ΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΖΗΤΑΕΙ ΤΗΝ ΛΥΣΗ ΤΟΥ

Του Νίκου Κονιδάρη

Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων του νησιού, ένα από τα καυτά θέματα της καθημερινότητας, ήλθε στην επικαιρότητα με δύο ειδήσεις.

Η μία είδηση ήταν η ανακοίνωση της απόφασης  του νέου Δήμαρχου  Π. Δάγλα  με την οποία διακόπτεται  η  απόθεσή των βοθρολυμάτων, που συλλέγει το βυτίο του Δήμου, στην χωματερή της Σχίζας, γιατί είναι πράξη παράνομη, επικίνδυνη για την δημόσια υγεία και γιατί θα επιφέρει στον Δήμο υπέρογκα πρόστιμα.

Η άλλη είδηση ήταν η απόφαση της Κυβέρνησης να χρεώσει με τα πρόστιμα που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή  Ένωση τους  85 Δήμους, που διατηρούν ακόμη χωματερές στερεών και υγρών αποβλήτων και δεν έχουν συμμορφωθεί με τις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων. Θα τα  παρακρατεί, μάλιστα, από τις επιχορηγήσεις τους.

Οι δύο αυτές ειδήσεις ,που προκάλεσαν αντιδράσεις, έφεραν στην επιφάνεια ένα καλά κρυμμένο μυστικό μας, το θάψιμο  των λυμάτων που αντλούνται με το βυτίο του Δήμο στην χωματερή της Σχίζας . Την πατέντα αυτή, που είναι αδίκημα  κατά του περιβάλλοντος,  εφάρμοσε ο Δήμος, ο υποτιθέμενος θεματοφύλακας  των νόμων  και ο προστάτης του περιβάλλοντος. Για τον σκοπό αυτό αγόρασε βυτίο, χωρητικότητας 5 Μ3, με το οποίο υποκατέστησε  και τα ιδιωτικά βυτία, των 15-20 Μ3, που στο παρελθόν απομάκρυναν τα λύματα έξω από το νησί. Ο πραγματικός σκοπός για τον οποίο τα βοθρολύματα ξαναγύρισαν στο νησί  δεν ομολογήθηκε. Ίσως επιδιώχθηκε η μείωση του κόστους όσων επιβαρύνονταν.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι, με τους μετριότερους υπολογισμούς, ένα κατάστημα εστίασης και αναψυχής που καταναλώνει κάθε μέρα τουλάχιστον 2 έως 3 Μ3 νερό και επί πλέον έχει και τα υπόλοιπα της κουζίνας, θα χρειαζόταν άντληση των βοθρολυμάτων του, από το βυτίο του Δήμου των 5 Μ3, κάθε δεύτερη ημέρα. Υπάρχουν άραγε τέτοιες περιπτώσεις; Υπάρχουν καταστήματα που δεν αντλούν τα λύματά τους; Μήπως έχουμε και αντλήσεις για το θεαθήναι;

Και για να μην δώσουμε τροφή στα ανώνυμα χαλκεία να πετάξουν την λάσπη τους, δηλώνουμε ότι δεν μεμφόμαστε όσους  επιδίωξαν  να μειώσουν το κόστος τους, αλλά την μέθοδο που αποδέχθηκαν για να συμβεί αυτό  και θέλουμε να τους προβληματίσουμε για τις επιπτώσεις στο μέλλον του νησιού αλλά και το δικό τους.

Δεν μάθαμε πόσα τον αριθμό σπίτια και καταστήματα ωφελήθηκαν και τι ποσότητες αντλήθηκαν. Δεν μάθαμε πόσο κόστισε η αγορά του βυτίου, πόσο κοστίζει η λειτουργία του, πόσα τα έσοδα του, με ποιο τρόπο εισπράττονται αυτά και πως καταχωρούνται στα λογιστικά βιβλία του Δήμου. Απ’ όσο γνωρίζουμε δεν υπάρχει διάταξη και κωδικός που να επιτρέπει στον Δήμο να ασκεί το επάγγελμα του βοθρατζή. Βάσιμες είναι οι υποψίες ότι τελικά το κόστος αυτής της πατέντας, που ωφελεί τους λίγους, το πληρώνουμε όλοι.

Δυστυχώς η αντίδραση της κοινωνίας ήταν μηδαμινή. Ελάχιστοι αντιστάθηκαν.

