«H Ιστορία της  Διορύκτου. Από τον 6ο αι. π.Χ. όταν οι Κορίνθιοι έκαναν… νησί την Λευκάδα»

 Του  Γιώργου Λεκάκη, συγγραφέα- δημοσιογράφου- στιχουργού-  μέλους Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας (ΕΜΑΕΜ).

Διόρυκτος καλείται ο πορθμός του Δρεπάνου, μια αβαθής λωρίδα θαλάσσης, που χωρίζει την Ακαρνανία από την Λευκάδα.

Παλαιά ήταν μια αμμώδης ταινία, μήκους περίπου 2 ν.μ. (3,2 χλμ.), διακοπτόμενη από συνεχή τεχνητά κανάλια (ορύγματα) – εξ αιτίας των οποίων η διάβαση απεκλήθη Διόρυκτος. Για το διάβα των καναλιών φρόντιζαν μια πετρογέφυρα και τέσσερα ξυλογέφυρα. Αυτά όμως καταχώθηκαν και καταστράφηκαν. Και σήμερα απομένει πια μια πλωτή λιμνοθάλασσα… Πρόκειται για το αλλιώς γνωστό ρηχό Κανάλι της Αγ. Μαύρας.

Όταν οι Κορίνθιοι κατέκτησαν την «Λευκαδία»[1] ή «Ηπείροιο Ακτήν»[2] – χώρα με πρωτεύουσα την πόλη Νήρικο (πόλη στα ΒΔ. της Λευκάδος) – αφού τους είχαν προηγουμένως προσκαλέσει προς βοήθεια οι ίδιοι οι επαναστατημένοι κάτοικοι της ιωνίου αυτής γωνιάς, το 650 π.Χ., θανάτωσαν τους περισσότερους κατοίκους της Νηρίκου και τους υπόλοιπους τους υποχρέωσαν να μετοικήσουν στην νέα πόλη, την Λευκάδα.

 Και όταν οι Ακαρνάνες συμμάχησαν με τους Αθηναίους, οι Κορίνθιοι για να εξασφαλισθούν αναγκάσθηκαν και έκαναν την χερσόνησο… νησί, με τεχνητή διώρυγα! Η διώρυγα αυτή είχε μήκος 500 βημάτων και πλάτος 125.[3] Τότε η διώρυγα, η γέφυρα και τα γύρω βοηθητικά οικοδομήματα, που δημιουργήθηκαν γι’ αυτό το σπουδαίο αρχαίο τεχνικό έργο, ονομάσθηκαν «Διορυκτόν»[4].

Η νυν πόλη της Λευκάδος ευρίσκεται στον χώρο της Αμαξικής. Η μεσαιωνική Λευκάς ήτο στον χώρο της αρχαίας Νηρίκου.

Για το πώς περνούσαν τα πλοία απ’ αυτόν τον πορθμό, διαβάζουμε σε παλαιό πορτολάνο: «Η Λευκάδα είναι νησί μπιτάδο και έχει και μίαν χώραν και λέγουν την Αγία Μαύρα και είναι εις την θάλασσα και έχει πούντον και περνάς εις την στερεά. Και μέσα έχει λίμνη και περνούν ξύλα μικρά και περνούν από τον πούντο και υπάν εις το πέραμα εις τον Άγιον Γεώργιον».[5]

Στην Διόρυκτο, λοιπόν, το ενετικό στράτευμα του Φρ. Μοροζίνι πολιόρκησε τους Τούρκους (Αύγουστος 1684)[6]. Οι Τούρκοι, υπό τον Μπεκήρ-αγά, αμύνθηκαν λυσσαλέα, στο καλοχύρωτο φρούριο της Αγ. Μαύρας[7]. Αλλά η άμυνά τους παρέλυσε, μόλις εμφανίσθηκε το πυροβολικό, η επίθεση του οποίου προξένησε «πλήθος πυραϊών και άπειρο αριθμό θυμάτων»!

Στις 4 Αυγούστου, ο Μοροζίνι πληροφορήθηκε πως 2.000 Κεφαλονίτες πολεμιστές, ξεχύθηκαν δια της Διορύκτου στο στρατόπεδό του στην Ακαρνανία, για να του κλέψουν ζώα! Και κατόρθωσαν μάλιστα και αιχμαλώτισαν περί τα 24.000 γιδοπρόβατα! Διέταξε τότε την δήμευση των αρπαγέντων και την απομάκρυνση από το στρατόπεδο αυτού του απειθάρχητου κεφαλονίτικου στρατού… Αλλά ανακάλεσε την απόφασή του, όταν πήγε και τον βρήκε ο αρχιεπίσκοπος Κεφαλονιάς Τιμόθεος Τυπάλδος, συνοδεία περισσοτέρων των 150 ιερέων και καλογήρων (!), και του ζήτησαν να πολεμήσουν, προς επικράτησιν των χριστιανικών δυνάμεων!

