Πρόταση Φ.Φωτόπουλου (Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ, MSc MIT, Ph) για διαδικάσια βέλτιστης χωροθέτησης Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων με στόχο τη μέγιστη δυνατή κοινωνική αποδοχή                                            

21 Μαρτίου 2012

                                                ΠΡΟΣ: 1. Δήμαρχο Μεγανησίου

                                                            2. Πρόεδρο Δημ. Συμβουλίου

                                                                   (παρακαλώ για κοινοποίηση σε

                                                                               όλους τους δημ. συμβούλους)

                                                                          3. Προέδρους Τοπ. Συμβουλίων

                                                                (παρακαλώ για κοινοποίηση σε

                                                                                όλα τα μέλη των τοπ. συμβουλίων)

                                                                          4. Πρόεδρο οργ. Επιτροπής της

                                                                    ημερίδας (παρακαλώ για κοινο-

                                                                               ποίηση σε όλα τα μέλη της οργ.

                                                                               επιτροπής)

                                                                         5. ΜΜΕ

 

ΘΕΜΑ: Ανακοίνωση για τα αποτελέσματα της ημερίδας – Προτάσεις

Στον απόηχο της ημερίδας για την εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (βιολογικός) Μεγανησίου, αισθάνομαι την υποχρέωση να παραθέσω ορισμένα σχόλια, συμπεράσματα και προτάσεις, για ενημέρωση, προβληματισμό και αποκατάσταση της αλήθειας που διαστρεβλώνεται στην προσπάθεια κάποιων να συμμετέχουν σε μικροπολιτικά παιγνιδάκια σε βάρος του τόπου και υποτιμώντας τη νοημοσύνη του κόσμου, θεωρώντας πως όποιες παρασκηνιακές κινήσεις και μεθοδεύσεις δεν γίνονται αντιληπτές. Παρερμηνεύουν καταστάσεις και αποσιωπούν γεγονότα στο όνομα ενδεχομένως προσωπικής τους προβολής και φιλοδοξίας και συντεχνιακών συνεργασιών. Και αν δεν είναι έτσι τότε γιατί τόσα χρόνια απείχαν από το συγκεκριμένο θέμα που η δημοτική αρχή δρομολογούσε ανεξέλεγκτα και μόνη της; Γιατί τον τελευταίο χρόνο και ειδικότερα τους τελευταίους πέντε μήνες δεν συμμετείχαν και δεν συνέδραμαν την προσπάθειά μας; Τέλος πάντων, αυτά τα λίγα ως εισαγωγή, όσον αφορά την απαξίωση των προσπαθειών της παράταξής μας και αρκετών απαλλαγμένων από συμφέροντα δημοτών για να φτάσουμε ως εδώ.

• Δεν είδα να δημοσιοποιείται το πως φτάσαμε στην ημερίδα. Ποιες δράσεις, ενέργειες, ποιες πιέσεις ανάγκασαν το δήμαρχο να δεσμευτεί προς αυτή την κατεύθυνση, να παγώσει με το δικό του τρόπο οποιαδήποτε λύση είχε δρομολογήσει και να υλοποιήσει τη δέσμευση αυτή; Σίγουρα δεν ήταν επιλογή του. Σίγουρα ήταν κάτι που θα έπρεπε να είχε κάνει και δεν έκανε επί πεντέμισι χρόνια συνεχούς θητείας του. Και που κανείς από τους υψηλούς κριτές της αντιπολιτευτικής μας τακτικής δεν του υπέδειξε ή δεν τον πίεσε να ακολουθήσει. Ήταν αναγκαστικός μονόδρομος έπειτα από ένα σύνολο ενεργειών της παράταξής μας  και έπειτα από έντονη έκφραση της αγανάκτησης των πολιτών απέναντι στην αυθαιρεσία της δημοτικής αρχής. Και αποδείξαμε με δική μας πρωτοβουλία και προσπάθεια ότι αφενός η απαξίωση και ο αποκλεισμός της κοινωνίας από τις αποφάσεις που την αφορούν και αφετέρου η προχειρότητα στην επιστημονική τεκμηρίωση, μόνο ως φρένο μπορούν να λειτουργήσουν στο σχεδιασμό μεγάλων έργων και όχι μόνο.

