Της Βιολέττας Σάντα

Ήταν 08:30 το πρωί όταν φτάσαμε στα Πλατύστομα. Η Μαρία μόλις είχε πλάσει το ψωμί το είχε βάλει στην πινακωτή και «έκαιγε» το φούρνο. Της παίρνει περίπου μια ώρα, μπορεί και περισσότερο ανάλογα τον καιρό, γιατί ο φούρνος της είναι πολύ παλιός.

Μόλις η ίδια -με τη γνώση που της δίνει η εμπειρία- κατάλαβε ότι ήταν «έτοιμος» έβγαλε τα κάρβουνα έξω με το συνδαύλι και πάνισε το φούρνο για να απομακρυνθούν και τα πιο μικρά καρβουνάκια. Φούρνισε ένα – ένα τα καρβέλια βάζοντας τα πάνω σε ξύλινο «φτυάρι» και τα τοποθέτησε πάνω στις ζεστές πέτρινες πλάκες του φούρνου.

Τα κάρβουνα που βγαίνουν έξω από το φούρνο έχουν πολλές και σημαντικές χρήσεις, καθότι οι σοφοί μας πρόγονοι δεν άφηναν τίποτα να πάει χαμένο. Πάνω σε μια πυροστιά μπορούσαν να ψήσουν φαγητό στο ταψί, άλλες φορές πάλι όταν διαπίστωναν ότι η θερμοκρασία του φούρνου ήταν κάπως χαμηλή, έβαζαν μέσα λίγα κάρβουνα, ώστε να δώσουν επί πλέον θερμότητα.

Σε μια ώρα το ψωμί της Μαρίας είχε ψηθεί. Μοσκοβόλησε ο τόπος! Η Μαρία είναι μια άξια νοικοκυρά, ψήνει το ψωμί της οικογένειας με αυτόν τον τρόπο για πολλά χρόνια τώρα, όπως έμαθε από τη μάνα της. Ακολουθεί ένα ολόκληρο τελετουργικό που ξεκινά από το προηγούμενο βράδυ με το ανάπιασμα του προζυμιού. Στο χάραμα ζυμώνει, το αφήνει κάμποσο να «γίνει» και αφού φουσκώσει το ζυμάρι, το πλάθει σε καρβέλια.

Η διαδικασία είναι γνώριμη σε όλους εμάς τους παλιότερους, που μεγαλώσαμε στα χωριά του νησιού μας. Κάποιες φορές αρκεί η μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού για να μας ξυπνήσει μνήμες γευστικές.

Μπορεί για τα σημερινά παιδιά το ψωμί να βγαίνει από το φούρνο, για μας όμως ήταν μια διαδικασία που ξεκινούσε από τη σπορά του χωραφιού, το βοτάνισμα, το θέρισμα, το αλώνισμα του σιταριού, μέχρι που ο ιερός σπόρος μέσα σε σακιά, να μπει στο κατώι του σπιτιού και έτσι να εξασφαλιστεί η επιβίωση της οικογένειας.

Στις μέρες μας έχουν αλλάξει τα πάντα, από την καλλιέργεια του σιταριού μέχρι την παραγωγή του ψωμιού. Υπάρχει όμως κάτι που παραμένει απαράλλαχτο και αυτό είναι ο ρόλος του ψωμιού που συνεχίζει ακόμα να συντροφεύει τον άνθρωπο στις καλές και άσχημες στιγμές του.

Με ένα ζεστό, απαλό, εύκαμπτο, και τόσο συνηθισμένο υλικό όπως το ζυμάρι, ο άνθρωπος έφτιαχνε ψωμί για κάθε στιγμή της ζωής του. Το ζυμάρι μπορεί να αποκτήσει χίλια πρόσωπα. Να γίνει το απλό και καθημερινό ψωμί, να πάρει σχήμα ανθρώπου (παλούμπες), εμπλουτισμένο με ζάχαρη σταφίδες και μυρωδικά να γίνει το ψωμί του γάμου και της γιορτής, σφραγισμένο με την ξύλινη σφραγίδα να γίνει χριστόψωμο ή πρόσφορο.

Το ψωμί είναι ένα αρχέγονο τρόφιμο και παραμένει η προσφορά της μάνας γης προς τον άνθρωπο.

Φωτογραφίες: Βίκη Αραβανή

(Πηγή: www.kolivas.de)