Η Βασιλόπιτα
Η παράδοση αναφέρει ότι όταν ο Μέγας Βασίλειος ήταν επίσκοπος στην Καισάρεια, ο τότε έπαρχος της Καππαδοκίας θέλησε να εισπράξει φόρους. Οι κάτοικοι ζήτησαν την προστασία του ποιμενάρχου τους. Εκείνος τους προέτρεψε να συγκντρώσουν ό,τι πολύτιμα αντικείμενα είχαν, ώστε να δώσουν αυτά στον έπαρχο. Στη συνάντηση που ακολούθησε, ήταν τέτοια η εντύπωση που προκάλεσε η παρουσία του μεγάλου Ιεράρχου, που ο έπαρχος δεν απαίτησε τίποτα. Όταν ο Μέγας Βασίλειος θέλησε να αποδώσει πίσω τα αντικείμενα, διέταξε να φτιάξουν «πλακούντια», δηλαδή μικρές πίτες και μέσα στην κάθε πίτα έβαλε ένα-ένα τα αντικείμενα. Όταν τα μοίρασε στους χριστιανούς ο καθένας βρήκε ό,τι είχε προσφέρει. Βέβαια, συναντάμε και στην αρχαιότητα το έθιμο του «εορταστικού άρτου». στις αγροτικές εορτές, κατά τις οποίες τον προσέφεραν στους θεούς στην αρχή της περιόδου. Ακόμη συναντάται και στη Δύση (ιδιαίτερα στους Γάλλους και Βέλγους), αλλά έχει ταυτιστεί χρονικά με τα Θεοφάνια.

Τα Κάλαντα

Ο ύμνος των αγγέλων «Δόξα εν υψίστοις Θεώ…», το χαρμόσυνο άγγελμα της γέννησης του Θεανθρώπου στους έκπληκτους ποιμένες, συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας από τα στόματα των παιδιών σε κάθε γωνιά της γης. Το λυτρωτικό μήνυμα της έλευσης του Μεσσία διαλαλείται από την παραμονή της μεγάλης εορτής. Ψάλλεται από σπιτικό σε σπιτικό για να προετοιμάσει τις ψυχές για τη μεγάλη μέρα! Οι δρόμοι των χωριών και των πόλεων γεμίζουν από τις χαρούμενες φωνές των παιδιών. Το τραγούδι έκλεινε με ευχές και ευχαριστίες για τα φιλέματα. Τα φιλέματα στην ελληνική ύπαιθρο ήταν κυρίως γλυκά: δίπλες στην Πελοπόννησο, ξεροτήγανα στην Κρήτη, «δάκτυλα» στην Κύπρο, λουκουμάδες στη Σαλαμίνα, αλλά και ξηροί καρποί, κουραμπιέδες και μελομακάρονα. Από τα πιο συνηθισμένα φιλοδωρήματα ήταν τα κόλιντρα, μικρές κουλούρες από σιτάρι ή κριθάρι.