Το κολύμπι στις δυτικές παραλίες

Τα λόγια σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι περιττά. Η κατάλευκη άμμος; Οι γκρεμοί; Τα τιρκουάζ νερά; Το ηλιοβασίλεμα στο Ιόνιο; Από όπου κι αν το δεις, οι παραλίες της δυτικής ακτής κόβουν την ανάσα. Διασημότερες, το Πόρτο Κατσίκι και οι Εγκρεμνοί, λόγω των εντυπωσιακών γκρεμών που θα σας αναγκάσουν να δρασκελίσετε 100 και 350 σκαλοπάτια αντίστοιχα. Οχι λιγότερο ωραία τα εύκολα στην πρόσβαση Πευκούλια, το κοσμικό Κάθισμα με τα beach bars, το ανεπτυγμένο χωριό του Αγίου Νικήτα, ο απομονωμένος Μύλος, όπου θα φτάσετε με πεζοπορία 20 λεπτών, ο Γιαλός, τα Καβαλικευτά (μετά το χωριό Καλαμίτσι), η Μεγάλη Πέτρα και το Αβάλι.

Βασικό πλεονέκτημα: για να έρθεις στη Λευκάδα, δεν χρειάζεται να πάρεις καράβι. Με το ένα πόδι στα Επτάνησα και με το άλλο στην Αιτωλοακαρνανία, ετούτο το νησί είναι «στεριανό», καθώς συνδέεται με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω μιας πλωτής γέφυρας. Αυτή ακριβώς η σύνδεση την καθόρισε διαχρονικά, ιστορικά και πολιτισμικά, αφού μπολιάστηκε για τα καλά τόσο με επτανησιακές όσο και με ρουμελιώτικες συνήθειες.

Αγρια και εξωτική στα δυτικά, ήρεμη, γεμάτη κόλπους και νησίδες στα ανατολικά. Κοσμική στις ακτές, στις διάσημες, βραβευμένες παραλίες, γνήσια στα ορεινά, στα χωριά με τις δροσερές πλατείες που διατηρούν παραδόσεις. Στη Λευκάδα τρως ψάρι σαβόρο αλλά και φριγαδέλι, ακούς καντάδες αλλά και δημοτικά, βρίσκεις φαράγγια και έρημα μοναστήρια, θρυλικά ακρωτήρια, παραλίες γνωστές παγκοσμίως για τα αθλήματά τους ή για τα υπέροχα νερά τους, μια πόλη φτιαγμένη από «τσίγκο», φεστιβάλ και πολιτιστικές εκδηλώσεις όλο το χρόνο, και τοπικά προϊόντα τόσα, που φεύγεις με επιπλέον αποσκευές!

Οι φακές του Αγίου Δονάτου

Σου έχει τύχει να ζητήσεις φακές σε ταβέρνα; Στη Λευκάδα θα σου συμβεί. Οι φακές Εγκλουβής φημίζονται για τη νοστιμιά τους, τον γρήγορο βρασμό τους και τα θρεπτικά συστατικά τους. Σκεφτείτε μόνο ότι ο σπόρος λέγεται ότι χρησιμοποιείται δίχως αλλοιώσεις από το 1717. Με την καλλιέργειά τους ασχολούνται σχεδόν και οι 40 οικογένειες του χωριού Εγκλουβή: σπέρνουν, βοτανίζουν και συλλέγουν τις φακές με το χέρι, χωρίς φυτοφάρμακα. Παράγουν, δε, περίπου 50 τόνους φακής, που εξαντλούνται αμέσως. Ολα αυτά στο οροπέδιο του Αγίου Δονάτου, σε υψόμετρο 950 μ. Η τοπική συνταγή θέλει τις φακές σε χυλωμένη λευκή εκδοχή, βρασμένες με νερό πηγής και γεύση που θυμίζει κρέας!