• Σε καμία περίπτωση η ημερίδα δεν έγινε για να ληφθεί κάποια απόφαση. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τα θεσμικά όργανα. Έγινε ώστε μέσα από συζήτηση με τη συνδρομή των επιστημόνων  να τεθεί μια νέα βάση για το όλο θέμα. Η οποία και τέθηκε, ενισχυμένη μάλιστα και από την παραδοχή των μελετητών, που επέλεξε ο δήμαρχος, για την ανεπάρκεια της μελέτης τους. Με επισφράγιση δε την θέση του δημάρχου έπειτα από σχετική ερώτησή μου, ότι το θέμα εξετάζεται και προχωράει συνολικά για όλο το νησί, επομένως εφόσον δεν προχωράει η χωροθέτηση στο Κατωμέρι είναι αυτονόητο ότι δεν προχωράει και στο Σπαρτοχώρι.  Στόχος μας ήταν μέσα από μια τέτοια πρωτόγνωρη (δυστυχώς για τον τόπο) διαδικασία να τεθεί η επιλογή σημείου χωροθέτησης σε σωστή βάση. Δεν διεκδικούμε βραβείο εφεύρεσης αυτής της πρακτικής. Είναι μια διαδικασία που εφαρμόζεται στην πλειοψηφία των δήμων ενόψει κυρίως μεγάλων και καθοριστικών για τον τόπο έργων. Μια διαδικασία κατά την οποία οι επιλογές δεν υποδεικνύονται στους μελετητές από τον δήμαρχο  ερήμην όχι μόνο των πολιτών αλλά και των θεσμικών οργάνων, αλλά προκύπτουν με συμμετοχή της κοινωνίας και τεκμηριωμένη επιστημονική αξιολόγηση. Μια διαδικασία στην οποία έπρεπε τουλάχιστον  να είναι παρόντες όλοι οι σύμβουλοι της πλειοψηφούσας παράταξης. Ήταν μια ευκαιρία για την ενημέρωσή τους.

• Η νέα αυτή βάση επικεντρώνεται σε δυο βασικά σημεία : Γνωμοδότηση των τοπικών  συμβουλίων με ιεράρχηση όλων των προτάσεων, συμπεριλαμβανομένων και όσων τεθούν στις λαϊκές  τους συνελεύσεις. Εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας στη συνέχεια, από γραφείο που δεν έχει εμπλακεί στις μέχρι τώρα μελέτες, για ακόμη μεγαλύτερη διασφάλιση μιας αντικειμενικής και διάφανης αξιολόγησης. Πρόταση μας στο σημείο αυτό είναι η επιλογή να γίνει με τη μέθοδο της διαπραγμάτευσης και όχι της απ ευθείας ανάθεσης.

• Σαφώς και είναι αρμοδιότητα και ευθύνη της δημοτικής αρχής να συγκεντρώσει όλες τις πιθανές λύσεις η προτάσεις και να τις θέσει υπόψη των τοπικών συμβουλίων. Σαφώς και είναι δουλειά της να συντονίσει την όλη διαδικασία. Και πρέπει επιτέλους  να το κάνει και εάν δεν έχει τη ικανότητα, ας το παραδεχθεί.  Ας μην επιβαρύνει την τύχη του νησιού μας με παραπάνω χαμένο χρόνο και  στασιμότητα και ας μην παρατείνει τις εγκληματικά βλαβερές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παρούσας κατάστασης. Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε ότι για μας βασική προϋπόθεση συζήτησης στο δημοτικό συμβούλιο οποιουδήποτε θέματος αφορά στη χωροθέτηση του/των βιολογικού/ών αποτελεί η έγγραφη γνωμοδότηση των τοπικών συμβουλίων, με αξιολόγηση προτίμησης των προτάσεων.