Αυτό συγκίνησε βαθύτατα τον Μοροζίνι. Έτσι ο Μοροζίνι προσεταιρίσθηκε τους Κεφαλονίτες αποκαταστάθηκε η εσωτερική γαλήνη του στρατοπέδου. Την επομένη, 5 Αυγούστου, επαναλήφθηκε ο αμείλικτος κανονιοβολισμός. Τότε υψώθηκε η σημαία της συνθηκολογίας και την επομένη το φρούριο της Αγ. Μαύρας αλώθηκε. Αυτή η μάχη έμεινε στην Ιστορία ως η Μάχη της Διορύκτου.

Καθ’ όλην την διάρκεια της ελληνικής Επαναστάσεως, στην Διόρυκτο γίνονταν (λαθραίες φυσικά) διαβιβάσεις οπλοφόρων, πολεμιστών και πολεμοφοδίων, από την Λευκάδα, την Ιθάκη, την Κεφαλονιά, έως και εκ της Κερκύρας.

Το Α. προάστιο της Αγ. Μαύρας – της πόλεως δηλ. που ήταν η πρωτεύουσα έως το 1684 και ήταν μέσα στο Κάστρο, οι Ιόνιοι το έλεγαν «Άλλη Μεριά» Λευκάδος Στην Διόρυκτο, ο εισαγγελεύς Λευκάδος Ιωάννης Ζαμπέλιος κάλεσε εκ μέρους της κερκυραϊκής εφορείας της Φιλικής Εταιρείας τους Στερεοελλαδίτες οπλαρχηγούς, προς συνεννόηση. Τότε και εκεί, προέτρεψε κι αυτούς που ακόμη δεν είχαν πειστεί να πάρουν τα όπλα, να τα εγείρουν κατά του τυράννου…

Το 1856 ο στρατηγός Γρίβας διήλθεν έφιππος της Διορύκτου, μεταβαίνων από την Λευκάδα στην Ακαρνανία, υπό τα έκπληκτα βλέμματα των Άγγλων αξιωματικών της Λευκάδος, για την… τόλμη του!..

Tο 1897 κατασκευάσθηκε ο φάρος του καναλιού, εντός του φρουρίου της Αγ. Μαύρας.[8]

Για περισσότερα:

Λιάτα Ευτ. «Η τετρακωμία της Αγίας Μαύρας».

Ροντογιάννης Π. (Λευκάδιος ιστορικός)

Και ειδική έκδοση των ΓΑΚ-Αρχείων Ν. Λευκάδας για τον Δίαυλο και την Διώρυγα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ :

[1] βλ. σχ. Θουκ. (Γ,94). Η Λευκάδα ονομάσθηκε έτσι, είτε από τον βράχο Λευκάτα, όπου ήταν το σημαντικότερο αρχαίο ιερό της νήσου, είτε από τον Λευκάδη (ή Λευκάδιο), υιό του Ικάριου, πατέρα της Πηνελόπης – βλ. σχ. Στράβων. Είναι σχετικό ετυμολογικά τοπωνύμιο και ο όρμος Λευκάδα ΝΔ. του Αγ. Κηρύκου της Ικαρίας.

[2] βλ. σχ. Όμ.

[3] βλ. σχ. Τ. Λίβ. – Κατ’ άλλους είχε μήκος 3 στάδια (Πλίν.).

[4] βλ. σχ. Πολύβ. (Ε,5).

[5] βλ. σχ. A. Delatte «Portulans», 2062s-29.

[6] Οι Τούρκοι είχαν καταλάβει το κάστρο το 1479. Τότε έκτισαν μια μεγάλη τοξοτή γέφυρα (με 360 καμάρες!), που διέσχιζε την λιμνοθάλασσα για να στηρίξει το υδραγωγείο, που έφερνε νερό στο κάστρο. Η γέφυρα αυτή κατεστράφη από σεισμούς. Λείψανά της σώζονται ακόμη μέσα στην λιμνοθάλασσα!

[7] Κάστρο κτισμένο περί το 1300 από τον Φράγκο ηγεμόνα Ιωάννη Ορσίνι, όταν έλαβε την Λευκάδα… προίκα κατά τον γάμο του, με την θυγατέρα του Δεσπότη Ηπείρου Νικηφόρου Α΄.

[8] Επισκευάσθηκε το 1945. Φωτοβολία 15 μίλλια. Ύψος εστίας (από την επιφάνεια της θαλάσσης 17 μ.).

Η φωτογραφία  προέρχεται από την έκδοση ΓΑΚ-Αρχεία νομού Λευκάδας Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Λευκάδας, Δίαυλος-Διώρυξ Λευκάδος 1688-1987, Λευκάδα 2009.

 ©Typologos.com 2012.  To άρθρο αυτό του κ. Λεκάκη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο φύλλο της  21ης Ιανουαρίου   του 2012 της  ηλεκτρονικής εφημερίδος «Η Λευκάδα μου»:

 http://www.mylefkada.gr/lefkadas-secrets/lefkadas-secrets/7719-dioriktos.html.