Το κάστρο της Αγίας Μαύρας

Στην ένωση της Λευκάδας με την ακτή της Αιτωλοακαρνανίας, ακριβώς απέναντι από τη γέφυρα, το περίφημο κάστρο που έχτισε τον 14ο αιώνα ο Ενετός Ιωάννης Ορσίνι και κατόπιν αξιοποίησαν δεόντως Τούρκοι, Δημοκρατικοί Γάλλοι, Ρωσοτούρκοι, Aγγλοι και Ιταλοί προσφέρεται για έναν ωραίο περίπατο. Μεγάλες τάφροι και ισχυροί προμαχώνες σώζονται μέχρι σήμερα μαζί με διάφορα ερείπια κτισμάτων, το φάρο του 1891 και το εκκλησάκι της Αγίας Μαύρας, για χάρη της οποίας κάποτε ονομαζόταν έτσι όλο το νησί. Ενδιαφέρον έχει και η θέα: η λιμνοθάλασσα της Γύρας και οι ατελείωτες φυσικές και τεχνητές λωρίδες στεριάς και άμμου που κάνουν δυσδιάκριτα τα γεωγραφικά όρια Ακαρνανίας – Λευκάδας.

Το πολυθρύλητο ακρωτήρι του Λευκάτα

Λέγεται και Κάβο Κυράς ή Νιράς ή Δουκάτο και βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο του νησιού, όπου και ο φάρος του 1890. Τα λευκά του βράχια ευθύνονται για την ονομασία ολόκληρου του νησιού αλλά και για τους ωραίους θρύλους του. Εδώ τοποθετείται το ομηρικό πέρασμα «Λευκάς Πέτρη», αλλά και το αρχαίο ιερό του Απόλλωνα. Επίσης, αναφέρεται ότι στην αρχαιότητα γίνονταν ανθρωποθυσίες και κατακρημνίζονταν είτε πιστοί είτε εγκληματίες για εξαγνισμό. Ο θρύλος, όμως, που επιβιώνει στη συλλογική μνήμη είναι εκείνος που λέει ότι βουτούσαν στο κενό οι ερωτικά απογοητευμένοι, με πρώτη διδάξασα τη λυρική ποιήτρια Σαπφώ, που γκρεμίστηκε για τα μάτια του Φάωνα. Πού τελειώνουν οι μύθοι και πού αρχίζουν οι αλήθειες κανείς δεν ξέρει, όταν ο ήλιος δύει όμως, ματώνοντας τα κοφτερά βράχια, όλα μοιάζουν πιθανά.

Οι βουτιές στον καταρράκτη Δημοσάρι

Πέφτει από ύψος περίπου 15 μέτρων και αποτελεί μία από τις μεγάλες εκπλήξεις της Λευκάδας, καθώς δίνει τη δυνατότητα για εναλλακτικές βουτιές σε γλυκά νερά. Βρίσκεται μέσα στο ομώνυμο φαράγγι, πάνω από το Νυδρί, και θα φτάσετε εκεί πεζοπορώντας για περίπου 15 λεπτά, κάτω από τα πλατάνια και πλάι στο ποτάμι και τους βράχους με τους ωραίους σχηματισμούς. Κι αν ο ίδιος ο καταρράκτης έχει σχετικά μειωμένη ροή τους καλοκαιρινούς μήνες, η βάθρα του, που παραμένει γεμάτη νερό, δεν αφήνει καθόλου αδιάφορους τους επισκέπτες. Στα συν είναι και το κιόσκι στην αρχή του μονοπατιού, που λειτουργεί ως καφέ μέσα στην πλούσια φύση.

Η «κυρα-Φανερωμένη» και τα μοναστήρια

Η Παναγιά Φανερωμένη, πάνω από την πόλη της Λευκάδας, είναι η προστάτιδα του νησιού. Και η αγαπημένη των ντόπιων βέβαια, οι οποίοι βαφτίζουν τα παιδιά τους στο μοναστήρι της. Είναι, δε, το μοναδικό σε λειτουργία μοναστήρι του νησιού, καθώς τα υπόλοιπα έχουν παραδοθεί στην οργιώδη βλάστηση στις ερημιές της Λευκάδας. Αν θέλετε να δείτε κάποια από αυτά, ακολουθήστε τους χωματόδρομους και εντοπίστε την Κόκκινη Εκκλησία κοντά στα Πλατύστομα, τον Ασώματο Αρχάγγελο Μιχαήλ στη Βαυκερή και τον Αϊ-Γιάννη τον Σερνικάρη στη Βουρνικά. Είναι και τα τρία πανέμορφα.

