Του Δημητρίου Νικ. Μανωλίτση (Κασσάνδρη)

Ένας ξεχασμένος συγχωριανός μας αλλά και παντελώς άγνωστος στους περισσότερους από μας τους νεώτερους Αλεξανδρίτες

Γεννήθηκε στο χωριό μας τον Αλέξανδρο στις 22 Μαρτίου 1854. Πατέρας του ήταν ο Σπύρος Μανωλίτσης του Πάνου και μητέρα του η Μαρία Βουκελάτου του Νίκου απ’ το χωριό Δαμιλιάνοι (παλιά ονομασία των οικισμών Ρουπακιάς, Μανάσι, Αγ. Βασίλης κ.λ.π.). Πατρικό του σπίτι ήταν το σπίτι που διέμενε τελευταία ο Γιάννος ο Σέρβος στα Κασαντράτα. Ήταν αδελφός του παππού του Νικηφόρου Μανωλίτση.

Σε ηλικία 18-20 ετών κατατάσσεται στο στρατό ξηράς ως εθελοντής και το 1883, έχοντας το βαθμό του Μόνιμου Λοχία εισέρχεται κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων στο “σχολείο των Υπαξιωματικών”(*). Μετά τριετή φοίτηση, το 1886, ονομάζεται Ανθυπολοχαγός Πεζικού και τοποθετείται στο 4ο Σύνταγμα Πεζικού που έδρευε στο Βόλο. Με την πάροδο των χρόνων προάγεται στους επόμενους βαθμούς χωρίς δυσμένεια, συμμετέχοντας ταυτόχρονα στα πολεμικά δρώμενα της εποχής αλλά και στις εσωτερικές ανώμαλες καταστάσεις που συχνά – πυκνά ξέσπαγαν στην μικρή τότε ελληνική πολιτεία.

Συμμετέχει στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, με τον βαθμό του Λοχαγού, όπου, ως γνωστό, η τότε μικρή Ελλάδα, έχοντας βόρεια σύνορά της την νοητή γραμμή από την Άρτα μέχρι τις νοτιοανατολικές προσβάσεις του Ολύμπου, υπέστη σοβαρότατες απώλειες και συντριπτική ήττα. Τούτο οφειλόταν κυρίως στην απειρία του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου να κατευθύνει τις επιχειρήσεις, ως αρχηγός του “στρατού Θεσσαλίας”. Λέμε απειρίας του διαδόχου διότι μόλις το 1886 είχε αποφοιτήσει από τη Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού και έντεκα χρόνια μετά, του ανατέθηκε η αρχηγία του “στρατού Θεσσαλίας” με τον βαθμό του Αντιστρατήγου, χωρίς βέβαια να έχει την ανάλογη παραμονή στον κάθε βαθμό και την απόκτηση της αντίστοιχης εμπειρίας.

Επίσης τον Αύγουστο του 1909, ενώ ήταν εν ενεργεία Ταγματάρχης, ξέσπασε στου Γουδή κίνημα απ’ τον “στρατιωτικό σύνδεσμο” 181 Αξιωματικών. Όπως ήταν φυσικό επικράτησε σχετική ανωμαλία τόσο στην Ελληνική κοινωνία όσο και στο εσωτερικό του στρατεύματος.

Αποτέλεσμα τούτου ήταν ότι όλα τα στελέχη του στρατού βρέθηκαν σε τεράστια διλήμματα για το αν θα προσχωρούσαν στο “σύνδεσμο” ή όχι, δεδομένου ότι θα ήταν ανάλογη και η μετέπειτα εξέλιξή τους.

Εδώ αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι το κίνημα δεν επιθυμούσε την ανατροπή της νόμιμης Κυβέρνησης ή την εγκαθίδρυση δικτατορίας, αλλά απαιτούσε κυρίως την απομάκρυνση του διαδόχου Κωνσταντίνου και των λοιπών πριγκίπων από τις τάξεις του στρατεύματος, διότι τους θεωρούσαν ως μοναδικούς υπαίτιους για την ντροπιαστική ήττα του 1897. Επί πλέον απαιτούσαν την αναδιοργάνωση του στρατού αλλά και μεταρρυθμίσεις στη δημόσια Διοίκηση την παιδεία, την δικαιοσύνη κ.λ.π.

Κάλεσαν μάλιστα ν’ αναλάβει προς τούτο ηγετικό ρόλο, ο πετυχημένος στην Κρήτη γνωστός μας πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος. Μετά από πολλές συσκέψεις και συζητήσεις ο Βενιζέλος τελικά πρότεινε ως μοναδική λύση, την συγκρότηση υπηρεσιακής Κυβέρνησης και την προκήρυξη εκλογών για Αναθεωρητική Βουλή. Καθορίστηκε πράγματι, μετά από χρονοβόρες διεργασίες και συζητήσεις, να γίνουν εκλογές στις 8 Αυγούστου 1910.

Στις εκλογές αυτές παίρνει μέρος ως υποψήφιος βουλευτής Λευκάδος και ο Πάνος Μανωλίτσης, αφού προηγουμένως, από τον Μάιο του 1910, είχε λάβει 5 1/2 μηνών “συνταγματική άδεια” από την στρατιωτική υπηρεσία. Σ’ αυτές τις εκλογές δεν θα εκλεγεί Βουλευτής, πλην όμως θα είναι και πάλι υποψήφιος στις “πραξικοπηματικές” εκλογές που έγιναν 3 μήνες μετά, στις 28 Νοεμβρίου 1910, για την ανάδειξη “Διπλής Αναθεωρητικής Βουλής”. Τον όρο “πραξικοπηματικές” εκλογές του έδωσαν τα κόμματα που εξελέγησαν στις εκλογές της 10ης Αυγούστου 1910, λόγω της μονομερούς απόφασης του τότε Βασιλιά Γεωργίου του Α’ να καταργήσει την Α’ Αναθεωρητική Βουλή, προφανώς φοβούμενος τις προθέσεις της Κυβέρνησης να τροποποιήσει άρθρα του συντάγματος που δεν ήταν αρεστά στο θρόνο.

Στις εκλογές αυτές ο Πάνος Μανωλίτσης εκλέγεται Βουλευτής Λευκάδας με το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου. Μάλιστα σύμφωνα με την εφημερίδα “ΣΚΡΙΠ” την 1η Δεκεμβρίου 1910 εκλέχτηκε 4ος Βουλευτής κατά σειρά ψήφων μεταξύ 19 εκλεγέντων της Περιφέρειας Κερκύρας, όπου υπαγόταν και η Λευκάδα. Τούτο βέβαια μαρτυρεί ότι δεν ψηφίστηκε μόνο απ’ τους συμπατριώτες του Λευκαδίτες, αλλά και από αρκετούς άλλους ψηφοφόρους της περιφέρειάς του.

Εδώ, αν αναλογιστούμε ότι ο Πάνος Μανωλίτσης εκλέχτηκε βουλευτής χωρίς να διαμένει μόνιμα στη Λευκάδα, διότι περιφερόταν σαν στρατιωτικός σε διάφορα μέρη ανά την Ελλάδα, τότε θα αντιληφθούμε και το μέγεθος της φήμης και πειθούς που είχε δημιουργήσει, αλλά και το πόσο μεγάλη παραδοχή και εκτίμηση έτρεφαν στο πρόσωπό του οι συμπατριώτες του Λευκαδίτες και όχι μόνο.

Την 8η Ιανουαρίου 1911 εισέρχεται στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και ορκίζεται Βουλευτής.

Μαζί του στα έδρανα της Βουλής κάθονται πολλοί γνωστοί και αξιόλογοι άνδρες της εποχής, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, ο Φωκίωνας Νέγρης, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Γεώργιος Αβέρωφ και πολλοί άλλοι.

Αξίζει ν’ αναφέρουμε εδώ ότι αν και εκλέχτηκε Βουλευτής, εξακολουθούσε να έχει και την ιδιότητα του Αξιωματικού, κάτι που επιτρεπόταν απ’ το Σύνταγμα του 1864.

Μάλιστα στις 15 Φεβρουαρίου 1911 του ανατέθηκαν από την “Επιτελική Υπηρεσία Στρατού” (σημερινό ΓΕΣ) και επί πλέον καθήκοντα.

Ορίστηκε για αρκετό χρονικό διάστημα και στρατοδίκης του 2ου Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, πρόεδρος του οποίου ήταν ο στρατηγός και μετέπειτα υπουργός επί των Ναυτικών, Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος.

Σαν Βουλευτής ο Πάνος Μανωλίτσης δεν ξέχασε την ιδιαίτερη πατρίδα του την Λευκάδα και τα χιλιάδες προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι συμπατριώτες του Λευκαδίτες.

Μάλιστα για το όλο έργο του “μιλάει” από μόνο του το παρακάτω ιδιόχειρο σημείωμα, που βρέθηκε στο προσωπικό αρχείο του ανιψιού του Σπύρου Μανωλίτση (Πίπα, πατέρα του Νικηφόρου Μανωλίτση), το οποίο είχε ως αποδέκτη τον φαρμακοποιό Ανδρέα Κουκουλιώτη, πιθανόν για να το δημοσιεύσει σε κάποια τοπική εφημερίδα ή περιοδικό της Λευκάδος.

“1911 – Πάνος Μανωλίτσης Βουλευτής

• 1ον Κατόρθωμα ανέγερσης Δημοτικού Σχολείου Αλεξ.
• 2/ Σχολείον Εγκλουβής
• 3/ Σχολείον Σύβρου
• 4/ Σχολείον Κατωχωρίου
• 5/ Οδός Λαζαράτων Αλέξανδρος
• 6/ Το όρος των Κάρρων από Εθνικόν(σ) Κοινοτικόν
  Προς αποφυγήν διαινέξεων
• 7/ Σύστασις του ΤΑΟΛ
• 8/ Το Κονάρ-Τομάνο, το γλύτωμα των περιουσιών από τους τοκογλύφους”.

