ΤΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΝΗΣΙΟΥ

Κατά τή Μεγάλη Ἐβδομάδα καί τό Πάσχα πολλά καί ποικίλλα εἶναι τά ἐκκλησιαστικά δρώμενα καί λαογραφικά ἔθιμα πού καταγράφονται σέ διάφορα μέρη τῆς πατρίδος μας. Στό κείμενο αὐτό  ἐπιχειροῦμε μία παρουσίαση τῶν λειτουργικῶν –κυρίως- δρωμένων, πού τελοῦνται στό Μεγανήσι (Λευκάδος) τή Μεγάλη Ἐβδομάδα καί τό Πάσχα. Πηγή μας εἶναι ἡ προσωπική παρατήρηση καί οἱ ἀφηγήσεις παλαιοτέρων ἀνθρώπων, κατά τά δεκαπέντε χρόνια τῆς ἐφημεριακῆς μας διακονίας στό Μεγανήσι.

Μεγάλη Ἐβδομάδα. Τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου λήγει ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή καί ἀπό τήν Κυριακή τῶν Βαϊων εἰσερχόμαστε στήν Μεγάλη Ἐβδομάδα. Τήν ἡμέρα τῶν Βαϊων μοιράζεται τό γνωστό “βάϊ”, ἀπό ἕνα κλαδάκι φοίνικα, δενδρολίβανου, δάφνης, ἐλιᾶς καί ἀλιφασκιᾶς. Τό φαγητό τῆς ἡμέρας εἶναι τό ψάρι.

Ἀπό τό βράδυ τῆς Κυριακῆς τῶν Βαϊων καί μέχρι τό βράδυ τῆς Μεγ. Τρίτης ψάλλονται οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Νυμφίου, ὅπου, κατά τήν ψαλμωδία τοῦ τροπαρίου «Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῶ μέσω τῆς νυκτός…» ὁ Ἱερεύς περιφέρει τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ μέ τό ἀκάνθινο στεφάνι, τήν κόκκινη χλαμύδα καί τό καλάμι. Ἡ εἰκόνα αὐτή τίθεται γιά προσκύνηση μέχρι τήν Μεγ. Τετάρτη. Ἀπό τήν Μεγ. Τετάρτη τή θέση της παίρνει ἡ εἰκόνα τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου μέχρι τό πρωί τῆς Μεγ. Πέμπτης. Τό βράδυ τῆς Μεγ. Πέμπτης κατά τήν Ἀκολουθία τῶν Ἁγίων Παθῶν (12 Εὐαγγέλια) ὑπάρχει ἡ συνήθεια νά προσφέρονται ἀπό εὐλαβεῖς γυναῖκες κεντητές ἤ ὑφαντές πετσέτες, πού κρεμιοῦνται στόν Ἐσταυρωμένο. Τή νύχτα Μεγ. Πέμπτης οἱ χριστιανές ξενυχτοῦν τόν Ἐσταυρωμένο, στολίζοντας τό κουβούκλιο τοῦ Ἐπιταφίου.

Ἀποκαθήλωση. Τή Μεγ. Παρασκευή τό πρωί τελεῖται ἡ Ἀκο-λουθία τῆς Ἀποκαθηλώσεως. Ἐκ παραδόσεως στόν Ἱερό Ναό Ἁγ. Ἀποστόλων Κατωμερίου ἡ Ἀκολουθία αὐτή τελεῖται στίς 3 τό μεσημέρι, ὁπότε ἔγινε πραγματικά ἡ Ἀποκαθήλωση τοῦ Παναγίου Σώματος τοῦ Χριστοῦ ἀπό τόν Σταυρό. Ἡ ἀκριβής στιγμή καί ὁ τελετουργικός τρόπος τῆς Ἀποκαθηλώσεως διαφοροποιοῦνται ἀπό τόν συνηθισμένο, ὅπου ὁ Ἱερεύς κατεβάζει τό Σῶμα τοῦ Ἐσταυρωμένου Χριστοῦ ἀπό τόν Σταυρό, μετά τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, ψαλλομένου τοῦ «Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι». Στούς Ἱ. Ναούς τοῦ Μεγανησίου ἡ Ἀποκαθήλωση τελεῖται τήν ὥρα πού ψάλλεται τό δοξαστικό τῶν ἀποστίχων «Σέ τόν ἀναβαλλόμενον…». Ὁ Ἱερεύς ψάλλει τό τροπάριο καί σύμφωνα μέ τά ψαλλόμενα, τελεῖ ἀργά τίς τελετουργικές πράξεις τῆς Ἀποκαθη-λώσεως. Ἀκολουθεῖ ἡ ἔξοδος ἀπό τό Ἱερό τοῦ Ἐπιταφίου καί τοῦ Εὐαγγελίου καί ἡ ἀπόθεση τους μέσα στό κουβούκλιο.