Οι παραδόσεις της Καρυάς

Μια εντυπωσιακή γυναικεία φορεσιά, ένας ιδιαίτερος χορός και μια ξεχωριστή βελονιά κλέβουν τις εντυπώσεις στο χωριό της Καρυάς. Μεταξωτά ή βελούδινα φορέματα, μαντίλια, χρυσές καδένες και καρφίτσες απαρτίζουν τις φορεσιές, ενώ το χορό με τις τσέτζερες στο κεφάλι συνέλαβε τη δεκαετία του 1950 ο χοροδιδάσκαλος Νίκος Θάνος. Και τα δύο πρωταγωνιστούν στην αναπαράσταση του χωριάτικου γάμου, που διοργανώνεται κάθε χρόνο, από το 1979, στις αρχές Αυγούστου. Σπουδαία εργόχειρα θα δείτε και στο λαογραφικό μουσείο, ενώ οι γυναίκες θα σας δείξουν την καρσάνικη βελονιά: πρόκειται για κέντημα με ένα χέρι, το οποίο εμπνεύστηκε η θρυλική κεντήστρα Μαρία Σταύρακα, γνωστή και ως «Κουτσοχέρω», λόγω της αναπηρίας της. Καφασοβελονιά, πλακέ, σταυρογάζι γεννήθηκαν εδώ, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα λειτούργησε σχολή κεντήματος με αρωγούς τη Ζωή Βαλαωρίτη και τη βασίλισσα Σοφία.

Η ιστορική Φιλαρμονική

Θα την ακούσετε σε θρησκευτικές λιτανείες, σε συναυλίες και σε γιορτές. Κι αν είστε τυχεροί, θα δείτε τα τσικό της να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο ιστορικό κτίριο που βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο. Η Φιλαρμονική της Λευκάδας είναι η δεύτερη παλαιότερη της Ελλάδας -ιδρύθηκε το 1850-, παιάνισε για την Ενωση των Επτανήσων το 1864, στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 και εν έτει 1983 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Σήμερα αριθμεί 1.000 μέλη και περίπου 100 μαθητές, περιλαμβάνει μπάντα, μπαντίνα, μουσικά σύνολα και μουσική σχολή, διατηρώντας με ζέση την καλλιτεχνική παράδοση του νησιού.

Το ροζολί και η σουμάδα

«Οι παλιοί λέγανε “στις σουμάδες σου!”, το ’χαν για ευχή. Εννοούσαν στις χαρές σου, γιατί τούτο το ποτό πρώτα στις χαρές το σέρβιραν», λέει η κυρία Ακριβούλα, που φτιάχνει εδώ και 45 χρόνια την καλύτερη σουμάδα του νησιού, στο καφενείο του Σολδάτου ή Αμερικάνου, στην Κουζούντελη, λίγο έξω από την πόλη. Η λευκαδίτικη «σομάδα» φτιάχνεται από πικραμύγδαλο, ζάχαρη και ανθόνερο και συνοδεύεται από παξιμάδι με κόλιαντρο. Δοκιμάστε επίσης το περίφημο ροζολί, ένα ιδιαίτερο χωνευτικό λικέρ με κανέλα και πορτοκάλι, που παρασκευάζει από το 1945 η ποτοποιία Φραγκούλη και λέγεται ότι έφεραν στο νησί οι Ενετοί.