Η διαδικασία που προτείνουμε να ακολουθηθεί χωρίς καθυστέρηση περιγράφεται λεπτομερώς στις προτάσεις που κατέθεσε ο κ. Φ. Φωτόπουλος, ο οποίος συμμετείχε στην ημερίδα έπειτα από πρόταση της παράταξής μας, ως ειδικός επιστήμονας. Το κείμενο των προτάσεων σας το επισυνάπτω, παρά το ότι έχει σταλεί από τον ίδιο τόσο στον πρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής όσο και στα μέσα ηλεκτρονικής ενημέρωσης του νησιού (meganisi news, meganisi times).

Και τελειώνω με κάποια αποσπάσματα των όσων είπα στο ξεκίνημα της ημερίδας:

Σαφέστατα είμαστε υπέρ του βιολογικού, παρά τις όποιες κακόβουλες ή μη φήμες μας θέλουν να είμαστε ενάντιοι. Η σημερινή απαράδεκτη και εγκληματική για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία κατάσταση διάθεσης των λυμάτων πρέπει να λήξει . Δεσμευόμαστε ότι όποια λύση  αφ ενός συγκεντρώσει έναντι άλλων τη μέγιστη κοινωνική αποδοχή , αφ ετέρου υπερέχει συγκριτικά των άλλων αποδεδειγμένα, μέσω επιστημονικής ανάλυσης και τεκμηρίωσης, που με λίγα λόγια θα αποτελεί τη βέλτιστη για το νησί μας λύση, από μας θα είναι αποδεκτή. Άλλωστε αυτός ήταν ο στόχος της ημερίδας για μας: το ξεκίνημα για να βρεθεί η καλύτερη λύση. Αν αρχίσουν όλοι να το βλέπουν έτσι, τότε σίγουρα θα βρεθεί!

 

