Αφιέρωμα: Πανταζής Κοντομίχης, ο Εκπαιδευτικός, ο Λόγιος, ο Λαογράφος

Άνθρωποι σαν τον Πανταζή Κοντομίχη δεν παρέρχονται. Είναι «αεί» παρόντες. Και μέσα στο θάνατο παραμένουν αθάνατοι. Και είναι τιμή στον τόπο να ‘χει τέτοιους ανθρώπους, δρομοδείχτες.

Ο Πανταζής Κοντομίχης γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1924, στον Κάβαλλο, ένα από χωριά του Δήμου Σφακιωτών. Καβαλλισάνος λοιπόν, κατά την ντοπιολαλιά, και Σφακισάνος.

Έζησε όλη του σχεδόν τη ζωή στο νησί του, αν αφαιρέσει κανείς τα χρόνια της φοίτησής του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1945 – 1950) που κλείνουν την περίοδο της διαμόρφωσής του.

Αυτά τα χρόνια στην Αθήνα πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα, με τα ψευδώνυμα Μακρής και Σφακισάνος, από τη στήλη χρονογραφήματος της εφημερίδας «Φοιτητική Φωνή». Ο άλλος συνεργάτης της στήλης ήταν ο Άρης Αλεξάνδρου.

Η επαγγελματική του σταδιοδρομία αρχίζει το έτος 1952 με το διορισμό του στο Γυμνάσιο Λευκάδας. Ο Κοντομίχης διήλθε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης. Συνταξιοδοτήθηκε το 1985 με το βαθμό του Σχολικού Συμβούλου. Πέθανε τον Απρίλη του 2005.

Συμμετείχε σε όλα τα κοινωνικά δρώμενα και ως απλός πολίτης και ως πνευματικός άνθρωπος. Πολιτικά ήταν τοποθετημένος στον προοδευτικό χώρο. Στα δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα αλλά και για τη Λευκάδα εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ με το όραμα της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ως πνευματικός άνθρωπος υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών και παρέμεινε μέλος της ως το θάνατό του. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία των Γιορτών Λόγου και Τέχνης και στο Φεστιβάλ. Υπήρξε από τους πρωτεργάτες του Λαογραφικού Μουσείου, το οποίο φέρει και το όνομά του. Ως μέλος πρόσφερε τις υπηρεσίες του και στον «Ορφέα». Υπήρξε τακτικό μέλος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και μέλος του Παλλευκάδιου Συλλόγου Προστασίας Λαογραφικών Θεμάτων.

Από τη δεκαετία του 1950 ερεύνησε στο Αρχείο Λευκάδας θέματα ιστορίας και ιστορικής λαογραφίας, ενώ στην ύπαιθρο και στην πόλη της Λευκάδας συγκέντρωνε λαογραφικό υλικό για το σύνολο των δραστηριοτήτων και των εκφράσεων του λαϊκού βίου που παρουσίασε στο πολύτομο έργο του.

Η Πνευματική δημιουργία του Κοντομίχη χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: στο ερευνητικό, που περιλαμβάνει όλες του τις λαογραφικές μελέτες, και στο καθαρά φιλολογικό του έργο, που περιλαμβάνει τις μεταφράσεις των αρχαίων συγγραφέων.

Το λαογραφικό του έργο είναι πλουσιότατο και πολύ σημαντικό, αφού κατόρθωσε να καταγράψει και να περιλάβει σ’ αυτό όλες τις μορφές του λαϊκού πολιτισμού της Λευκάδας. Αναφέρω εδώ ορισμένους από τους τίτλους των βιβλίων του: Το Νεοελληνικό Θέατρο στη Λευκάδα, 1964, Δημοτικά τραγούδια της Λευκάδας, 1985, Τα γεωργικά της Λευκάδας, 1986, Η λαϊκή ιατρική στη Λευκάδα, 1988, Η λευκαδίτικη λαϊκή φορεσιά από τον 17ο αιώνα ως τα μέσα του 20ού, 1989, Το νοικοκυριό του χωριάτικου σπιτιού στη Λευκάδα, 1990, Λαογραφικά σύμμεικτα Λευκάδας, 1995, Το λεξικό του λευκαδίτικου γλωσσικού ιδιώματος, 2001, Παροιμίες από τη Λευκάδα, 2002.

Το μεταφραστικό του έργο περιλαμβάνει μεταφράσεις της Ομήρου Οδύσσειας, 1972, και Ιλιάδας, 1976, καθώς και τα Ησιόδου Έργα, 1980.

Στη διάρκεια της πνευματικής του πορείας συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά και εφημερίδες. Την εφημερίδα Λευκαδίτικες Σελίδες την επέβλεπε ο ίδιος και ήταν και άμεσος συνεργάτης.

Παράλληλα, δημοσίευσε μελέτες για Λευκαδίτες δημιουργούς, για το θέατρο και τον Τύπο στη Λευκάδα και για λευκαδίτικα ιστορικά θέματα.

Το λαογραφικό του έργο αποδεικνύει την προσπάθειά του να φωτίσει και να καταγράψει όλες τις εκδηλώσεις της ζωής και του πολιτισμού των ανθρώπων του μόχθου, των αγροτών, των εργατών και των χωρικών.