Οι Δημοτικοί άρχοντες  εμφάνισαν την πρωτοβουλία τους αυτή σαν το επίτευγμα που έσωσε το νησί και επιδίωξαν να έχουν πολιτικά οφέλη. Οι ωφελούμενοι  βολευτήκαν και κέρδισαν χρήματα και οι υπόλοιποι ή δεν πήραμε χαμπάρι  ή αδιαφορήσαμε στην λογική του “δεν βαριέσαι και τι έγινε”. Θα πρέπει επιτέλους να ξεκαθαρίσουμε, σαν  κοινωνία, ότι δεν επιτρέπεται το οποιοδήποτε προσωπικό και μάλιστα πρόσκαιρο όφελος ή κέρδος, να προηγείται και να κατισχύει του κοινωνικού. Και μεταξύ των κοινωνικών οφελών περιλαμβάνεται, σε πρωτεύουσα θέση,  η προστασία του περιβάλλοντος.  Δεν υπάρχει ιδεολογία  που να δίνει το δικαίωμα στον μικρό, μεσαίο ή μεγάλο επιχειρηματία  να  βλάπτει το περιβάλλον για οποιαδήποτε αιτία και λόγο. Το αντίθετο, όλοι ομνύουν στην προστασία του. Το θάψιμο λυμάτων εν έτει 2014 με πρωτοβουλία, μάλιστα, του Δήμου είναι βαρύ αμάρτημα.

Ο νέος Δήμαρχος έπραξε το αυτονόητο και ανέλαβε την ευθύνη διακοπής της παρανομίας γιατί είναι καταστρεπτική για το περιβάλλον,  δυσφημιστική για το νησί αλλά και ακριβή για την τσέπη μας. Είναι ζήτημα χρόνου να κληθούμε να πληρώσουμε μεγάλα πρόστιμα. Και όμως εμφανίστηκαν απολογητές του παρελθόντος και ανερυθρίαστα μας λένε ότι, τώρα, το νησί κινδυνεύει να καταστραφεί επειδή  κάποια καταστήματα θα επιβαρυνθούν στο δεκαπλάσιο για τη άντληση των λυμάτων τους. Δεν γνωρίζουμε αν σκόπιμα ή από πρεμούρα επικαλούνται λάθος στοιχεία. Και αυτό γιατί  ακόμα και αν δεχθούμε ότι ένα ιδιωτικό βυτίο κοστίζει  300 €, η χωρητικότητά του είναι 15 Μ3 και συνεπώς τα 5 μ3, όσα δηλ. χωράει το βυτίο του Δήμου, θα κοστίσουν 100 €. Το βυτίο του Δήμου χρεώνεται 30 € και συνεπώς θα κληθούν να πληρώσουν επί πλέον μόνο την διαφορά των 70 €. Τα 70 € είναι πολύ λίγα  σαν αντίτιμο της προδοσίας του νησιού μας.

Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων του νησιού είναι μια ιστορία τουλάχιστον 25 χρόνων. Ποτέ όμως δεν τέθηκε στις σωστές του διαστάσεις. Οι Δημοτικές αρχές το αντιμετώπισαν με κύριο γνώμονα το πολιτικό όφελος. Δεν ζήτησαν βοήθεια, δεν ενημερώθηκαν σωστά για τις σύγχρονες μεθόδους, κινήθηκαν γραφειοκρατικά και προπαντός αποφύγανε να ενημερώσουν τους πολίτες. Δεν ανέλαβαν ευθύνες και όταν συνάντησαν εμπόδια, κυρίως από τους ημετέρους, αρχειοθέτησαν την  υπόθεση για μεγάλα χρονικά διαστήματα.  Έτσι εμπεδώθηκε μεταξύ των πολιτών η καχυποψία και ο φόβος ότι ο βιολογικός καθαρισμός είναι κάτι το βλαπτικό σε μεγάλη ακτίνα από την εγκατάστασή του.

Θα πρέπει  να διαχωρίσουμε τα οικιακά λύματα από τα αντίστοιχα των καταστημάτων εστίασης και αναψυχής  καθώς και των μεγάλων τουριστικών καταλυμάτων. Τα  λύματα των 2-3 ατόμων  που κατοικούν μόνιμα σε κάθε σπίτι δεν αποτελούν  άμεσο πρόβλημα σ’ αυτή την χρονική στιγμή και φάση.  Εκτός από ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να περιμένουν την τελική λύση του προβλήματος.

Το μεγάλο πρόβλημα παρουσιάσθηκε στο Βαθύ όταν τα καταστήματα άνοιγαν το ένα μετά το άλλο, χωρίς  έλεγχο αν τηρούνται οι υγειονομικές διατάξεις.  Όλα θυσία στο όνομα της οικονομικής και μόνο ανάπτυξης  και αδιαφορίας για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ήρθε και η αύξηση του αριθμού των τουριστικών σκαφών και η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη. Τους θερινούς μήνες  το λιμάνι στο Βαθύ  είναι ένας  βόθρος.