Κατερίνα Σ. Καββαδά

δημοτική σύμβουλος

επικεφαλής δημοτικής παράταξης

«Πρώτα το Μεγανήσι»

~~~

Διαδικασία εύρεσης βέλτιστης λύσης χωροθέτησης ΕΕΛ στο Μεγανήσι με στόχο τη μέγιστη δυνατή κοινωνική αποδοχή

Του Φ. Φωτόπουλου

Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ, MSc MIT, Ph

 

1. Γενικά

Η χωροθέτηση μιας εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ), δηλαδή η εύρεση μιας κατάλληλης θέσης για την τοποθέτησή της, είναι μια σύνθετη διαδικασία. Για την εξεύρεση της θέσης αυτής, επιβάλλεται ο συνδυασμός ενός μεγάλου πλήθους κριτηρίων, ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη τεχνικοοικονομικά λύση. Σε κάθε περίπτωση, η λύση θα πρέπει παράλληλα να τυγχάνει ευρείας κοινωνικής αποδοχής. Δεν είναι εξάλλου λίγα τα παραδείγματα πρόσφατα και μη, από τεχνικά έργα απαραίτητα μεν, άνευ κοινωνικής αποδοχής δε, που ματαιώθηκαν ή αναγκάστηκαν οι αρμόδιες αρχές να τα τροποποιήσουν, γεγονός που καταδεικνύει το πόσο απαραίτητη είναι η συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία αυτή.

Στην ημερίδα που διοργανώθηκε το Σάββατο 17-3-2012 στο Μεγανήσι αναφορικά με τη σκοπιμότητα και τις βασικές παραμέτρους της χωροθέτησης του βιολογικού καθαρισμού, έγινε εκτενής αναφορά στα κριτήρια τα οποία θα πρέπει να πληροί η χωροθέτηση μιας ΕΕΛ. Συνοψίζοντάς τα, αυτά διακρίνονται σε:

• Υδραυλικά
• Υδρολογικά
• Γεωλογικά
• Οικονομικά
• Περιβαλλοντικά
• Νομικά
• Κοινωνικά

Η απαρίθμηση των κριτηρίων γίνεται με τυχαία σειρά, καθώς όλα είναι εξίσου απαραίτητο να τηρούνται.

 

2. Βασικά ερωτήματα

Συνήθως, και ιδιαίτερα όταν το έργο κατασκευής ΕΕΛ με τα συνοδά του δίκτυα εξυπηρετούν περισσότερους από έναν οικισμούς, έχει μεγάλο προεκτιμώμενο κόστος ή / και επιδέχεται πολλές διαφορετικές λύσεις, πριν από την εκπόνηση της οριστικής μελέτης, εκπονείται μια μελέτη σκοπιμότητας. Στόχος της μελέτης αυτής είναι να απαντήσει στα ακόλουθα δυο βασικά ερωτήματα:

• Πρέπει να γίνει το έργο ή όχι;
• Αν ναι, τότε ποια θα πρέπει να είναι η εξυπηρετούμενη έκτασή του και η μορφή του;

Η πρώτη ερώτηση κατά την προσωπική μου άποψη έχει μόνο μία απάντηση: ναι.

Παρόλο που το Μεγανήσι έχει πραγματικό εγγεγραμμένο πληθυσμό μόλις 1090 κατοίκους (492 ΔΔ Κατωμερίου, 145 ΔΔ Βαθέως και 453 ΔΔ Σπαρτοχωρίου – ΕΣΥΕ 2001), παρουσιάζει έντονη τουριστική δραστηριότητα με αποτέλεσμα ο δυνητικά εξυπηρετούμενος πληθυσμός από μία ΕΕΛ να ανέρχεται σήμερα μέχρι και 5-6000 ισοδύναμους κατοίκους κατά τις ημέρες αιχμής των θερινών διακοπών. Αυτό σημαίνει δυο πράγματα:

α) Το περιβάλλον υφίσταται ιδιαίτερη επιβάρυνση που δεν συνάδει με τον μικρό φαινομενικά μόνιμο πληθυσμό του και

β) η οικονομία του βασίζεται στον τουρισμό

 

Συνεπώς, για λόγους προστασίας τόσο του περιβάλλοντος όσο και της οικονομίας του, επιβάλλεται η δημιουργία ενός βιολογικού καθαρισμού που θα ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις της ανθρωπογενούς επιβάρυνσης του περιβάλλοντος από τα οικιακά λύματα.

Εάν δεχθούμε ότι η απάντηση στην πρώτη ερώτηση είναι καταφατική, τότε θα πρέπει να εκπονηθεί μία μελέτη σκοπιμότητας για να απαντηθεί η δεύτερη ερώτηση που αφορά στο σχεδιασμό του έργου, αφού το δεύτερο αυτό ερώτημα δεν είναι τόσο απλό να απαντηθεί. Για παράδειγμα, αφού το Βαθύ έχει μικρότερο συγκριτικά πληθυσμό, θα μπορούσε να εξαιρεθεί από το σχεδιασμό και να δημιουργηθούν δυο ΕΕΛ, μία στο Σπαρτοχώρι και μία στο Κατωμέρι. Επίσης θα μπορούσαν να συλλέγονται όλα τα λύματα και από τους τρεις οικισμούς και να οδηγούνται σε μία κοινή ΕΕΛ ή να δημιουργηθούν τρεις ΕΕΛ, μία για κάθε οικισμό.

Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, το πρόβλημα είναι σύνθετο και δεν επιδέχεται μία μονοσήμαντη λύση, γιατί ακόμα και στην περίπτωση που λαμβανόταν η απάντηση για το πλήθος των ΕΕΛ, θα έπρεπε να γίνει η χωροθέτησή τους που όμως – τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως – μπορεί να γίνει σε πολλές εναλλακτικές θέσεις.

 

3. Μελέτη σκοπιμότητας – διαβούλευση

Αν και το ζήτημα της χωροθέτησης λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω φαίνεται ιδιαίτερα πολύπλοκο και η επίλυσή του χρονοβόρα, εντούτοις η εμπειρία έχει δείξει ότι στην πράξη τα πράγματα απλουστεύονται και οι απαιτούμενοι χρόνοι για την ολοκλήρωση του έργου μειώνονται σημαντικά εάν υιοθετηθεί μια πρακτική όπως η ακόλουθη:

Α. Συντάσσεται μελέτη σκοπιμότητας που περιλαμβάνει τα ακόλουθα έξι βήματα:

1. Καταγράφονται οι χρήσεις γης, ο πληθυσμός (μόνιμος και εποχιακός) και οι αναμενόμενες υδατικές καταναλώσεις των ειδικών καταναλωτών (π.χ. σχολεία, κέντρα υγείας, κλπ). Γίνεται εκτίμηση των παραμέτρων αυτών σε 20 και 40 έτη από σήμερα, ώστε η ΕΕΛ να καλύπτει τις μελλοντικές ανάγκες κατά την οικονομική διάρκεια ζωής του έργου.
2. Με τα παραπάνω στοιχεία μπορούν να εξαιρεθούν ένας ή περισσότεροι οικισμοί από την ΕΕΛ, γεγονός όμως που για το Μεγανήσι φαντάζει απίθανο.
3. Καταγράφονται οι κατάλληλες γεωλογικά θέσεις για την τοποθέτηση της ΕΕΛ και κυρίως όσον αφορά τους αποδέκτες των λυμάτων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η δίαιτα των υδάτων του νησιού, ήτοι ρέματα και υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες.
4. Από τις θέσεις αυτές αφαιρούνται όσες δεν πληρούν τα περιβαλλοντικά, υδραυλικά και διάφορα άλλα κριτήρια που θέτει η κείμενη νομοθεσία.
5. Στη συνέχεια αφαιρούνται όσες θέσεις είναι ιδιωτικές και οι ιδιοκτήτες τους δεν συναινούν έστω και προφορικά στην άνευ ανταλλάγματος παραχώρησή τους. Εάν μετά την αφαίρεση αυτή δεν προκύψει ικανοποιητικός αριθμός θέσεων (τουλάχιστον 3), τότε η αφαίρεση δεν γίνεται αλλά για κάθε θέση σημειώνεται το κόστος για την απόκτησή τους από το Δήμο. Θέσεις οι οποίες καθίστανται απαγορευτικές λόγω μεγάλου κόστους μπορούν να απορριφθούν στο σημείο αυτό.
6. Ας υποτεθεί ότι έχουν απομείνει 7 θέσεις. Για κάθε μία εκ των 7 θέσεων, υπολογίζεται προσεγγιστικά το κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης των έργων  που απαιτούνται για τη συγκέντρωση και μεταφορά των λυμάτων από τους οικισμούς προς τις θέσεις αυτές αλλά και για την επεξεργασία τους και κατατάσσονται από την πλέον συμφέρουσα στη λιγότερο συμφέρουσα λύση.

Ειδικότερα για την περίπτωση του Μεγανησίου, στο πλαίσιο της μελέτης σκοπιμότητας θα πρέπει να εξεταστούν και διάφοροι συνδυασμοί ως προς το πλήθος των ΕΕΛ.

Β. Ζητείται η συμμετοχή των πολιτών με στόχο την ευρύτερη κοινωνική αποδοχή ως εξής:

Οι επτά αυτές θέσεις τίθενται σε διαβούλευση στις τοπικές κοινότητες. Κάθε μία εκ των τριών τοπικών κοινοτήτων εντός 7 ημερών, θα πρέπει να βάλει μία βαθμολογία από το 1 έως το 7 στις θέσεις αυτές, με το 1 να δείχνει ποια θέση προτιμάει περισσότερο και με το 7 ποια θέση προτιμάει λιγότερο. Σημειώνεται ότι οι τοπικές κοινότητες μπορούν να προτείνουν μέχρι 1 θέση επιπλέον εάν αυτές δεν έχουν ήδη εξεταστεί στη μελέτη σκοπιμότητας.