Τα κρασιά

Δύο εκλεκτές ποικιλίες, το βερτζαμί και η βαρδέα, καλλιεργούνται αποκλειστικά στη Λευκάδα και παράγουν υπέροχα κρασιά για απαιτητικούς ουρανίσκους. Ειδικά το βερτζαμί καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των ορεινών αμπελώνων της Λευκάδας από την εποχή της ενετοκρατίας και δίνει ένα υψηλόβαθμο κρασί με έντονο κόκκινο χρώμα. Θα το δοκιμάσετε είτε χύμα στα χωριά είτε εμφιαλωμένο στα οινοποιεία του νησιού. Δεν μπορώ να κρύψω την αδυναμία μου για τα κρασιά του οινοποιείου Λευκαδίτικη Γη του Δημήτρη Ρομποτή στα Σύβοτα. Είναι επισκέψιμο, παρουσιάζει τη διαδικασία καλλιέργειας και οινοποίησης και παράγει τρία απίθανα κρασιά: ένα βραβευμένο λευκό από βαρδέα, ένα κόκκινο που μένει 8-12 μήνες σε βαρέλι και ένα ροζέ, αμφότερα από βερτζαμί. Πολύ ιδιαίτερο, το γλυκό Μελήδονος, από συνδυασμό λιαστού βερτζαμί και πατρινού.

Ο δυτικός μόλος

Οι λευκαδίτικες μέρες «κλείνουν» παραδοσιακά στον δυτικό μόλο, όταν ο ήλιος δύει φαντασμαγορικά και η λιμνοθάλασσα της Γύρας… φλέγεται. Οι άνθρωποι και τα πριάρια (ξύλινες βάρκες) των ψαράδων αντανακλώνται στα ακύμαντα νερά του δυτικού καναλιού, η πλακόστρωτη οδός Αγγελου Σικελιανού με τα ουζερί και τις καφετέριες ανάβει τα φώτα της και οι πάντες στήνονται στο διάσημο γεφυράκι για να φωτογραφηθούν. Αν δεν φύγετε μαζί τους μετά τη βουτιά του ήλιου, θα απολαύσετε έναν ήσυχο περίπατο που θα θυμάστε για καιρό.

Το surf στη Βασιλική, το kite στους Μύλους

Surfers και kite surfers ξέρουν καλά το μυστικό και καταφτάνουν στη Λευκάδα κάθε χρόνο με τα πανιά τους. Οι πρώτοι καταλαμβάνουν το νότιο τμήμα του νησιού, το Πόντι της Βασιλικής, που είναι διάσημο για τους θερμικούς ανέμους του, οι οποίοι το κατατάσσουν στα καλύτερα μέρη του κόσμου για surf. Οι δεύτεροι στρατοπεδεύουν στο βόρειο τμήμα, στην παραλία των Μύλων, λίγο έξω από την πόλη, όπου ένας ιδανικός μαΐστρος ανεβάζει το επίπεδο και φυσά λες μονίμως ειδικά γι’ αυτούς. Διοργανώνονται μάλιστα αγώνες και το σημείο έχει γίνει γνωστό παγκοσμίως, τόσο που ο ουρανός μοιάζει να αλλάζει χρώμα από τα πολύχρωμα πανιά.

Το διβάρι και το αυγοτάραχο

Τρεις ψαράδες και ένας ιχθυολόγος καταφέρνουν να κρατούν τις ισορροπίες στο διβάρι της Λευκάδας, που βρίσκεται εντός της λιμνοθάλασσας της Γύρας, λίγο έξω από την πόλη. Οι ίδιοι λένε ότι το διβάρι είναι την ίδια στιγμή προστατευόμενος βιότοπος, περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους αλλά και φυσικό ιχθυοτροφείο με μεγάλη ιχθυοπαραγωγική αξία, γι’ αυτό και ψαρεύουν ελεγχόμενα και με παραδοσιακούς τρόπους. Στα ρηχά νερά του διβαριού, όπου κυκλοφορείς μόνο με πριάρι (βάρκα χωρίς καρίνα), ζουν κέφαλοι, χέλια, τσιπούρες και λαβράκια και οδηγούνται μόνα τους στις ξύλινες κατασκευές (κατοίκια), όπου ψαρεύονται με απόχη. Αν θέλετε να τα δοκιμάσετε, θα πάτε στο ιχθυοπωλείο του δήμου. Οι ίδιοι βγάζουν και το εκλεκτό αυγοτάραχο Λευκάδας, από τις μπάφες. Αυτό κι αν πρέπει να το δοκιμάσετε!