Μια μικρή ιστορική αναδρομή μας εξηγεί γιατί έχουμε πρόβλημα σήμερα..

Το 2007, έτος Δημοτικών εκλογών, μετά από δέκα πέντε χρόνια διεργασιών είχε ολοκληρωθεί η οριστική μελέτη του δικτύου αποχέτευσης των οικισμών και της εγκατάστασης βιολογικού καθαρισμού με χωροθέτησή του στην Σχίζα. Είχαν ληφθεί οι σχετικές άδειες και η περιβαλλοντική και το έργο ήταν στο στάδιο της δημοπράτησης και ένταξής του στα Ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης. Ήταν η εποχή που η χρηματοδότηση αυτή θα μπορούσε να προχωρήσει άνετα και έτσι μέχρι σήμερα  θα το είχαμε ολοκληρώσει και θα λειτουργούσε. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα του Νυδριού και των Παξών  που  ενεργούσαν την ίδια εποχή και σήμερα το αποχετευτικό τους έχει παραδοθεί σε λειτουργία.

Χωρίς να ανακοινωθεί κάτι επίσημα, από την νεοεκλεγείσα τότε Δημοτική αρχή, το έργο δεν προχώρησε, παροπλίσθηκε, ίσως γιατί κάποιοι αντέδρασαν για τον χώρο χωροθέτησης. Μετά από τρία χρόνια καταστρεπτικής αδράνειας ο Δήμος πρότεινε νέα θέση χωροθέτησης, στο νεκροταφείο του Σπαρτοχωριού όπου είχε αγοράσει ένα χωράφι, πρόταση που ξεσήκωσε μεγάλη αντίδραση. Την ίδια τύχη είχε και η επόμενη πρόταση για το Καραμαντάνι  όπου και εκεί είχε αγορασθεί άλλο ένα χωράφι (!).

Toν Μάρτιο του 2012 έγινε στο νησί ημερίδα για τα απόβλητα στην διάρκεια της οποίας  οι ειδικοί, περί το θέμα, επιστήμονες  καθώς και  Μεγανησιώτες ενημέρωσαν και εισηγήθηκαν λύσεις.  Το λυπηρό ήταν η μικρή συμμετοχή των μόνιμων κατοίκων παρ’ όλες τις αντιδράσεις που είχαν προηγηθεί. Από την ημερίδα έγινε αντιληπτό ότι δεν θα υπάρξει εύκολα συναινετική λύση στην προσπάθεια να βρεθεί ο χώρος χωροθέτησης της εγκατάστασης του βιολογικού. Και αυτό παρ’ όλες τις επεξηγήσεις των ειδικών για τις καινούργιες τεχνολογίες και την εξάλειψη των σχετικών κινδύνων. Το πρόβλημα απόκτησε και ψυχολογική διάσταση.

Επίσης καταδείχθηκε ότι :

Α. Το έργο έχει σημαντικό μέγεθος και απαιτεί αυξημένες δαπάνες και δύσκολα θα χρηματοδοτηθεί πλέον. Είναι σίγουρο ότι ακριβές λύσεις δεν θα εγκριθούν.

Β. Κάθε νέα προσπάθεια χωροθέτησης θα είναι χρονοβόρα και με αμφίβολη την έγκριση από τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες. Μην ξεχνάμε και τις ζώνες  Natura.

Γ. Έχουν δαπανηθεί για τις διαδοχικές  μελέτες και τις σχετικές επικαιροποιήσεις

τους  πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ  που κινδυνεύουν να χαθούν.

Ο Δήμος μετά την ημερίδα αποφάσισε την αξιολόγηση  των προτάσεων χωροθέτησης και μετά από μία αμφιλεγόμενη διαδικασία ενός  χρόνου προκρίθηκε μία νεότερη πρόταση χωροθέτησης στην θέση  “το λαγκάδι της Μάρως”  μη λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι δεν υπήρχε στην θέση αυτή ιδιοκτησία του Δήμου ούτε και  προσπέλαση.

