Ιστορία της Επτανήσου ,απο την ενετοκρατία έως την ένωση

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

          Στα μέσα του 19^ου αιώνα την παράσταση στην ελληνική διπλωματική και στρατηγική σκηνή έκλεβαν αδιαμφισβήτητα οι αγώνες για την ανεξαρτησία και την εθνική απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό. Οι Έλληνες, δοσμένοι ολόψυχα για το μέλλον του γένους, ετοίμαζαν το ελεύθερο έδαφος ζωής για τις πρώτες γενιές μετά από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς από τους Τούρκους. Σε μία άλλη, όμως, πλευρά του ελληνικού χώρου διαδραματίστηκε ένας άλλος αγώνας, με κυρίως κοινωνική υφή, που έμελλε να μείνει στην ιστορία.

  Ο λόγος για το Επτανησιακό ζήτημα, το οποίο χρήζει μιας ειδικής ανάλυσης. Αφ’ ενός διότι πρόκειται για τον αλυτρωτισμό μιας χαμένης πατρίδας, όπου το ελληνικό στοιχείο άκμαζε παρά τις διαδοχικές ξένες κυριαρχίες και αφ’ ετέρου γιατί τα Επτάνησα είναι ίσως το μόνο μέρος της Ελλάδας που διατήρησαν στενές σχέσεις με τη δυτική Ευρώπη και δεν αποτέλεσαν κομμάτι τις Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Προκαλεί, επομένως, το ενδιαφέρον, ο τρόπος με τον οποίο οι Έλληνες της περιοχής αυτής δέχτηκαν το Ευρωπαϊκό στοιχείο και ο τρόπος με τον οποίο βίωσαν την κατοχή και προστασία από τις Μ. Δυνάμεις της Δύσης. Είναι, επιπρόσθετα, σημαντικό να αναλυθεί η στάση των Μ. Δυνάμεων στα Ιόνια νησιά και ο τρόπος με τον οποίο άσκησαν την επιρροή τους.

          Ένα άλλο σημείο που πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία είναι η ανάπτυξη τού κοινωνικού ιδεώδους στα νησιά αυτά. Ενώ στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο οι σκλαβωμένοι Έλληνες προσπαθούσαν να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα αναλλοίωτη, στα Επτάνησα αναπτυσσόταν το πρώτο ριζοσπαστικό ρεύμα το οποίο έμελλε να είναι οδηγός για τη μετέπειτα ύπαρξη του σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Μέσα από σημαντικές δυσχέρειες και εκτός πλαισίου αποφάσεων του Συνεδρίου της Βιέννης, οι Επτανήσιοι ξεσηκώθηκαν και αναζήτησαν μια πιο δίκαιη ταξική ταυτότητα και μία καλύτερη οικονομικά ζωή.

          Τέλος, κρίνεται σκόπιμη η ανάλυση των διπλωματικών διαπραγματεύσεων της Ελλάδας με τις προστάτιδες Δυνάμεις για την Ένωση των Ιονίων Νήσων με το Ελληνικό Βασίλειο. Οι τακτικές, τα διπλωματικά παιχνίδια και οι ιδιαίτερες απαιτήσεις αναλύονται στο τελευταίο κεφάλαιο, επικουρούμενες από επίσημα διπλωματικά έγγραφα, καθώς και από μαρτυρίες της εποχής.

          Συμπερασματικά, η ανάλυση που ακολουθεί υπενθυμίζει τη συνδρομή στην παλιγγενεσία της Ελλάδος των Επτανησίων, οι οποίοι με πολλές δυνάμεις επεδίωξαν την Ένωση, κάτι που ήξεραν πολλοί δεν ήταν το απαραίτητα ωφέλιμο για τα νησιά τους εκείνη την περίοδο, όπου οι Άγγλοι διαδραματούσαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και ευημερία των νησιών, έστω και για τους λίγους, τους ευγενείς. Η πορεία προς την Ένωση είναι μακρά όσο και ενδιαφέρουσα και οι πολιτικές, διπλωματικές, κοινωνικές και οικονομικές πλευρές του ζητήματος πολλές.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Επτάνησος και οι διεθνείς εξελίξεις

          Στα τέλη του 18^ου αιώνα οι πολιτικές, ιδεολογικές και στρατιωτικές ανακατατάξεις στον ευρωπαϊκό χώρο παίζουν καθοριστικό ρόλο και καθορίζουν τα διπλωματικά παιχνίδια που παίζονται για την τύχη των Ιονίων Νήσων. Η Ρωσία, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία καιροφυλακτούν για την κληρονομιά που αφήνει ο διαμελισμός δύο μεγάλων αυτοκρατοριών: της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου και κυρίως της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το διπλωματικό παρασκήνιο οργιάζει στην Κεντρική Ευρώπη και οι Συνθήκες έως το 1815, ανάλογα πάντα με τα συμφέροντα των Δυνάμεων της Ευρώπης και τους απώτερους στόχους τους, ορίζεται εκάστοτε και νέος «προστάτης» της Επτανήσου. Ιδιαίτερα, όμως, την τύχη των Ιονίων Νήσων λίγο πριν τον 19^ο αιώνα θα επηρεάσει η έκβαση της Γαλλικής Επανάστασης και η προέλασή τού Ναπολέοντα προς την Ανατολική Ευρώπη. Η ανατροπή των απολυταρχικών καθεστώτων και η εγκαθίδρυση τής λαϊκής κυριαρχίας παίζουν σημαντικό ρόλο στην πορεία των νησιών.

Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο

Ωστόσο, καθοριστικής σημασίας για την απαρχή δομικών αλλαγών θεωρείται η υπογραφή της Συνθήκης του Κάμπο Φόρμιο (Traité de Campo Formio) στις 17 Οκτωβρίου 1797·συμβαλλόμενοι στην Συνθήκη ήταν ο Ναπολέοντας Βοναπάρτης και ο Κουντ Λούντφιχ φον Κόμπεντζλ (Count Ludwig von Cobenzl) ως αντιπρόσωποι της Γαλλίας και του πρώτου Μεγάλου Συνασπισμού ευρωπαϊκών χωρών ενάντια στον Ναπολέοντα, αντίστοιχα.