Οι κανταδόροι

Φορούν άσπρα πουκάμισα, κόκκινα φουλάρια και ψάθινα καπέλα και κυκλοφορούν τις νύχτες του καλοκαιριού στα καντούνια της πόλης με τα μαντολίνα, τις κιθάρες και το ακορντεόν τους. Ο λόγος για την Αγιομαυρίτικη παρέα, τους κανταδόρους της Λευκάδας δηλαδή, που αποτελείται από 13-18 επαγγελματίες ή ερασιτέχνες μουσικούς και διατηρεί μέχρι σήμερα την περίφημη επτανησιακή καντάδα που λέγεται ότι έφεραν οι Ενετοί. Τον Αύγουστο διοργανώνεται η Βαρκαρόλα, όπου το σεργιάνι γίνεται με βάρκα μέσα στο δυτικό κανάλι της πόλης. Κρατήστε το στα υπόψη για του χρόνου!

Η τσίγκινη… πόλη

Τσίγκινα σπίτια σε έντονα χρώματα, πέτρινα ισόγεια, ξύλινα χαγιάτια, βουκαμβίλιες, μπουγάδες στα στενά δρομάκια, φαναράκια, πολύχρωμα καφασωτά. Το ιστορικό κέντρο της Λευκάδας κλέβει καρδιές, παρότι μεγάλο μέρος του είναι φτιαγμένο από λαμαρίνες, για την προστασία των κατοίκων από τους σεισμούς. Ο αρχικός ενετικός σχεδιασμός του επιτρέπει στον αέρα να κυκλοφορεί στα καντούνια, ενώ ο μετέπειτα αγγλικός αντισεισμικός κανονισμός προσφέρει ασφάλεια. Θα δείτε τους ναούς του 17ου-18ου αιώνα, επηρεασμένους από τη δυτική αρχιτεκτονική και την επτανησιακή εικονογράφηση (Αγιος Μηνάς, Αγιος Σπυρίδωνας, Αγιος Νικόλαος, Εισόδια Θεοτόκου, Παντοκράτορας), την πλακόστρωτη οδό Μελά, το Μουσείο Φωνογράφου, το αρχαιολογικό μουσείο και τη σπουδαία βιβλιοθήκη με τη συλλογή εικόνων επτανησιακής τέχνης.

Η κρουαζιέρα στα φιόρδ και στα μικρόνησα

Πράσινο μέχρι το νερό. Κόλποι, νησάκια, φιόρδ. Οι καμπύλες της ανατολικής πλευράς του νησιού είναι αγαπημένο σημείο συνάντησης των απανταχού θαλασσινών. Ενας υδάτινος λαβύρινθος, όπου κάθε καλοκαίρι στήνεται μια πραγματική θαλασσινή πολιτεία αποτελούμενη από κάθε είδους πλεούμενο. Σημείο συνάντησης, το λιμάνι στο κοσμοπολίτικο Νυδρί και ο τεράστιος φυσικός όρμος του Βλυχού. Απέναντι ακριβώς, ο οικισμός Γενί είναι ένα καλά κρυμμένο μυστικό, με ταβέρνες να στήνουν τραπέζια πάνω στις προβλήτες, ειδικά για τους σκαφάτους. Οι θαλασσινές βόλτες γίνονται στα περίφημα Πριγκηπονήσια (Μαδουρή, Σπάρτη, Σκορπιός, Σκορπίδι), αλλά και στα μικρά, κατοικημένα νησιά της Λευκάδας: στο Μεγανήσι, στον Κάλαμο, στον Καστό.

