Ο Μεσαύλιος, οι Τάφιοι και η δουλεία

  Είναι γνωστό ότι η δουλεία στην αρχαιότητα ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο, ακόμα και για τους πιο πολιτισμένους από τους τότε λαούς. Δούλος μπορούσε να γίνει κάποιος είτε από χρέη, είτε επειδή ήταν απόγονος δούλου, είτε –συνηθέστερα- επειδή ήταν ο «ήττων» (λιγότερος, μικρότερος), ο ηττημένος δηλαδή ενός πολέμου. Στην Οδύσσεια (ξ 449-452) αναφέρεται ένας δούλος, ο Μεσαύλιος, που στην ουσία ήταν δούλος ενός άλλου δούλου, του Εύμαιου, χοιροβοσκού του Οδυσσέα:

«πού μόνος του ό χοιροβοσκός τον είχε πάρει στην εξουσία του, αφού έφυγε ο κύρης του χωρίς τη γνώμη της αφέντρας και τού γέροντα Λαέρτη, τον αγόρασε από τούς Ταφίους δίνοντας δικά του πράγματα»

Οι Τάφιοι λοιπόν, οι αρχαίοι Μεγανησιώτες, ήταν γνωστοί πειρατές και είχαν εξανδραποδίσει σε κάποια επίθεσή τους τον Μεσαύλιο.

  Όμως ο Όμηρος δεν παρουσιάζει αυτούς τους δούλους σαν κάποιους ατιμασμένους που μαστιγώνονταν καθ’ εκάστην για παραδειγματισμό. Αντίθετα διαφαίνεται μια κάποια σχέση φροντίδας, συμπάθειας, ακόμα και τρυφερότητας προς αυτούς που αποτελούσαν, ούτως ή άλλως, αναπόσπαστο κομμάτι του σπιτικού.

  Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούν γι’ αυτούς λέξεις όπως «αμφίπολος» (αυτός που βρίσκεται τριγύρω, ο ασχολούμενος με κάτι), «δμως» (ημερωμένος), «θεραπαινίς» (αυτή που περιποιείται), «οικέτης» (άνθρωπος του σπιτιού), «παις» (παιδί). Όταν λ.χ. ο Τηλέμαχος γυρίζει από το ταξίδι του στην Σπάρτη, οι «δούλες» τρέχουν και τον φιλούν με αγάπη στην κεφαλή και στους ώμους («κύνεον αγαπαζόμεναι κεφαλήν τε και ώμους».) Ο Τηλέμαχος προσφωνεί τον δούλο Εύμαιο «άττα» (=πατερούλη, παππούλη), η Πηνελόπη προσφωνεί με σεβασμό την ταμία (=οικονόμο) Ευρυνόμη «μαία» (=σεβαστή μητέρα), οι δε δούλοι απευθύνονται προς τους κυρίους τους καλώντας τους με το όνομα τους. Ο Ετεωνεύς π.χ. ο δούλος του Μενελάου: «ω Μενέλαε» (δ. 26). Και αποτελεί βέβαια παράδοξο για αυτό που αντιλαμβανόμαστε σήμερα ως δουλεία, ο δούλος Εύμαιος να  φέρει όπλα, ξίφος και ακόντιο (ξ 528-531) και, όπως είδαμε, δικόν του δούλο και μάλιστα αγορασμένο.

Και πώς έγινε η πώληση από τους Τάφιους; Αυτό φαίνεται από την διαδικασία που περιγράφει μια δούλα από την Φοινίκη (ραψ.ο’ 427-429):

 «…αλλά μ᾽ ανήρπαξαν Τάφιοι ληϊστορες άνδρες
αγρόθεν ερχομένην, πέρασαν δέ τε δεύρ᾽ αγαγόντες
του δ᾽ ανδρὸς προς δώμαθ᾽· ο δ᾽ άξιον ώνον έδωκε.»

 Δηλαδή, «μα εμένα κλέφτες Τάφιοι με βρήκαν και μ’ αρπάξαν
ερχάμενη απ’ την εξοχή, και πέρα εκεί με φέραν,
στου ανθρώπου αυτού τ’ αρχοντικό, κι αγόρασέ με εκείνος».

 Άρα, πέρα από την όποια ανθρωπιστική μεταχείριση μπορεί να είχαν οι δούλοι στην αρχαιότητα, δεν έπαυαν να υπάρχουν και οι «ληϊστορες», και οι πρόγονοί μας Τάφιοι ήταν δυστυχώς, για μεγάλο διάστημα, αυτής της συνομοταξίας…

(Πηγές: Οδύσσεια,  el.wikipedia)