέα ήταν η εκδίκηση. Πόσο ισχυρή κινητήρια δύναμη μπορεί να γίνει σε αντιδιαστολή με την αλήθεια του πρώτου βιβλίου που συζητάμε. Κάποιες απ΄ αυτές τις ιδέες, τις έννοιες αυτές, θα ξαναϋπάρξουν. Θα επανέλθουν, τώρα δεν ξέρω ακριβώς πως θα είναι ο κακός του έργου. Ξέρω πως θα είναι, θα σας τον ζωγραφίσω τώρα, γιατί έχω βρει το πρόσωπο – το ξέρει δηλαδή κι ο ίδιος ότι θα τον χρησιμοποιήσω σαν κακό του έργου μου. Είναι ένας φίλος, δεν ξέρω τώρα τι ιδιότητες θα του αποδώσω, πιθανό η εκδίκηση να παίξει και δω κάποιο ρόλο.

Έχω και άλλες ιστορίες στο μυαλό μου, πάρα πολλές, αλλά δεν ξέρω αν θα τις πω όλες αυτές. Το ότι τις έχεις στο μυαλό δεν σημαίνει ότι θα βγούνε και στο χαρτί. Το αν θα υλοποιηθεί μια ιδέα δεν το αποφασίζεις απαραίτητα εσύ. Μπορεί να είναι θέμα συγκυριών, μπορεί να σου τύχει να περπατήσει το στόρι που ξεκινάς. Μπορεί όμως να μην περπατήσει, να το παρατήσεις, να απογοητευθείς. Δηλαδή να μην σου αρέσει, να μη σε γεμίζει…».