Η έρευνα του Κοντομίχη στο Αρχείο της Λευκάδας και οι μελέτες του σε όλες τις μορφές της ζωής των ανθρώπων της υπαίθρου, όπως η οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική, θα αποτελούν στοιχεία αναφοράς για τους ερευνητές του μέλλοντος του αγροτικού πολιτισμού της Λευκάδας.

Το έργο του το λαογραφικό κυρίως, θα αποτελεί για τους ερευνητές και μελετητές της ιστορίας και του πολιτισμού της Λευκάδας σπουδαίο βιβλιογραφικό οδηγό.

Υπήρξε συνεχιστής της πνευματικής παράδοσης του νησιού και μαζί με τον Πάνο Ροντογιάννη, που συνδέονταν με πραγματική φιλία, κατέγραψαν και πρόβαλαν την ιστορία και τον πολιτισμό της Λευκάδας. Το έργο του Ροντογιάννη και του Κοντομίχη είναι σι πυλώνες που πρέπει να ανοίξεις για να προσεγγίσεις την ιστορία και τον πολιτισμό της Λευκάδας.

Πίστεψε και υπηρέτησε την πνευματική προκοπή του νησιού του με τη μακρά θητεία του στην εκπαίδευση, τη διοίκηση των πολιτιστικών σωματείων, την οργάνωση εκδηλώσεων, την αρθρογραφία στις τοπικές εφημερίδες και τη συγγραφή 180 περίπου δημοσιευμάτων, από τα οποία τα 16 είναι βιβλία που κυκλοφορούν.

Ο Εκπαιδευτικός

Το Μάρτη του 1952 στην ταραγμένη ακόμα μετεμφυλιακή Λευκάδα επιχειρείται ένα φιλόδοξο εγχείρημα: Ένας νέος φιλόλογος 28 ετών, ο Πανταζής Κοντομίχης και το ώριμης ηλικίας βιβλιοπωλείο των αδελφών Τσιρίμπαση αποφασίζουν την έκδοση ενός μαθητικού περιοδικού με τίτλο «Μαθητικός Κόσμος» υπό την πνευματική αιγίδα του Γυμνασίου Λευκάδας και καταστατικό στόχο «να χαρίση εις τους μαθητάς των σχολείων μας, καθαρή, ωφέλιμη, πνευματική και τερπνή ψυχαγωγία». Το βιβλιοπωλείο θα έχει την ευθύνη για την έκδοσιν-διαχείρισιν του περιοδικού και ο Κοντομίχης την ευθύνη για τη διεύθυνσιν της ύλης.

Ο Κοντομίχης ήταν ο «δικός» μας καθηγητής, που καταλάβαινε προπάντων τη φτώχεια μας, τις αναστολές μας, τις δυσκολίες μας. Δάσκαλος αθόρυβος, συστηματικός, όπως άλλωστε αθόρυβος υπήρξε και στην όλη του πνευματική δραστηριότητα, πράγμα που αποδείχνει άλλωστε το ανώτερο ήθος του.

Αργότερα, όταν μπήκα στην εκπαίδευση, ο Κοντομίχης υπήρξε ο καλός συνάδελφος, συνετός, που είχε τον τρόπο να σε πείθει ν’ αποφεύγεις τα επικίνδυνα μονοπάτια σε δύσκολες εποχές. Κι αυτή η γαλήνη της ψυχής του που πάντοτε τον χαρακτήριζε, μας επηρέαζε τόσο ώστε και μέσα στη τάξη να φέρνουμε την ηρεμία που απαιτεί η μάθηση, όταν αυτή συνοδεύεται από το στοχασμό κι όχι την κραυγαλέα επίδειξη της γνώσης. Ο Κοντομιχης για τα όσα δημιούργησε ως δάσκαλος αλλά και ως ακούραστος ερευνητής και γενικότερα ως πνευματικός δημιουργός δεν ζήτησε ποτέ τίποτε, δεν έγινε ούτε ο επιδειξίας των γνώσεων ούτε ο κενός οιηματίας.

Σε όλη του τη ζωή ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων. Διακρινόταν για την εργατικότητα, τη σεμνότητα, την αγάπη του για την έρευνα, την απλότητα και το υψηλό του ήθος…

——————————————————————————-

Είχα την τύχη να έχω καθηγητή στο Γυμνάσιο Λευκάδας τον Πανταζή Κοντομίχη. Στο μυαλό μου είναι χαραγμένη ανεξίτηλα η ήρεμη, ήπια, σεπτή μορφή του, και το μειλίχιο του χαρακτήρα του, αποτέλεσμα ποιότητας, σοφίας και στοχασμού, όπως πολύ αργότερα κατάλαβα.

Βιολέττα Σάντα

Χρησιμοποιήθηκαν κείμενα των: Ευάγγελου Γρ. Αυδίκου, Κωνσταντίνας Μπάδα, Τριαντάφυλλου Ε. Σκλαβενίτη, Δημητρίου Χ. Σκλαβενίτη, Αναστασίας Σταματέλου – Γώγου, Δημητρίου Σ. Τσερέ, και Κ. Θ. Φωτεινού.

(Πηγή: www.kolivas.de)