Ο Ναπολέοντας πίστευε ότι κλειδί της επιτυχίας του θα ήταν η κατάκτηση της Αιγύπτου, ώστε να παρεμποδίσει τη σύνδεση τού αγγλικού ναυτικού με τις Ινδίες. Κατακτώντας τα Επτάνησα θα κατείχε μία πρώτη στρατηγική βάση κάτι που έγινε  πραγματικότητα με την εν λόγω Συνθήκη, αποτέλεσμα πολύμηνων διαπραγματεύσεων. Επομένως, ο Βοναπάρτης κατόρθωσε να πείσει την Αυστρία να κρατήσει τα βενετικά εδάφη της ανατολικής Αδίγης και την ίδια την πόλη της Βενετίας, την Ιστρία, την Δαλματία και το Κάτταρο, παραχωρώντας ανάμεσα στ’ άλλα και τις πολυετείς βενετικές κτήσεις του Ιονίου χώρου. 

Μάλιστα, ο ίδιος ο Ναπολέων κατέδειξε τη σημασία τούτης της κατάκτησης, γράφοντας στο Γαλλικό Διευθυντήριο: «Τα νησιά της Κέρκυρας, της Ζακύνθου και της Κεφαλληνίας έχουν περισσότερο ενδιαφέρον για εμάς, παρά όλη η Ιταλία. Αν θα είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε, θα ήταν προτιμότερο να παραχωρήσουμε την Ιταλία στον αυτοκράτορα και να κρατήσουμε τα τέσσερα νησιά, που είναι πηγή πλούτου και ευημερίας για το εμπόριό μας». Ο Βοναπάρτης κατέχοντας πλέον τα Επτάνησα ενίσχυσε την θέση του στην Ανατολική Μεσόγειο και η Αγγλία με την Τουρκία ανησυχούσαν εντόνως μια και θίγονταν τα εμπορικά συμφέροντά τους. Εντούτοις, όταν ο γαλλικός στόλος βρίσκεται αντιμέτωπος με τις αγγλικές δυνάμεις στην Αίγυπτο, υπόκειται ολοκληρωτική καταστροφή στο Αβουκίρ τού Νείλου. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1798, επίσης, η Τουρκία κηρύσσει επίσημα τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας και έτσι ανοίγει ο δρόμος για μια νέα περίοδο στην ιστορία της Ευρώπης.

Τα παραπάνω είχαν ως επίπτωση νεότερες αλλαγές στα Ιόνια Νησιά όπως την απομάκρυνση των Γάλλων Δημοκρατικών, την επέμβαση των ρωσοτουρκικών δυνάμεων και την δημιουργία της Επτανήσου Πολιτείας (1800 – 1807), τη δεύτερη Γαλλική Προστασία (1807 – 1814) και τέλος τη λεγόμενη Βρετανική Προστασία από το 1814 ως το 1864, που επισημοποιείται στο Παρίσι στις 5/ 17 Νοεμβρίου 1815 όταν οι πληρεξούσιοι της Μ. Βρετανίας Castlereagh και Wellington και της Ρωσίας Ραζουμόφσκι και Καποδίστριας υπογράφουν ειδική συνθήκη. Θα ακολουθήσει επιμέρους λεπτομερής ανάλυση για τις παραπάνω περιόδους σε επόμενα κεφάλαια.

Α’ ΜΕΡΟΣ

ΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ ΣΤΟΝ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ

          Όταν οι Γάλλοι έφθασαν από την Βενετία στην Κέρκυρα στις 15 /27 Ιουνίου 1797, όλοι τους υποδέχτηκαν με διστακτικότητα από τον ελληνικό λαό, ενώ οι εναπομένουσες ενετικές δυνάμεις δεν έφεραν καμία αντίσταση στα στρατεύματα του Γάλλου Gentili. Η αντιδράσεις των Κερκυραίων συνοψίζονται στα λόγια πρωτοπαπά Γεωργίου Μάντζαρου, ο οποίος προσφωνεί τους Γάλλους κρατώντας ένα αντίτυπο της «Οδύσσειας» του Ομήρου και λέει: «Γάλλοι, θα βρήτε σε αυτό το νησί ένα λαό αμαθή και στις επιστήμες και στις τέχνες που λαμπρύνουν τα έθνη, αλλά μην τον περιφρονήσετε. Μάθετε να τον εκτιμάτε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο».Έπειτα από λίγες μόνο μέρες όλα τα νησιά του Ιονίου θα καταληφθούν από τους Γάλλους και μια νέα μέρα θα ξημερώσει για το Ιόνιο Πέλαγος.

          Στην αρχή οι Γάλλοι φώτισαν τον επτανησιακό λαό μεταφέροντάς του τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, ιδρύοντας σχολεία στα πρότυπα των γαλλικών, χορηγώντας υποτροφίες για σπουδές στο Παρίσι, ιδρύοντας την Εθνική Βιβλιοθήκη και το Εθνικό Τυπογραφείο στην Κέρκυρα κ.ά. Μάλιστα, θεωρείται ότι οι Γάλλοι, με την προσπάθειά τους να αλλάξουν τις βαθύτερες πολιτειακές και κοινωνικές δομές στα νησιά, απαλλάσσουν το λαό από την τυραννία του αριστοκρατικού καθεστώτος και θεμελιώνουν για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και της ελεύθερης δημοκρατικής αυτοδιοίκησης.

          Παρά τα θετικά στοιχεία της γαλλικής παρουσίας στα Επτάνησα, υπήρχε ένα μεγάλο αρνητικό. Η οικονομία των νησιών είχε υποστεί μεγάλο πλήγμα από το πρώτο κιόλας εξάμηνο παρουσίας τους μια και χρησιμοποιούσαν τα έσοδα των νησιών για να καλύπτουν τις ανάγκες διατροφής και συντήρησης του γαλλικού στρατού. «Ο κόσμος δεν ομιλούσε τότε παρά για τα δάνεια και τα χρέη μας», δήλωνε εκ των υστέρων Γάλλος αξιωματούχος. Ο λαός, που γνώρισε μέσω των Γάλλων τις κλασικές ευρωπαϊκές αξίες, άρχισε να εναντιώνεται στην παραμονή των γαλλικών στρατευμάτων και οδηγήθηκε σε βίαιες συγκρούσεις με τα στρατεύματα κατοχής.

