Το αμπαλί παιζόταν στη Λευκάδα από την εποχή των Ενετών. Ο τελευταίος χώρος που φιλοξένησε αυτό το παιχνίδι ήταν το καφενείο στου «Πάλα». Υπάρχει ακόμα το οικόπεδο, βρίσκεται πίσω από το γήπεδο.

Οι θαμώνες του καφενείου ήταν δυο κατηγοριών. Αυτοί που έκαναν τη βόλτα τους στην περιοχή και κάθονταν στου «Πάλα» για σουμάδα και βανίλια υποβρύχιο και όσοι πήγαιναν να παρακολουθήσουν μόνο το παιχνίδι.

Το γήπεδο που παιζόταν τ’ αμπαλί ήταν χωμάτινο σε σχήμα παραλληλόγραμμου με τις δυο στενές πλευρές του σε σχήμα οβάλ. Στις άλλες δυο πλευρές του γηπέδου υπήρχαν ξύλινοι πάγκοι που έκαναν χρέη «κερκίδων». Την εποχή που το παιχνίδι ήταν στις δόξες του, υπήρχαν δυο γήπεδα ένα για το χειμώνα και ένα για το καλοκαίρι. Η διάκριση είχε να κάνει με τη στεγανότητα των γηπέδων και στο κατά πόσο υπήρχε σκιά – απαραίτητη το καλοκαίρι.

 Το παιχνίδι παίζονταν με ξύλινες μπάλες. Καταλληλότερο ξύλο για την κατασκευή της μπάλας θεωρούνταν το  πουρνάρι, το οποίο αφού ξέραιναν και μούλιαζαν στο νερό, το παρέδιδαν στον τόρνο του «Κοκκίνη» που του έδινε το κατάλληλο σχήμα. Οι μπάλες δεν ήταν στρογγυλές αλλά ελαφρώς ελλειπτικές και καμιά δεν έμοιαζε με την άλλη. Μετά το τέλος το παιχνιδιού φυλάσσονταν μέσα σε βαρέλια γεμάτα νερό, για να «δένει» το ξύλο.

Αμπαλί ήταν μια μπάλα μικρότερου σχήματος. Όλη η τεχνική του παιχνιδιού συνίστατο στο ποιος ή ποια ομάδα θα καταφέρει, ρίχνοντας μπαλιές, να πλησιάσει πιο κοντά στο αμπαλί. Όσες μπάλες της ίδιας ομάδες πλησίαζαν περισσότερο το αμπαλί κέρδιζαν ένα πόντο η κάθε μπάλα. Αυτό συνεχιζόταν μέχρι η μια από τις δυο ομάδες φτάσει τους 11 πόντους.

Ορολογία του παιχνιδιού:

«Σμπούκιο»: Πέταγμα της μπάλας στον αέρα με σκοπό να απομακρύνει την μπάλα της αντιπάλου ομάδας από το αμπαλί. Δεξιοτέχνες αυτού του παλμού ήταν οι: Κώστας Ματαράγκας, Τάσος Ναπολιτάνος.

«Κυλιτά»: δυνατή ρίψη της μπάλας κατά την οποία η μπάλα κυλούσε στο έδαφος. Φημισμένος για τέτοιου είδους ρίψεις υπήρξε ο Γεράσιμος Τζεφρώνης

«Κόστο»: ρίψη της μπάλας περισσότερο με τεχνική και λιγότερο με δύναμη. Δυνατοί σε αυτόν τον παλμό θεωρούνταν οι: Νίκος Κατωχιανός, Κυριάκος Γλένης, Τάσος Βαγενάς, Θοδωρής Παστέλης, Σπύρος Θάνος, Πάνος Σολδάτος, Νιόνιος Βουκελάτος κ.α.

 Εικονίζονται από αριστερά: Νίκος Κατωχιανός, Κώστας Ματαράγκας, Θοδωρής Παστέλης, Τάσος Βαγενάς, Τάσος Ναπολιτάνος, Πάνος Σολδάτος (καθήμενος θεατής Αντώνης Μορφέσης).

Δεν απαιτούνταν ιδιαίτερες γνώσεις ή μυική δύναμη από τους παίχτες αλλά περισσότερο επιδεξιότητα, τεχνική και στρατηγική. Ήταν ένα παιχνίδι εξίσου θεαματικό και συναρπαστικό τόσο όταν παιζόταν ατομικά ( ένας – ένας ), όσο και συλλογικά ( ομάδες παιχτών ).

Στην εποχή του το παιχνίδι είχε φανατικούς παίχτες όσο και φανατικούς οπαδούς, καθώς εκτός από θέαμα περιλάμβανε «πειράγματα», καλαμπούρια και μπόλικο φανατισμό. Το έπαθλο των νικητών ήταν ένα ποτήρι σουμάδα για κάθε παίχτη, κερασμένο από τους ηττημένους!

Το αμπαλί με διάφορες παραλλαγές παίζεται ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της Ιταλίας και της Γαλλίας.

Το παιχνίδι έσβησε από τη Λευκάδα στη δεκαετία του ’80. Με τα χρόνια τα γήπεδα καταστράφηκαν. Υπήρξε παντελής αδιαφορία των αρμοδίων αρχόντων του νησιού… Αλλά και κάποιες προσπάθειες και πρωτοβουλίες παλιών παιχτών, αλλά και απλών συμπολιτών μας για τη συνέχιση του παιχνιδιού, δεν καρποφόρησαν.

Όσοι το γνώρισαν, είτε σαν παίχτες, είτε σαν θεατές, μιλούν για ένα σημαντικό κομμάτι της παράδοσης μας, που θυσιάστηκε εξαιτίας της αδιαφορίας των αρμοδίων αλλά και των «νέων ηθών» του νησιού μας.

Βιολέττα Σάντα

Υ.Σ. Η παραπάνω περιγραφή στηρίχτηκε σε   όσα μπόρεσε να θυμηθεί  σήμερα, ένας  πιτσιρικάς στις δεκαετίες ’60 και ΄70,  που συνόδευε τον πατέρα του -δεινό παίχτη του Αμπαλί- στο γήπεδο.

Πλήρη και εμπεριστατωμένη περιγραφή του παιχνιδιού με σκίτσα και εικόνες, καθώς και του καφενείου του Πάλα κάνει ο Νίκος Βαγενάς στο έργο του « Το καφενείο στου Πάλα και τ’ Αμπαλί». Περιλαμβάνεται στην επετηρίδα  της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών ΙΒ’ 2009 – 2011.  Έκδοση 2013.

Πηγή: Prisma95.1

Το 1998 ο Λευκαδίτικης καταγωγής τότε Δήμαρχος Ηλιούπολης Θόδωρος Γεωργάκης αναβίωσε το παιχνίδι κατασκευάζοντας γηπεδο Αμπαλί  έξω απο τα γραφεία του Συλλόγου Λευκαδίων Ηλιούπολης και γύρω Δήμων «Η Φανερωμένη». Στα εγκαίνια στις 5 Απριλίου 1998 το παραδοσιακό παιχνίδι ξαναζωντάνεψε στην Ηλιούπολη με τους ίδιους παίκτες, τον Σπύρο Βαγενά και τον Χρήστο Τετράδη, που ήρθαν ειδικά απο τη Λευκάδα για αυτη την εκδήλωση.