Οι βαθμολογίες των θέσεων από τις τοπικές κοινότητας συγκεντρώνονται εγγράφως και αθροίζονται αν πρόκειται για κατασκευή μίας ΕΕΛ ή εξετάζονται χωριστά εάν πρόκειται για κατασκευή περισσοτέρων της μίας ΕΕΛ. Οι τρεις θέσεις που θα συγκεντρώσουν το χαμηλότερο άθροισμα και οι επιπρόσθετες θέσεις που προτάθηκαν από τις τοπικές κοινότητες για κάθε ΕΕΛ, τίθενται υπόψη των μελετητών που έχουν αναλάβει την προμελέτη των έργων ώστε να αποφασιστεί αιτιολογημένα πλέον ποια εκ των θέσεων αυτών είναι η πλέον συμφέρουσα τεχνικά και οικονομικά.

Το αποτέλεσμα τίθεται σε δημόσια διαβούλευση και οι πολίτες έχουν δικαίωμα να υποβάλλουν τις τυχόν αντιρρήσεις τους προς το Δημοτικό Συμβούλιο (Δ.Σ.). Οι αντιρρήσεις θα πρέπει πλέον να είναι βασισμένες σε τεχνικά και οικονομικά κριτήρια. Επί των ενστάσεων θα γνωμοδοτήσουν οι μελετητές και θα αποφασίσει το Δ.Σ. το οποίο με απόφασή του πρέπει να υποδείξει την τελική θέση χωροθέτησης, για την οποία θα εκπονηθεί η οριστική μελέτη του έργου.

Η όλη διαδικασία που μπορεί να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από 2 μήνες (στάδια Α και Β) και η λύση που θα προκύψει είναι βέβαιο ότι θα ικανοποιεί όλα τα απαραίτητα τεχνικά και οικονομικά κριτήρια αλλά και θα τυγχάνει της μέγιστης δυνατής κοινωνικής αποδοχής.

Φυσικά τα παραπάνω δεν είναι νομοθετημένα κάπου. Όμως έχει από προσωπική εμπειρία διαπιστωθεί, ότι στις περιπτώσεις που δεν υφίσταται κοινωνική αποδοχή για κάποιο έργο και αυτή είναι δύσκολο να επιτευχθεί με μία δημόσια συζήτηση, η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει την εύρεση της λύσης που ικανοποιεί τα προαναφερθέντα κριτήρια στο μέγιστο βαθμό.

 

4. Συμπεράσματα

Με βάση τα όσα διαδραματίστηκαν στην πρόσφατη δημόσια διαβούλευση για τις ΕΕΛ του Μεγανησίου, προκύπτει ότι παρόλο που η βέλτιστη τεχνικοοικονομικά λύση είναι πιθανό να μην έχει βρεθεί, είναι βέβαιο ότι η λύση που προτάθηκε δεν έχει την απαραίτητη κοινωνική αποδοχή.

Προτείνεται να υιοθετηθεί μια διαδικασία ανάλογη με αυτή που αναφέρθηκε στην παράγραφο 3, ώστε να καταστεί εφικτή η προώθηση αυτού του απαραίτητου έργου για την προστασία του περιβάλλοντος και την αναβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τονιστούν τα ακόλουθα:

• το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού των έργων προέρχεται από τα έργα εντός των οικισμών (που είναι κοινά σε όλες τις προτάσεις)
• είναι προτιμότερο να μειωθεί ο αριθμός των ΕΕΛ καθώς μειώνεται το κόστος συντήρησης και λειτουργίας αυτών λόγω του ότι το 90% του έτους αυτές θα λειτουργούν στο 1/7 της δυναμικότητάς τους
• Οι λύσεις για να συγκριθούν μεταξύ τους θα πρέπει να περιλαμβάνουν κόστη κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης, κάτι που δεν έγινε κατά την παρουσίασή τους
• Κάθε λύση θα πρέπει να περιλαμβάνει την ίδια μονάδα βιολογικού καθαρισμού (π.χ. compact κλειστού τύπου) και όχι διαφορετικές, καθώς ο τύπος της μονάδας ουδεμία σχέση έχει με τη χωροθέτησή της που είναι και το ζητούμενο.

Τα παραπάνω θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στη μελέτη σκοπιμότητας, καθώς ήταν εμφανές το πρόβλημα άμεσης σύγκρισης έστω των τριών λύσεων που προτάθηκαν στην ημερίδα.