ΟΙ ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΟΙ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ

ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

          Κατά το καλοκαίρι του 1798, και ενώ ο Ναπολέοντας ηττάται στην Αίγυπτο, η Ρωσία συμμαχεί με την Τουρκία και στρέφονται από κοινού προς τον ελληνικό χώρο και συγκεκριμένα προς τα Ιόνια νησιά. Ο ναύαρχος Ουσακώφ και ο Καδήρ Μπέης, πλέοντες προς το Ιόνιο, προέτρεψαν με επιστολή τούς νησιώτες να τους βοηθήσουν να εκδιώξουν τους Γάλλους και εκείνοι θα τους βοηθούσαν οικονομικά και θα επέτρεπαν την ευημερία της τοπικής κοινωνίας. Παρόμοια επιστολή απέστειλε και ο Οικουμενικός Πατριάρχης από την Πόλη, έπειτα από συνεννόηση με την Υψηλή Πύλη. Επομένως, μετά από πολλές συγκρούσεις με τον στρατό του Ναπολέοντα, τα νησιά καταλήφθηκαν από την ρωσοτουρκική συμμαχία, με τελευταία την Κέρκυρα στις 13/ 25 Φεβρουαρίου 1799. Οι Ρωσοτούρκοι, θέλοντας να αλλάξουν τα πράγματα, ανακοινώνουν ότι θα λειτουργήσει ενιαίο κράτος με πρωτεύουσα την Κέρκυρα, θα συσταθεί Γερουσία και θα συνταχθεί σύνταγμα. Εντούτοις, από το νέο άτυπο κράτος έλειπε η διεθνής αναγνώριση κάτι που επέτυχε η ειδική αποστολή Ιόνιων γερουσιαστών στην Κωνσταντινούπολη μετά από πολύπλοκες διαπραγματεύσεις με την Υψηλή Πύλη. Η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, όπως ονομάστηκε, υπογράφηκε μεταξύ των δυνάμεων Ρωσίας και Τουρκίας από τη μία και εκπροσώπους της Ιονίου Γερουσίας από την άλλη, στις 21 Μαρτίου του 1800 και είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση αναγνωρισμένου ενιαίου κράτους υπό την επικυριαρχία της Τουρκίας. Το νέο κράτος που είχε την ονομασία «Πολιτεία των Επτά Ενωμένων Νήσων» απέκτησε δικά του σύμβολα και κυβερνιόταν από τοπικούς άρχοντες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Σύνταγμα του νεοϊδρυθέντος κράτους, που ονομάστηκε Βυζαντινό, επανέφερε το αριστοκρατικό καθεστώς δίνοντας την εξουσία σε συμβούλια ευγενών. Άμεσες, επομένως, ήταν οι αντιδράσεις των κατώτερων στρωμάτων, τα οποία δεν άντεχαν περαιτέρω οικονομική εξαθλίωση και άρχισαν να επαναστατούν. Καθώς, λοιπόν, η αναρχία είχε κορυφωθεί, τον Ιούλιο του 1801, τα ρωσοτουρκικά στρατεύματα, μην μπορώντας να αντιμετωπίσουν τις λυσσαλέες αντιδράσεις του πλήθους, άρχισαν να αναχωρούν και στις 13 Αυγούστου το νησί της Κέρκυρας έπεσα στα χέρια των επαναστατών χωρικών. Τα πράγματα γαλήνεψαν στα νησιά, έπειτα από τη σύμπραξη των αγγλικών αστυνομικών αρχών, στις οποίες ζητήθηκε από την Ιόνιο Γερουσία να συνδράμουν. Έπειτα από πολλές διπλωματικές διαπραγματεύσεις με τους Άγγλους και τους Τούρκους κατέστη αδύνατη η έφοδος των ρωσοτουρκικών στρατευμάτων ώστε να ανακτηθεί και πάλι η εξουσία από τις προσκείμενες σε αυτούς ταξικές ομάδες.

Ο ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΞΑΝΑ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΙΛΣΙΤ

          Στην Ευρώπη, η επέλαση του Ναπολέοντα συνεχιζόταν και το ζήτημα της Επτανήσου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τις διεθνείς εξελίξεις. Στις 27 / 8 Ιουλίου 1807 υπογράφηκε η Συνθήκη Ειρήνης του Τιλσίτ ανάμεσα τους Γάλλους και τους Ρώσους. Τα Επτάνησα δεν αφορούσαν τα εμφανή άρθρα της Σύμβασης αλλά ένα από τα δύο μυστικά σημεία της. Ο Τσάρος, μην έχοντας κανένα κυριαρχικό δικαίωμα στην Πολιτεία των νησιών έπειτα την Συνθήκη της Κων/πολης, παρέδωσε στον Ναπολέοντα ως αντάλλαγμα τα Επτάνησα. Το άρθρο μάλιστα έγραφε επί λέξει: «Η Α.Μ ο αυτοκράτωρ Ναπολέων ως απόλυτος κτήτωρ και κυρίαρχος θα κατέχη τας επτά Ιονίους Νήσους»

          Οι Γάλλοι, για να προλάβουν την οποιαδήποτε επέμβαση των Άγγλων, αποβιβάζονται στην Κέρκυρα στις 8 / 20 Αυγούστου 1807 και για δεύτερη φορά καταστούν τα Επτάνησα μέρος της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, τους Επτανήσιους Γάλλους υπηκόους και καταργούν το ισχύον σύνταγμα του 1803.

          Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια τη μεγαλύτερη επιρροή στους Επτανησίους άσκησε η Αγγλική κυβέρνηση μέσω των απεσταλμένων της και των τοπικών προσκείμενων της. Οι αγγλόφιλοι δεν έχαναν ευκαιρία να προπαγανδίσουν υπέρ της Αγγλίας και να δημιουργήσουν την αίσθηση στο πλήθος, ότι η μόνη λύση στα δεινά που αντιμετώπιζαν για χρόνια, έπειτα από τις αλλεπάλληλες αλλαγές στην κυριαρχία των νησιών, θα ήταν η Αγγλική Προστασία. Από την άλλη, η μεγάλη ναυτική δύναμη των Άγγλων προσπαθούσε να αποκλείσει τους θαλάσσιους δρόμους του Ιονίου που συνέδεαν τα νησιά με την υπό τουρκική κυριαρχία Ήπειρο και την Ιταλία. Συγκεκριμένα, οι Άγγλοι κατεδίωκαν οποιοδήποτε πλοίο έφερε τη γαλλική σημαία και λεηλατούσαν τα εμπορικά πλοία που μετέφεραν παραγόμενα προϊόντα προς πώληση. Έτσι τα έσοδα του λαού μειώθηκαν τραγικά και η κατάσταση που επικρατούσε δημιούργησε αντιγαλλικό πνεύμα ρεύμα στα νησιά. Προς αυτήν την κατεύθυνση δρούσε και η Πύλη από την ανατολική πλευρά του Ιονίου, μιας και κοινός στόχος ήταν ο περιορισμός των κτήσεων του Ναπολέοντα. Εν τέλει, έπειτα από διάφορες διπλωματικές κινήσεις των αγγλόφιλων Ιονίων, ο αρχηγός των αγγλικών δυνάμεων της Μεσογείου Στρατηγός Stuart, ο οποίος μάλιστα δεν είχε αναγνωρίσει την Συνθήκη του Τιλσίτ και θεωρούσε ακόμη αυτόνομη την Επτάνησο με το πολίτευμα του 1800, αποφάσισε την κατάληψη των νησιών.

    ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

          ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Την 1^η Οκτωβρίου 1809 εμφανίζεται στην Ζάκυνθο ένα μικρό μέρος του αγγλικού στόλου, ο οποίος μάχεται στην Ιβηρική με την στρατιά του Ναπολέοντα. Πλησίαζε η ώρα όπου οι Βρετανοί θα καταλάμβαναν τα νησιά του νοτίου Ιονίου και θα ξεκινούσε, έτσι, μια μακρά περίοδος αγγλικής κατοχής και προστασίας. Οι ήττες του Ναπολέοντα οδήγησαν τους Άγγλους στα γαλλικά έως τότε Επτάνησα, όπου και η αντίδραση των λιγοστών Γάλλων και Ελλήνων ήταν μικρή. Παρόλα αυτά το φρούριο της Κέρκυρας παρέμενε υπό γαλλική κατοχή. Οι νέοι κατακτητές των νησιών εμφανίστηκαν ως σωτήρες από την τυραννία των Γάλλων και οι Επτανήσιοι προσπάθησαν να τους δεχτούν καλόπιστα. Όπως αναφέρθηκε, το έδαφος είχαν προετοιμάσει οι προπαγανδιστές αγγλόφιλοι των νησιών. Από την άλλη, στην Κέρκυρα ο ναυτικός αποκλεισμός (κατάληψη Παξών, Λευκάδας και Πάργας) από τους Άγγλους, έχει φέρει σε δυσμενή θέση τον κερκυραϊκό λαό. Η δραματική κατάσταση όπως περιγράφεται από τους ιστορικούς κράτησε για σχεδόν τέσσερα χρόνια. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Σπ. Βερύκιος: «Η κατάστασις είναι δραματική. Άρτος εις την αγοράν δεν υπάρχει πλέον, ενώ τα αποθέματα εις τας οικίας εξαντλούνται. Η διαταχθείσα καλλιέργεια πάσης εκτάσεως, ουσιαστικώς ελάχιστα απέδωσε […]. […] Οι κάτοικοι υπέφερον τα πάνδεινα, πεινώντες, πληρώνοντες φόρους και εκτεθειμένοι εις τον βομβαρδισμόν των Αγγλικών πλοίων».Έπειτα από διαπραγματεύσεις Αγγλίας και του Γάλλου τοποτηρητή Donzelot, η Κέρκυρα καταλαμβάνεται από τους Άγγλους στις 26 Ιουνίου 1814. Ο λαός υποδέχθηκε τους Άγγλους με μεγάλο ενθουσιασμό. Οι Βρετανοί, επανίδρυσαν την Επτάνησο Πολιτεία και έθεσαν διάφορα μέτρα «προστασίας» στη Γερουσία και στο λαό, τον οποίον, ωστόσο, βοήθησαν σε αντιδιαστολή των πράξεων των Γάλλων. Παρόλα αυτά, ο J. Campbell, που είχε αναλάβει τη γενική διοίκηση των Ιονίων, κυβέρνησε με αυστηρότητα. Παρά την ονομαστική επανίδρυση της Πολιτείας, δεν αναγνώριζε τη Γερουσία ως Σώμα που εκπροσωπούσε όλα τα νησιά, παρά μόνο την Κέρκυρα.

Ενώ, λοιπόν, όλα τα φρούρια των Ιονίων έχουν καταληφθεί από τους Άγγλους, μία νέα διπλωματική κίνηση αρχίζει για την ρύθμιση της τύχης της Επτανήσου.

Οι διαπραγματεύσεις για την τύχη της Ευρώπης ξεκίνησαν στο Παρίσι, τον Απρίλιο του 1814, αλλά το θέμα των Επτανήσων δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τις Μ. Δυνάμεις, παρά μόνο παρασκηνιακά. Το θέμα απασχόλησε τις Δυνάμεις στο Συνέδριο της Βιέννης, οπότε και άρχισαν να καταθέτουν επίσημες προτάσεις για τα Ιόνια. Την αρχή έκανε η Ρωσία, μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια, η οποία κατέθεσε ειδικό σχέδιο με βάση το οποίο θα εγκαθιδρυόταν ένα Ιόνιο κράτος, ελεύθερο, ανεξάρτητο και ουδέτερο και θα περιελάμβανε τα νησιά της Ζακύνθου, της Κεφαλονιάς, της Ιθάκης, των Κυθήρων, της Λευκάδας, των Παξών και της Κέρκυρας με το όνομα «Επτάνησος Πολιτεία». Η πρώτη που αντέδρασε στο σχέδιο του Καποδίστρια ήταν η Αυστρία. Ο αντιπρόσωπος του Μέτερνιχ δήλωνε ότι η τύχη των Επτανήσων αφορούσε κυρίως την Αυστρία, διότι ο αυτοκράτορας της θα έπρεπε να θεωρείται νόμιμος διάδοχος των Ενετικών κτήσεων και εν συνεχεία των Ιονίων. Κατέθεσε, λοιπόν, σχέδιο συνθήκης σύμφωνα με το οποίο τα νησιά θα περιέρχονταν στην αυστριακή αυτοκρατορία και υποσχέθηκε διατήρηση των νόμων, των ελευθεριών, του θρησκεύματος και του εμπορίου. Την κυριαρχία θα έπαιρναν οι Αυστριακοί μετά από συνεννόηση με τους Άγγλους κατακτητές.  Οι Άγγλοι διπλωμάτες απέδειξαν τις ικανότητές τους στη διαπραγμάτευση. Ακολουθώντας ειδικό σχέδιο για τα νησιά. Προς απάντηση στις Αυστριακές αξιώσεις κατέθεσαν πρόταση η οποία ταυτιζόταν με αυτή των Αυστριακών. Με αυτόν το τρόπον περιόρισε το «παιχνίδι» μεταξύ Αυστριακών και Ρώσων, γνωρίζοντας καλά ότι οι Επτανήσιοι θα έκαναν τα πάντα για να αποτρέψουν την Αυστριακή Προστασία. Και το έκαναν, όχι επειδή δεν τους ενδιέφερε η περίπτωση των ελληνικών νησιών αλλά επειδή έτσι εδραίωναν τη θέση τους στο διπλωματικό παζάρι της Βιέννης. Πράγματι, ο Καποδίστριας αντιμετωπίζοντας αυτήν τη δύσκολη περίπτωση, θα αναγκαζόταν να υποστηρίξει την Αγγλική Προστασία από το να περιπέσουν τα Επτάνησα σε Αυστριακή επιρροή, κάτι που φόβιζε ιδιαίτερα και το λαό ο οποίος γνώριζε τις φρικαλεότητες που είχαν διαπράξει οι Αυστριακοί στους Ιταλούς υπηκόους. Οι διαπραγματεύσεις, ωστόσο, αναβλήθηκαν μετά από ξαφνική αποχώρηση από την Βιέννη του Ι. Καποδίστρια έως ότου αποφασίσει πως θα χειριστεί το θέμα. Οι συζητήσεις θα συνεχίζονταν στο Παρίσι σε συνέδριο των Μ. Δυνάμεων. Εν τω μεταξύ μεσολάβησε η μεγάλη ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό και η άνοδος των Βουρβόνων στην εξουσία της Γαλλίας.

