Το κανίστρι της Αγίας Βαρβάρας
Σπερνά* στα νησιά μας, λέμε το στάρι που στέλνουμε στην εκκλησιά, όχι μόνο στα μνημόσυνα αλλά και στα πανηγύρια. Έτσι λοιπόν στις 4 Δεκέμβρη που γιορτάζει η Αγία Βαρβάρα, τα σπερνά έχουν την τιμητική τους.
Η Αγία Βαρβάρα είναι λίγο παραπάνω από ένα χιλιόμετρο έξω από το Αργοστόλι και στο δρόμο για τη Σάμη. Το ξωκλήσι της είναι φωλιασμένο στο βράχο στο κέντρο σχεδόν του μικρού φαραγγιού και κάτω από τη σιδερένια γέφυρα που σμίγει τους δυο λοφίσκους.
Όλοι οι Αργοστολιώτες αλλά και οι κάτοικοι των γύρω κυρίως χωριών τιμούν τη θαυματουργή αγία την ημέρα της γιορτής της, την οποία και γιορτάζουν με μεγαλοπρέπεια. Η γιορτή δε αυτή είναι παλαιότατη.
Την παραμονή, αλλά και ανήμερα, όλος σχεδόν ο ιερός κλήρος με το Σεβασμιότατο και πλήθος πιστών που κρατούν κανίστρια** με σπερνά, περνούν τη γέφυρα, άλλοι με τα πόδια και άλλοι -σήμερα- με αυτοκίνητα, για να παρακολουθήσουν τον εσπερινό που γίνεται στο μικρό εκκλησάκι, στο βράχο, αριστερά του δρόμου προς τα Προκοπάτα. Φεύγοντας από την εκκλησιά αφήνουν λίγο στάρι διαβασμένο στο κανίστρι, διαλέγουν 40 σπυριά, τα περνάνε από μια κλωστή και τα βάζουν στο εικονοστάσι μέχρι τον επόμενο χρόνο.
Από παιδί θυμάμαι αυτή τη διαδικασία των σπερνών, η οποία μου άρεσε τόσο πολύ ώστε και σήμερα εξακολουθώ να τα φτιάχνω με τον ίδιο τρόπο που τα έφτιαχνε η μάνα μου.
| Αρχικά πρέπει να βρούμε καλό στάρι. Το καθαρίζουμε και το βάζουμε στο μόσκιο*** για μια μέρα. Ύστερα το βράζουμε, το αφήνουμε να ανοίξει και αφού το σουρώσουμε το ανακατεύουμε με κανέλα, σταφίδα, ζάχαρη, ρόδι, σουσάμι, μαϊντανό ψιλοκομμένο και ψιλή πορτοκαλόφλουδα ή μανταρινόφλουδα, καρύδια σε μικρά κομμάτια και καβουρδισμένα αμύγδαλα. Στη συνέχεια τα βάζουμε στο κανίστρι που έχουμε στολίσει με χαρτί χρωματιστό. Παλαιότερα, στόλιζαν το κανίστρι με λαδόχαρτο κομμένο σε διάφορα σχέδια και έμοιαζε με τις δαντέλλες. Στο τέλος γαρνίρουμε με μάντολες, πολύχρωμα γλυκάκια, σουσάμι, ζάχαρη ψιλή, κουφέτα και ολόκληρα αμύγδαλα ασπρισμένα. Αν μας έχει περισσέψει στάρι, το βάζουμε σε πιάτα ή μπωλ κάνοντας την ίδια ακριβώς διαδικασία και το μοιράζουμε στη γειτονιά. Έτσι ακριβώς γινόταν και στα παλιά χρόνια. Δεν είχε σημασία αν είχαν φτιάσει σπερνά και οι γειτόνισσες. Η ανταλλαγή έπρεπε να γίνει για να δουν ποια τα έφτιασε πιο ωραία! Θυμάμαι παλιές γειτόνισσες που έβαζαν καραμέλλες και σοκολατάκια δίπλα στα σπερνά για να κάνουν πιο πλούσιο και εντυπωσιακό το πιάτο που μοίραζαν! |
Το σταρόζουμο, δηλαδή όπως λέει και η λέξη, το ζουμί από το στάρι, δεν το πετάμε. Το φτιάχνουμε το βράδυ με λίγο αλεύρι, ζάχαρη, κανέλλα και σταφίδες και προσθέτουμε ελάχιστα σπυριά από το βρασμένο στάρι. Έτσι φτιάχνεται ένας χυλός που τρώγεται ζεστός ή κρύος, με ζάχαρη ή μέλι. Στα παιδικά μου μάτια ήταν ένα όμορφο γλύκισμα, εύγευστο και αγνό, φτιαγμένο από τα χέρια της νόνας ή της μάνας μου.
Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση το έθιμο αυτό πρωτοεφαρμόσθηκε σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης προς την Αγία Βαρβάρα, από τους Αργοστολιώτες που σώθηκαν από την επιδημία της ευλογιάς . Η λαϊκή παράδοση θέλει τις ανύπαντρες κοπέλες να πηγαίνουν αυτές τα κανίστρια με τα σπερνά στην Αγία Βαρβάρα για να τις καλοπαντρέψει. Για το λόγο αυτό, πολλοί γάμοι και βαφτίσια γίνονται στο γραφικό ξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, ακόμα και σήμερα που βαδίζουμε προς τον 21ο αιώνα, που πιθανόν σβήσει τις παραδόσεις μας.
*σπερνά = από το «εσπερινός – σπερνός».
** κανίστρι = μικρό πλεκτό καλαθάκι
***μόσκιο= συνήθως όσπρια που βάζουμε αποβραδίς στο νερό για να μαγειρεύονται εύκολα
Νιόβη Φωτεινάτου-Καμπίτση
(Πηγή: www.kolivas.de)