Μετά το πέρας των εργασιών της Διπλής Αναθεωρητικής Βουλής, όπου λήγει και η βουλευτική του ιδιότητα, αφοσιώνεται και πάλι στα στρατιωτικά του και μόνο καθήκοντα.

Παραμένει στην ενεργό υπηρεσία, έχοντας τον βαθμό του Ταγματάρχη, μέχρι την 26η Μαΐου 1912 όπου και αποστρατεύεται κατόπιν αιτήσεώς του. Λίγους μήνες μετά την 12η Οκτωβρίου 1912, ως γνωστό κηρύχθηκε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος, όπου ανακαλείται και πάλι σε ενέργεια, συμμετέχοντας και στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913. Την 25η Μαρτίου 1914 προάγεται στο βαθμό του Αντισυνταγματάρχη, αλλά δυστυχώς δεν γνωρίζουμε κάτι για την μετέπειτα εξέλιξή του, διότι δεν υπάρχουν στοιχεία στα στρατιωτικά αρχεία. Κατά πάσα πιθανότητα περί το 1916, που ενεπλάκη η Ελλάδα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν εν ενεργεία και περί το 1918 αποστρατεύτηκε με το βαθμό του συνταγματάρχη.

Μετά το πέρας της στρατιωτικής του καριέρας εγκαταστάθηκε για 7-8 χρόνια περίπου, στο πατρικό του σπίτι στον Αλέξανδρο.

Εν συνεχεία, περί το 1925 έφυγε για την πόλη της Λευκάδας μέχρι το 1931 όπου και πέθανε.

Κηδεύτηκε στον Άγιο Δημήτριο στον Αλέξανδρο, χωρίς ποτέ να κάνει οικογένεια.

Αυτός ήταν ο ξεχασμένος και άγνωστος για πολλούς από μας Βουλευτής Πάνος Μανωλίτσης.

Ένας χωριανός μας που ξεκίνησε απ’ τον Αλέξανδρο, με πενιχρά υλικά εφόδια, χωρίς πάτρωνες και δεκανίκια, αφήνοντας πίσω την προσωπική του ζωή και έχοντας μοναδικό του πιστεύω και κίνητρο, την προσφορά στην πατρίδα και ειδικότερα στον συμπατριώτη του Λευκαδίτη, κατόρθωσε με υπομονή, θέληση και πείσμα να φτάσει τόσο ψηλά σε εκτίμηση, παραδοχή και καταξίωση.

Άραγε πόσες και πόσες δεκαετίες θα περάσουν ακόμη για να ξαναδούμε έναν δεύτερο συγχωριανό μας με ανάλογη διαδρομή σαν αυτή του Πάνου Μανωλίτση;

(*) Το “σχολείο Υπαξιωματικών” δεν είχε καμία σχέση με την σημερινή Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών (ΣΜΥ). Στη ΣΜΥ φοιτούν επί 2 χρόνια, κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων, σπουδαστές απόφοιτοι Λυκείου, οι οποίοι αποφοιτούσαν με το βαθμό του Μόνιμου Λοχία. Αντιθέτως στο σχολείο Υπαξιωματικών φοιτούσαν επί 3 χρόνια, πάλι κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων, σπουδαστές που ήδη ήταν Μόνιμοι Λοχίες και μετά την αποφοίτησή τους ονομάζονταν Ανθυπολοχαγοί.

Το Σχολείο Υπαξιωματικών θεωρούνταν τότε ισότιμο της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (ΣΣΕ), πλην όμως στην ΣΣΕ εισαγόταν κατ’ έτος 10-12 σπουδαστές κυρίως τέκνα πλουσίων οικογενειών και της άρχουσας τάξης ως και διάδοχοι και πρίγκιπες του θρόνου. Μετά την αποφοίτησή τους ονομάζονταν και αυτοί Ανθυπολοχαγοί και είχαν την αυτή εξέλιξη και επετηρίδα με τους αντίστοιχους προερχόμενους απ’ το σχολείο Υπαξιωματικών. Όσο για τους λοιπούς Μόνιμους Λοχίες που δεν συμμετείχαν στις εξετάσεις ή αποτύγχαναν, ακολουθούσαν διαφορετική εξέλιξη (Μόνιμοι Λοχίες, Επιλοχίες, Ανθυπασπιστές κ.λ.π.).

Πηγή: Αντίλαλοι απ΄ τους Σκάρους, Τριμηνιαία έκδοση Συλλόγου Αλεξανδριτών Λευκάδας, Περίοδος Γ’ • Αριθμός φύλλου 9 • Απρίλιος – Μάιος – Ιούνιος 2012

Πηγή Άρθρου: Λευκαδίτικα Νέα