Στη διαπραγμάτευση του Παρισιού τα πράγματα είχαν αλλάξει ριζικά. Η Αγγλία και η Ρωσία ως μεγάλες νικήτριες του πολέμου είχαν ενισχύσει τη θέση τους στο ευρωπαϊκό στερέωμα. Επιβεβαιώνοντας τις προβλέψεις των Άγγλων διπλωματών, η Αυστρία εγκατέλειψε τις αξιώσεις της για τα Επτάνησα αδιαφορώντας πλέον για την τύχη τους. Το ίδιο έπραξε και η Πρωσία, η οποία από την αρχή δεν φάνηκε να ενδιαφέρεται. Τον Αύγουστο, λοιπόν, του 1814 τέθηκε επί τάπητος το Επτανησιακό ζήτημα μεταξύ των αντιπροσώπων Αγγλίας και Ρωσίας, Castlereagh και Καποδίστρια. Η Αγγλία στις συζητήσεις έκανε σαφείς πλέον τις θέσεις της και αναφέρθηκε σε υποταγή των νησιών στην Βρετανική Αυτοκρατορία. Ο Καποδίστριας από την άλλη, γνωρίζοντας ότι τα σχέδια του για ανεξάρτητο ιόνιο κράτος δεν είχαν τύχει, προσπάθησε να κερδίσει ό,τι καλύτερο για τους συμπατριώτες του Επτανήσιους. Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις και καταθέσεις σχεδίων από αμφότερους τους διαπραγματευόμενους οι Castlereagh και Wellington από τη μεριά της Αγγλίας και οι Πρίγκιπας Ραζουμόφσκι και Κόμης Καποδίστριας στις 5/ 17 Νοεμβρίου 1815 υπογράφουν συνθήκη η οποία ιδρύει «ελεύθερο και ανεξάρτητο Ιόνιο Κράτος υπό την Προστασίαν Κραταιάς Δυνάμεως (σ.σ.Αγγλίας)».

Τα νέα στα Επτάνησα υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό οι ντόπιοι, οι οποίοι στη συγκεκριμένοι περίπτωση, έχοντας παρασυρθεί από διπλωματικές εκφράσεις και αοριστολογίες της Συνθήκης, έδειξαν περισσότερη εμπιστοσύνη στη δήθεν γενναιοδωρία των Ευρωπαίων απ’ όσο θα έπρεπε. Οι Βρετανοί στην πράξη ελάχιστες φορές, και κατά προτίμηση τήρησαν τις υποσχέσεις τους για ελευθερία και ευημερία του Επτανησιακού λαού και έτσι διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες ότι με την υπογραφή της συνθήκης θα έληγαν τα δεινά της Επτανήσου.

ΑΓΓΛΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Η αγγλική παρουσία στα Ιόνια νησιά ενέτεινε το κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο υπήρξε έκδηλο όλο το 19^ο αιώνα. Βασικοί παράγοντες στη διαμόρφωση αυτού του προβλήματος υπήρξαν η δομή της οικονομίας, και ιδιαίτερα της αγροτικής, και το πολιτικό σύστημα που έθεσαν κατά κύριο λόγο οι Άγγλοι προστάτες. Τα πολιτικά και οικονομικά δεδομένα αλληλεπιδρούσαν και δημιουργούσαν μία έντονη κοινωνική τριβή που οδήγησε σε λαϊκές αντιδράσεις και εξεγέρσεις.

Σύμφωνα με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Παρισιού, την προσωρινή διοίκηση των νησιών θα αναλάμβανε Άγγλος λόρδος μέγας αρμοστής (Lord High Commissioner), θα συγκαλούσε συνέλευση και θα φρόντιζε για την εκπόνηση συντάγματος. Το Σύνταγμα που προέκυψε μεριμνούσε για την ύπαρξη Βουλής και Γερουσίας, αλλά όλες οι αποφάσεις θα έπρεπε να επικυρωθούν από τον αρμοστή, ο οποίος είχε δικαίωμα αρνησικυρίας (veto). Γίνεται σαφές ότι ο αρμοστής των νησιών (Thomas Maitland) με τις διευρυμένες εξουσίες του και συνάμα με την έντονη παρουσία στρατιωτικής φρουράς, μετέβαλε την προστασία σε επικυριαρχία. Έδρα της αρμοστείας ήταν η Κέρκυρα και σε κάθε νησί θα υπήρχε τοποτηρητής του αρμοστή (Resident) ο οποίος ήταν συνήθως Άγγλος αξιωματικός και αυτός με τη σειρά του θα έπρεπε να οργανώσει τοπική κυβέρνηση, αποτελούμενη από πενταμελές επαρχιακό συμβούλιο με πρόεδρο τον έπαρχο (Reggente). Το Σύνταγμα του 1817 δεν άφηνε αμφιβολίες ότι το κέντρο της πολιτικής σκηνής αποτελούσε ο Αρμοστής και ενεργούσε σχεδόν σαν ανεξάρτητος κυρίαρχος. Από την άλλη το Υπουργείο Αποικιών δεν έφερνε καμία αντίρρηση στις ενέργειές του, ακόμα και όταν αυτές κινούνταν προς την αντίθετη κατεύθυνση των εντολών. Ο ιστορικός Μοσχόπουλος εύλογα παρατηρεί ότι: «Ολόκληρο το πολιτικό και διοικητικό σύστημα απέβλεπε στη διασφάλιση των συμφερόντων της προστασίας και ευνοούσε την τιμοκρατική τάξη των Επτανησίων, που συνεργαζόταν στενά με τις αγγλικές αρχές». 