Έτσι φθάσαμε στο σήμερα, χωρίς άλλη ενημέρωση, με τον νέο Δήμαρχο να ανακοινώνει την διακοπή και τον πρώην Δήμαρχο Σ. Ζαβιτσάνο να δημοσιεύει τον απολογισμό των πεπραγμένων του.  Στον εξασέλιδο αυτό απολογισμό ο πρώην Δήμαρχος κάνει  μία απλή αναφορά  στο πρόβλημα των λυμάτων, με δύο μόνο γραμμές, χωρίς σχόλια  και  προτείνει “εκπόνηση μελέτης του Βιολογικού και των δικτύων” με αμοιβή  360.000 € (!!). Πρόκειται για μια εντελώς ασαφή διατύπωση χωρίς στοιχεία για την επιλογή της θέσης χωροθέτησης που αποτελεί το φλέγον ζήτημα, αλλά και την τύχη όσων μελετών έχουν εκπονηθεί και χρυσοπληρωθεί καθώς και τις προοπτικές  για χρηματοδότηση του έργου και για τον χρόνο ολοκλήρωσής του. Mάλλον πρόκειται για προσπάθεια υπεκφυγής.

Η επισκόπηση και η κριτική ανάλυση  είναι η εύκολη πλευρά του προβλήματος ,  η δύσκολη είναι το “δια ταύτα” δηλ. τι κάνουμε, τώρα. Για να λυθεί το πρόβλημα  πρέπει όλοι να αλλάξουμε πορεία.  Πρέπει, να ενημερωθούμε  για τις σύγχρονες μεθόδους και τεχνολογίες κατασκευής και συντήρησης ανάλογων εγκαταστάσεων, για την αποτροπή των πιθανών κινδύνων  αλλά και πόσο θα μας κοστίσει η καθυστέρηση. Καλό είναι να φροντίζουμε να μην καεί το δέντρο μας αλλά ούτε και το δάσος;

Η Δημοτική αρχή στο σύνολό της πρέπει να δραστηριοποιηθεί δυναμικά και με διάφανο τρόπο. Όλα στο φως. Το πρόβλημα είναι σύνθετο και άμεσο  και για να λυθεί απαιτείται ο Δήμαρχος και το Δ. Σ. να συνεργασθούν χωρίς αντιπαλότητες.   Προτάσεις και ιδέες για την λύση του προβλήματος υπάρχουν πολλές και μάλιστα από πολίτες με καλή πίστη. Είναι όμως αποσπασματικές και δεν υπακούν σε μια γενικότερη στρατηγική.

Σε πρώτη φάση πρέπει να επιλεγούν αξιοκρατικά οι ειδικοί που μετά από μελέτη θα υποβάλλουν εναλλακτικές προτάσεις για συνολική λύση. Στοιχεία υπάρχουν πολλά, ας δημοσιοποιηθούν και ας αξιοποιηθούν άμεσα όσα στοιχεία  περιέχει ο σχετικός φάκελος. Με την γνώση των στοιχείων αυτών και των προτάσεων που θα κατατεθούν ο Δήμος οφείλει να διαμορφώσει την δική του θέση.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην επόμενη φάση της ενημέρωσης και του διαλόγου με τους πολίτες. Η πρόσκληση τους δεν πρέπει είναι τυπική αλλά ουσιαστική και πρέπει να ενθαρρυνθούν  να συμμετάσχουν και να εκφέρουν λόγο για να ενημερωθούν.  Αυτονόητο ότι την ευθύνη της  ενημέρωσης που θα είναι αναλυτική και πλήρης θα έχει ο Δήμος.

Η ολοκλήρωση  της διαβούλευσης θα φέρει την ώρα των αποφάσεων, αποκλειστικό προνόμιο και αρμοδιότητα της Δημοτικής αρχής. Έχοντας πλέον γνώση όλων των παραμέτρων του προβλήματος, τις προτάσεις και την άποψη των πολιτών οφείλει να αποφασίσει επιτυγχάνοντας την μέγιστη δυνατή συναίνεση και πλειοψηφία.

Αυτονόητο ότι όλες οι διαδικασίες και φάσεις θα υπακούν σε χρονοδιάγραμμα με τακτές προθεσμίες ολοκλήρωσής τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για να γίνει το έργο θα απαιτηθεί σκληρός αγώνας με χρονικό ορίζοντα τα δέκα χρόνια. Η δυσκολία μεγαλώνει γιατί πρέπει να υπάρξουν και ενδιάμεσες  λύσεις μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο.

Την ευθύνη του έργου επωμίζεται  πλέον η νέα Δημοτική αρχή. Αναμένουμε να μην ολιγωρήσει, αλλά να πάρει άμεσα πρωτοβουλίες. Όλα τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου θα κριθούν, από τους πολίτες, για την συμβολής τους στη λύση του προβλήματος. Δεν θα υπάρξει καμία ανοχή σε σκοπιμότητες  και παιχνίδια. Και εμείς  οι πολίτες οφείλουμε να αναλάβουμε την όση ευθύνη μας αναλογεί και να πράξουμε αναλόγως.

10-09-14                                                              Ν. ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