Το μαντολάτο και το σαλάμι αέρος

Κανείς δεν φεύγει από τη Λευκάδα χωρίς να δοκιμάσει το διάσημο σαλάμι αέρος και το περίφημο μαντολάτο. Την ιταλική τεχνοτροπία του σαλαμιού λέγεται ότι έφερε στο νησί ένας Παξινός ή οι περίφημοι Μπουρανέλοι κι έμεινε για πάντα, καθώς το υγρό κλίμα του νησιού ευνοούσε την παρασκευή του. Φτιάχνεται από μοσχαρίσια παστωμένα έντερα, χοιρινό κρέας και λίπος, ολόκληρους κόκκους πιπεριού και σκόρδο και θα το απολαύσετε στην καλύτερή του εκδοχή από τη βιομηχανία Ντελημάρη. Το μαντολάτο, αντίθετα, λέγεται ότι οφείλει την ύπαρξή του στους… κουρείς, οι οποίοι έφτιαχναν παστέλια και μαντολάτα στο πίσω μέρος των κουρείων όσο περίμεναν κάποιον πελάτη για κούρεμα ή ξύρισμα!

Το φαράγγι της Μέλισσας

Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό και δεν συντηρείται όπως θα έπρεπε, ωστόσο το φαράγγι της Μέλισσας, στην περιοχή των Σφακιωτών, είναι από τα μέρη εκείνα όπου νιώθεις την απόλυτη επαφή με τη φύση και ξεχνάς πού βρίσκεσαι. Στο εσωτερικό του έχουν διαμορφωθεί δύο διαδρομές: μία 30 λεπτών πεζοπορίας προς το Κακό Λαγκάδι και μία 20 λεπτών προς την Απεταστή, ωστόσο μπορείτε απλώς να περπατήσετε λίγα μέτρα από την αφετηρία του και να επιλέξετε κάποιο σημείο για να καθίσετε. Θα βρείτε πηγές, πέτρινα και ξύλινα γεφυράκια και τους παλιούς νερόμυλους που τον 19ο αιώνα που λειτουργούσαν υπολογίζονταν στους 50. Η πυκνή βλάστηση, ο ήχος του νερού και τα τιτιβίσματα των πουλιών θα σας μαγέψουν.

Το ψάρεμα με πεζόβολο

Ο παμπάλαιος τρόπος ψαρέματος με πεζόβολο διατηρείται ακόμη στη Λευκάδα, και μάλιστα εδώ ονομάζεται συρτή. Τα σύνεργα είναι ένα καλάμι και ένα κωνικό δίχτυ 2 μέτρων, το οποίο από τη μία πλευρά είναι δεμένο και από την άλλη έχει βαρίδια ώστε, πέφτοντας στο νερό, να δημιουργήσει ένα «κλουβί». Το ψάρεμα γίνεται το φθινόπωρο και για δόλωμα χρησιμοποιείται ένα ζευγάρι ζωντανών κέφαλων: «Βάζουμε μια μπάφα (δηλαδή θηλυκή αυγωμένη) κι ένα στεράδι γαλάριο (είδος αρσενικού κέφαλου). Τα δένουμε με προσοχή, μην τα πληγώσουμε, και τα περιφέρουμε στο νερό με το καλάμι. Αυτά παίζουν, ας πούμε, και τότε τα άλλα ψάρια κολλάνε από κάτω τους. Τα παρασύρουμε προς στην ακτή και ο δεύτερος ψαράς ρίχνει το δίχτυ και τα πιάνουμε», εξηγεί ο 80χρονος Ζώης Σταματέλος, που ψαρεύει από τα γεννοφάσκια του.

Το παραπέντε στο Κάθισμα

Φαντάσου να βλέπεις όλο το Ιόνιο από ψηλά, τις τεράστιες λευκές αμμουδιές και τους λουομένους σαν μυρμήγκια, το ανάγλυφο του νησιού σαν σε χάρτη. Η εμπειρία ονομάζεται «παραπέντε» και γίνεται πτήση με αετό – ένα σπορ πολύ δημοφιλές στη Λευκάδα. Οι πτήσεις γίνονται πάνω από την παραλία Κάθισμα, το Καλαμίτσι και το Νυδρί και δεν χρειάζονται καν εμπειρία, αφού προσφέρεται και συνοδός πιλότος και, προαιρετικά, φωτογράφιση. Εσείς απλώς απολαμβάνετε τις εναέριες τούμπες με κομμένη την ανάσα!