                         B’ ΜΕΡΟΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Στα Επτάνησα, οι βαθύτερες αιτίες του κοινωνικού ζητήματος πρέπει να αναζητηθούν στην εποχή της Ενετοκρατίας, οπότε και δημιουργήθηκε ένα ιδιότυπο, μητροπολιτικού τύπου, δυσμενές φεουδαρχικό σύστημα. Δημιουργήθηκε, δηλαδή, το δίπολο «αγρότες – ευγενείς», το οποίο εκφράστηκε ήδη από τον 17^ο αιώνα με τα «ρεμπελιά» των Ποπολάρων (διαταξικές συγκρούσεις κατά τις οποίες εκφράστηκαν οι πρώτες επτανησιακές φιλελεύθερες ιδέες) και μάλιστα συνέχιζε να ισχύει αυτούσια και κατά τη διάρκεια των μεταγενέστερων ξένων κατοχών, παρά την παύση των ενετικών νόμων την 1^η Μαΐου 1841 και τη δημιουργία του Ιόνιου Πολιτικού Κώδικα.

Αναλύοντας τις κοινωνικές τάξεις των νησιών διακρίνεται στην κορυφή της πυραμίδας η τάξη των αριστοκρατών γαιοκτημόνων και των μεγάλων εμπόρων, εκείνοι ο οποίοι αποκαλούνται από το λαό αφέντες ή άρχοντες, οι λεγόμενοι signori, οι οποίοι διατηρούν μία συνεχή υποστήριξη στην αγγλική προστασία και σαν αντάλλαγμα ήλεγχαν τον κρατικό μηχανισμό και κατείχαν όλες τις τοπικές εξουσίες. Αυτή η τάξη εμφανίζεται στα Επτάνησα ήδη από την Ενετική παρουσία και ενισχύονται με την ελευθερία του εμπορίου και τη δημοκρατική πολιτική των Γάλλων. Από την επόμενη τάξη, τη μεσαία, προήλθαν οι λαϊκοί ηγέτες στους αγώνες κατά της προστασίας. Επηρεασμένοι από το φιλελεύθερο ευρωπαϊκό πνεύμα που υιοθέτησαν στο εξωτερικό κατά την περίοδο των σπουδών τους πρωτοστάτησαν στους αγώνες ενάντια του αγγλοϊονικού κράτους. Στο τελευταίο στρώμα της ταξικής πυραμίδας βρίσκονταν οι εργάτες –βιοτέχνες και τεχνίτες- και οι μικροέμποροι. Σύμφωνα με μία στατιστική για την Κεφαλονιά (Foglio Statistico dell’Isola di Cefalonia), που συντάχθηκε το 1810, οι βιοτέχνες και οι τεχνίτες ανέρχονταν στους 2.373 και ήταν, κυρίως, σιδηρουργοί, ξυλουργοί, χτίστες, τσαγκάρηδες, βαφειάδες, ράπτες, πετροκόποι, βαρελοποιοί, αργυροτεχνίτες, ωρολογοποιοί και υφαντές. Περιορισμένος ήταν, από την άλλη, ο αριθμός των εμπόρων που ανέρχονταν μόνος στους 148. Ας μη λησμονήσουμε σ’ αυτό το σημείο ότι στα κτήματα των γαιοκτημόνων εργάζονταν άνθρωποι των κατώτερων στρωμάτων επί σειρά γενεών με την απειλή τής έξωσης από τη «νομή» λόγω «κακογεωργησίας» και με την υποχρέωση να καταβάλει αποζημίωση στον τιμαριούχο για τους καρπούς που ενδεχομένως κακομεταχειρίστηκε.

Από τα χρόνια της βενετικής κυριαρχίας στα Επτάνησα είχε δημιουργηθεί ο γεωργικός χαρακτήρας της οικονομίας. Η δυναμική που διατηρούσαν οι μεγαλογαιοκτήμονες στον αγροτικό τομέα σταματούσε κάθε προσπάθεια αποδέσμευσης των αγροτών από τα μειονεκτήματα της μονοκαλλιέργειας. Επίσης, η απροθυμία της αγγλικής διοίκησης για οποιαδήποτε μορφή ανάπτυξης συμφωνούσε απόλυτα με τους μηχανισμούς των γαιοκτημόνων, οι οποίοι διαιώνιζαν την οικονομική εξάρτηση των χωρικών. Η Βιομηχανική Επανάσταση που συντελέστηκε στην Ευρώπη δεν επηρέασε την επτανησιακή οικονομία.

Βασική πηγή εσόδων για τους Επτανήσιους ήταν για πολλά χρόνια η καλλιέργεια της γης και ιδιαίτερα η εξαγωγή της μαύρης σταφίδας, η τιμή της οποίας ήταν απόλυτα εξαρτημένη από τη ζήτηση στην αγγλική αγορά. Σκληρός ήταν, ωστόσο, ο ανταγωνισμός με τους παραγωγούς της Πελοποννήσου, οι οποίοι προωθούσαν τα ίδια ακριβώς προϊόντα. Στις αρχές του 19^ου αιώνα, οι καταστροφές που προξένησε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, ευνόησαν την επτανησιακή παραγωγή και εξαγωγή σταφίδας και έτσι το εμπόριο γνώρισε την πρόσκαιρη ανάπτυξη. Παραταύτα, η πελοποννησιακή παραγωγή αποκαταστάθηκε και βύθισε την οικονομία των Επτανήσιων σε πολύ χαμηλούς ρυθμούς. Η έλλειψη προηγμένων τεχνολογικών μέσων σε συνδυασμό με την κάμψη της εμπορικής ναυτιλίας δημιούργησαν σημαντικό οικονομικό πρόβλημα στα μέσα του 19^ου αιώνα. Τη γενικότερη οικονομική δυσχέρεια επιβάρυνε και η δημοσιονομική πολιτική που εφήρμοζε η αγγλική προστασία, μια και επιβάρυνε εισαγωγές και εξαγωγές με υψηλούς φόρους, που έπλητταν κυρίως τις κατώτερες τάξεις των νησιών. Το νησί που επηρεάστηκε περισσότερο θεωρείται η Κεφαλονιά εξαιτίας τής μεγάλης παραγωγής σταφίδας, λαδιού και κρασιού. Επιπλέον, η τακτική της φιλοαγγλικής Ιονικής Τράπεζας, η οποία διευκόλυνε το δανεισμό με τόκο στο υψηλό 9% ενώ δεχόταν καταθέσεις με επιτόκιο 3%, έκανε ακόμα πιο δύσκολη τη ζωή των αγροτών. Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και η επίσημη μαρτυρία του νομικού συμβούλου της Ιονικής Κυβέρνησης, Γενικού Εισαγγελέα Αναστασίου Τυπάλδου – Ξυδιά, ο οποίος επικρίνει τις πιέσεις της Τράπεζας προς τους γαιοκτήμονες για την εξόφληση των χρεών τους στο παρακάτω υπόμνημα : «Ο ανατοκισμός είναι μία πρόσθετη αιτία για τη δημιουργία γενικής δυσαρέσκειας, χωρίς ν’ αναφερθούμε στον αναγκαστικό πλειστηριασμό. Ο νόμιμος τόκος σ’ αυτά τα νησιά (σ.σ. Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Ιθάκη) είναι 10%, ενώ η γη δε δίνει παραπάνω από 4% κατά μέσο όρο. Η πληρωμή τόσο υψηλού επιτοκίου είναι εξαιρετικά επαχθής, αν λάβουμε υπόψη μας ότι σε χώρες που ο ανατοκισμός επιτρέπεται, το νόμιμο επιτόκιο δεν είναι ασφαλώς 10%, αλλά το μάξιμουμ 5 ή 5,5%».