Ἐπιτάφιος. Στήν Ἀκολουθία τοῦ Ἐπιταφίου Θρήνου, τό βράδυ τῆς Μεγ. Παρασκευῆς παρατηροῦνται ἐνδιαφέροντα  δρώμενα,  ὅπως  τό  ὅτι  οἱ λαμπάδες πού συνηθίζουν νά ἀνάβουν οἱ χριστιανοί, τοποθετοῦνται, ὄχι  στά  μανουάλια,  ἀλλά ἐπάνω στό κουβούκλιο τοῦ Ἐπιταφίου. Κατά τή διάρκεια τῆς περιφορᾶς τοῦ Ἐπιταφίου στούς δρόμους τῶν οἰκισμῶν εὐλαβεῖς γυναῖκες στρώνουν χαλιά, ἐνῶ ὅταν ἐπιστρέφει  ἡ  πομπή  στήν Ἐκκλησία καίγεται τό ὁμοίωμα τοῦ προδότη Ἰούδα.

Μέγα Σάββατο. Τά προεόρτια τῆς Ἀναστάσεως σημαίνονται μέ τήν πρωινή Ἀκολουθία τοῦ Μεγ. Σαββάτου, ὁπότε μέ πανηγυρικό τρόπο (κωδωνοκρουσίες, σκόρπισμα δαφνολεμονο-φύλλων) τίθεται σέ προσκύνηση ἡ εἰκόνα τῆς Καθόδου τοῦ Χριστοῦ στόν Ἄδη. Τά μεσάνυχτα τοῦ Μεγ. Σαββάτου τελεῖται ἡ τελετή τῆς Ἀναστάσεως, μέ κυριότερα χαρακτηριστικά τό ἄκουσ-μα ὀνομάτων ἀνύπανδρων παιδιῶν τή στιγμή πού ἀνάβουν τή λαμπάδα τους ἀπό τό τρικέρι τοῦ Ἱερέως στό «δεῦτε λάβετε φῶς…» καθώς καί τό δρώμενο τοῦ «Ἅρατε πύλας…», δηλ. ὁ διάλογος τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ μέ τόν Ἄδη.

Πάσχα. Ἀνήμερα τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα, τελεῖται ὁ Ἐσπερινός τῆς Ἀγάπης. Τή Δευτέρα τοῦ Πάσχα πανηγυρίζει συνήθως μέ Ἀρχιερατική Θ. Λειτουργία ὁ Ἱερός Ναός τοῦ Σπαρτοχωρίου τή μνήμη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου. Ἐπίσης τή Δευτέρα τοῦ Πάσχα τελεῖται Θεία Λειτουργία στόν Ἱ. Ν. Παναγίας στό Κοιμητήριο Κατωμερίου καί στή συνέχεια ἀναστάσιμα τρισάγια ἐπί τῶν τάφων. Τό ἴδιο ἐπαναλαμβάνεται τήν Τρίτη τοῦ Πάσχα στόν  Ἱ. Ν. Ἁγ. Κωνσταντίνου τοῦ Κοιμητηρίου Βαθέος καί στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου τοῦ Κοιμητηρίου Σπαρτοχωρίου. Παλαιότερα τήν ἡμέρα αὐτή ἐτελεῖτο Θ. Λειτουργία στόν ἰστορικό Ἱερό Ναό Ἁγ. Ἰωάννου Σπαρτοχωρίου. Τήν Παρασκευή τοῦ Πάσχα ἑορτάζει τό μικρό ἐκκλησάκι τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς στό νησάκι Θηλειά, στά δυτικά τοῦ Μεγανησίου.

            Αὐτά ἐν συντομία εἶναι τά βασικά τελετουργικά κυρίως δρώμενα ἀλλά καί ἔθιμα πού παρατηροῦνται στό Μεγανήσι τίς ἡμέρες τῆς Μεγ. Ἐβδομάδος καί τοῦ Πάσχα. Οἱ ντόπιοι τά γνωρίζουν καί τά ἀγαποῦν. Πίσω πάντως ἀπό τό περίβλημμα αὐτῶν τῶν ἐθίμων ὑποκρύπτεται ἕνα βαθύτερο νόημα. Πρόκειται γιά τή σωτήρια ἀλήθεια τοῦ Σταυροῦ καί  τῆς  Ἀναστάσεως  τοῦ  Κυρίου  μας  Ἰησοῦ  Χριστοῦ. Κάθε ἄνθρωπος καί ἰδίως κάθε χριστιανός θά πρέπει πίσω ἀπό τά ἔθιμα, τά ἤθη καί τά δρώμενα τοῦ Πάσχα νά ἀναζητεῖ τήν οὐσία. Καί ἡ οὐσία ἐστιάζεται στό νά συμπορευθοῦμε μέ καθαρή ψυχή μέ τόν Χριστό, νά συσταυρωθοῦμε καί νά νεκρώσουμε τά πάθη μας, ἐάν θέλουμε νά ζήσουμε μαζί μέ τόν Κύριο, τόν Πατέρα καί Θεό μας καί νά συνανυψωθοῦμε μαζί Του στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Ἱερεύς π. Εὐάγγελος Ἀρώνης

ἐφημέριος Κατωμερίου & Βαθέος