Οποιαδήποτε προσπάθεια έγινε έπειτα για αναστήλωση της οικονομίας των νησιών από τους τοποτηρητές ή τους τοπικούς άρχοντες δεν έφερε αποτέλεσμα και αυτό είχε ως συνέπεια τις εξεγέρσεις του 1848 – 1849 στην Κεφαλονιά.

Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ

          Ύστερα από την Γαλλική Επανάσταση του 1789, όπως και ολόκληρη η Ευρώπη, έτσι και τα Επτάνησα γνώρισαν τη διακίνηση των κλασικών ιδεών. Ιταλοί και Γάλλοι πρόσφυγες στα νησιά διδάσκουν στους νέους τις γλώσσες και τις επιστήμες που έχουν αναπτυχθεί και διοχετεύουν έτσι την ευρωπαϊκή κουλτούρα. Ήδη, βέβαια, πολλοί νέοι επτανήσιοι, γόνοι πλούσιων οικογενειών, είχαν βρεθεί στα Πανεπιστήμια της Μπολόνια, της Νεάπολης, της Πίζας και της Πάντοβα και γυρνώντας στα νησιά διέδωσαν τις φιλελεύθερες ιδέες που γνώρισαν στην Ευρώπη. Έχοντας, μάλιστα, πολεμήσει παρά το πλευρό των Ιταλών επαναστατών του 1831 και άλλοι έχοντας ζήσει την Ιουλιανή Επανάσταση του 1830 στην Γαλλία από κοντά, μεταφέρουν ευρωπαϊκές αρχές και ιδανικά και δημιουργούν έτσι την πνευματική τάξη των Επτανήσων. Σημαντική είναι, επίσης, και η συνεισφορά των αποφοίτων της Ιονίου Ακαδημίας (Κέρκυρα, ιδρ.1808), οι οποίοι προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στην εκπαίδευση και σε άλλους μορφωτικούς χώρους.

          Στην πορεία προς τις εξεγέρσεις της Κεφαλονιάς δημιουργήθηκαν τα κατάλληλα ρεύματα αφύπνισης του λαού. Ειδικότερα τα κατώτερα στρώματα των αγροτικών περιοχών των Επτανήσων βρήκαν τη σωτηρία προς την «απελευθέρωση» από την οικονομική εξαθλίωση. Ο ιστορικός Γ. Μοσχόπουλος παρατηρεί: «Όπως σε κάθε πολιτικοκοινωνική αλλαγή ο ρόλος της διανόησης είναι αποφασιστικός, παρόμοια και στον επτανησιακό χώρο, υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, η διανόηση κατανόησε τη μεγάλη ευθύνη της απέναντι σε ένα λαό που μπορεί να είχε μέσα του μεγάλες δυνάμεις, αλλά περίμενε ορισμένες ηγετικές μορφές για να τις απελευθερώσει».

          Από το 1830 και έπειτα, το ρεύμα που έχει δημιουργηθεί με πρωτοστάτη τον Γεράσιμο Α. Λιβαδά πραγματοποιεί σκληρή αντιπολίτευση στην αγγλική κυβέρνηση ενώ ο διανοούμενος δάσκαλος Παναγής Κεφαλάς Πυλαρινός Ταμπακόνας συνθέτει σάτιρες που ξεσηκώνουν τον λαό, όπως:

» Όποιος έλθει και σας φέρει γράμματα και αναφοράς

» δια να βάλετε υποκάτω θέλησιν και υπογραφάς,

» μάθετε ακριβώς πολίται, είναι όλαι διαβολαί

» των τυράννων μας Ιγγλέζων, όπου ξέρουνε πολλαίς…………

……………………

» Τι γοβέρνο είναι τούτο, τι πατέρας μισητός

» πέντε δέκα ευτυχίζουν και λιμάζει ο λαός.

» Πώς μπορεί τέτοιο γοβέρνο να αγαπηθεί ποτέ!

» Ρίψε πυρ κατάκαυσέ το παντοδύναμε Θεέ…

          Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν ακόμα και οι λέσχες της εποχής. Εκεί μαζεύονταν διανοούμενοι και άγρυπνοι νέοι των νησιών και ήταν τόπος που διαχέονταν ιδέες ελεύθερης έκφρασης και επικοινωνίας των ανθρώπων των γραμμάτων της Επτανήσου.

          Οι πρώτοι, επομένως, ριζοσπάστες των Ιονίων είχαν κάνει την εμφάνισή τους, και μέσω προκηρύξεων και κρυφών ενεργειών κατάφεραν να διοχετεύσουν το επαναστατικό πνεύμα στους νησιώτες οι οποίοι ήταν έτοιμοι να συσπειρωθούν και να αντιδράσουν εναντίον του αγγλοιονικού κράτους. Ο Π. Χιώτης γράφει χαρακτηριστικά: «Εγαργαλίζετο πολλάκις το ωτίον των χωρικών […] ότι δια τής στάσεως ήθελεν αφανισθώσιν δικόγραφα και ομόλογα χρεωστικά, ήθελε διαλυθώσι αι υποσχέσεις των αγροληπτών και εξοντοθώσιν οι τοκογλύφοι», θέλοντας να καταδείξει τις επαχθείς κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στα Επτάνησα και ιδιαίτερα στην Κεφαλονιά, από όπου θα ξεκινήσει και ο ένοπλος αγώνας. Ένας ένοπλος αγώνας ο οποίος θα οδηγήσει στην κοινωνική ανεξαρτησία και αποκατάσταση.

ΕΝΟΠΛΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ 1848 – 1849

          Τον Φεβρουάριο τού 1848, οι Κεφαλλονίτες μαθαίνουν την είδηση της φεβρουριανής επανάστασης τού Παρισιού και προχωρούν στην πρώτη ενδεικτική αντιπολιτευτική κίνηση· η πολιτική λέσχη του Αργοστολίου μετονομάζεται σε «Δημοτικό Αναγνωστήριο» με την έννοια του δημοκρατικού, ενθουσιάζοντας έτσι όχι μόνο τούς ομοϊδεάτες τους στην πόλη αλλά και τους αγρότες τής υπαίθρου. Με την παραπάνω συμβολική κίνηση δόθηκε το έναυσμα για μια σειρά πολιτικών – αντιπολιτευτικών πράξεων (π.χ. το κάψιμο της κυβερνητικής εφημερίδας στην πλατεία της πόλης) οι οποίες δίνουν μια ξεχωριστή δυναμική στο νέο αυτό ριζοσπαστικό κίνημα που έχει δημιουργηθεί. Έχοντας ως οδηγό την Γαλλική Επανάσταση του 1789 και μέσα από τις διεθνείς διαπραγματεύσεις για την ενδεχόμενη ενοποίηση της φιλικής Ιταλίας, οι Επτανήσιοι, και κυρίως οι Κεφαλλονίτες, δημιούργησαν έναν ισχυρό πονοκέφαλο στις αγγλικές αρχές, οι οποίες έβρισκαν αποδοχή μονάχα από τον κερκυραϊκό λαό, ο οποίος έχαιρε ειδικής μεταχείρισης από τους Άγγλους προστάτες. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση στην κίνηση του Πέτρου Βράιλα – προέδρου της Φιλοαναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας – να εκφράσει ευχές για την Βασίλισσα της Αγγλίας κατά την πρόποση ενός συμποσίου στις 29 / 10 Μαρτίου. Υπήρχε, ωστόσο, και μια μερίδα Κερκυραίων οι οποία αντιδρούσε στην αγγλική πολιτική. Από την άλλη, τα γεγονότα κατά την περιφορά του Επιταφίου την Μ. Παρασκευή του 1848 ήταν αντιπροσωπευτικά του τι επρόκειτο να ακολουθήσει τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Προτού αναλυθούν οι ένοπλες εξεγέρσεις της Κεφαλονιάς, κρίνεται σκόπιμη η συσχέτιση τής πολιτικής κατάστασης με τα γεγονότα της Αθήνας και τα πολιτικά κόμματα εξουσίας.  Οι αντιδρώντες Επτανήσιοι έβρισκαν οδηγό των λαϊκών αιτημάτων τους τον αρχηγό του Γαλλικού Κόμματος, Ιωάννη Κωλέττη. Ο Κωλέττης, σημαντική προσωπικότητα τού αγώνα των Ελλήνων για Ανεξαρτησία, θεωρείτο αυθεντικός εκφραστής του λαϊκού αισθήματος και διατηρούσε μεγάλη επαφή με τη λαϊκή παράδοση των Ελλήνων, όπως αυτή προερχόταν από το Βυζάντιο. Οι Επτανήσιοι, σαφώς επηρεασμένοι από τις ιδέες του, κινήθηκαν στα χνάρια του παρότι η αντίδραση στα νησιά συντελέστηκε έναν χρόνο μετά τον θάνατό του. «Ο Κωλέττης εξέφραζε πλήρως την προδιάθεση του λαού να παρακάμπτει την θεσμική συνταγματική τάξη ενός κράτους, οι νόμοι του οποίου είχαν επιβληθεί από τη βαυαροκρατία, από μία εξουσία δηλαδή ξενόφερτη (σ. γ. εξουσία, επίσης, με την μορφή προστασίας), η οποία δεν είχε την παραμικρή λαϊκή αποδοχή» και  στα Επτάνησα αυτή η αντίληψη έδινε την ώθηση για αγώνα κατά της αγγλικής προστασίας. Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Κωλέττη στα Επτάνησα κυριάρχησε το γαλλικό πνεύμα και η ανάγκη για «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα», μια και η μυστική συνεργασία πρωτεργατών αγωνιστικών κινημάτων της Αθήνας με τους ιόνιους ριζοσπάστες θεωρείται βέβαιη. Επτανήσιοι και φιλογάλλοι της Αθήνας κινήθηκαν από κοινού εναντίον της αγγλικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία προωθούσε συστηματικά την Οθωμανική κυριαρχία και τον προστατευτισμό. Το σχέδιο κινούταν στα πλαίσια της «μεγαλοϊδεατικής» τακτικής του Ι. Κωλέττη, όπως πιστοποιεί και το παρακάτω απόσπασμα του Γ. Βερύκιου: «Τους δε Κεφαλλήνας και άλλα αίτια προήγαγαν προς επίτασιν των αισθημάτων τούτων, εξ ού ο Κωλέττης εν Ελλάδι της πολιτείας ήψατο, οί Κεφαλλήνες τα της Μεγάλης Ιδέας μυηθέντες συνεβάλοντο εις μείζονα αυτής απόδοσιν· συνεκκλησιάζοντες ουν οί εταίροι και διηνεκώς επί συννοίας έχοντες το Πανελλήνιον και περί της ανεξαρτησίας άμα της ιδίας αυτών Πατρίδος εβουλεύοντο». Στην Αθήνα, στο αυλικό περιβάλλον, δρούσαν για τους Επτανήσιους, ο μοίραρχος Ηλίας Πανάς και ο γενικός εισαγγελέας Νικόλαος Βαλσαμάκης, καθώς και ο ταγματάρχης του ελληνικού στρατού Χαράλαμπος Τζανγκαρόλος. Όλα έδειχναν ότι η κρίσιμη ώρα δεν αργούσε.

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ (1848)

Τον Σεπτέμβριο του 1848 όλα ήταν έτοιμα για το μεγάλο χτύπημα στους Άγγλους της Κεφαλονιάς. Τόπος εξόρμησης ήταν ο ελαιώνας τής πρωτεύουσας και στόχος η αγγλική φρουρά, οι Άγγλοι αξιωματικοί, ο τοποτηρητής D’ Everton και οι υπόλοιπες πολιτικές και αστυνομικές αρχές. Οι Ιωάννης Τυπάλδος Καπελέτος, Γεώργιος Μεταξάς Λυσσέος και Νικόλαος Φωκάς «Ρεπούμπλικας» θα αποτελούσαν την προσωρινή κυβέρνηση και η αστυνόμευση του νησιού θα βρισκόταν στα χέρια του πρώην αστυνόμου Ιωάννη Μεταξά Ιακωβάτου. Μέχρι την ημέρα του Σταυρού (14 / 26 Σεπτεμβρίου 1848), η αστυνομία ερευνούσε το νησί πιθαμή προς πιθαμή αναζητώντας πιθανές εστίες εξέγερσης, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Τις μυστικές προετοιμασίες, ωστόσο, σημάδεψε η λιποταξία του Νικολάου Φωκά στην Πάτρα. Ο πρώην αρχηγός θεωρούσε ότι το κίνημα δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένο και