Και νέο αφιέρωμα στην πολύ σημαντική αρχαιολογική έρευνα στο νησί μας, αυτή τη φορά από την σημερινή «Καθημερινή», σχεδόν ολοσέλιδο.

Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν χιλιάδες πολύτιμα λίθινα εργαλεία,ηλικίας ώς και 100.000 χρόνωνΤης Χριστινας Σανουδου

Για ένα σχεδόν ασύλληπτα μεγάλο χρονικό διάστημα, οι κάτοικοι και οι
επισκέπτες του Μεγανησίου, ενός μικρού νησιού νοτιοδυτικά της Λευκάδας, δεν
γνώριζαν ότι περπατούσαν, καλλιεργούσαν και έχτιζαν πάνω σε πολύτιμα ίχνη της
ιστορίας του ανθρώπινου είδους. Ωστόσο, εκεί που τα άπειρα μάτια αντίκριζαν μόνο
σκόρπιες πέτρες στο έδαφος, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν χιλιάδες λίθινα εργαλεία,
ηλικίας ώς και 100.000 χρόνων. Και για τους ανθρώπους του Νεάντερταλ, που
έβρισκαν καταφύγιο στους υγροτόπους και τις κοιλάδες των σημερινών Ιόνιων νησιών
πολύ πριν από την άφιξη των Homo sapiens από την Αφρική, αυτοί οι λαξευμένοι με
κόπο λίθοι ήταν κάτι πολύ πιο σημαντικό – τα μοναδικά «όπλα» που διέθεταν στον
αγώνα για την επιβίωση.

Δύο χρόνια διήρκεσε η επιφανειακή έρευνα, που πραγματοποίησε στο νησιωτικό
σύμπλεγμα του Μεγανησίου το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου
Κρήτης με επικεφαλής τη Νένα Γαλανίδου, σε συνεργασία με τη ΛΣΤ΄ Εφορεία
Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων υπό τη διεύθυνση της Ολυμπίας Βικάτου.
Στο ίδιο διάστημα, η ιστορία του νησιού και των κατοίκων του υπήρξε αντικείμενο
μελέτης μιας ομάδας κοινωνικών ανθρωπολόγων, γεωλόγων, γεωγράφων, παλαιοντολόγων
και άλλων ερευνητών από διάφορα επιστημονικά ιδρύματα της χώρας, οι οποίοι
συμμετείχαν στο πρώτο μεγάλης κλίμακας διεπιστημονικό εγχείρημα με εστίαση στην
παλαιολιθική αρχαιολογία.

Η ανασκαφή

Τα περίπου 2.000 φορητά αρχαία ευρήματα, που συλλέχθηκαν σε έκταση 8,5 τ.μ.,
θα μελετηθούν και θα ερμηνευθούν από την επιστημονική ομάδα πριν από την έναρξη
της δεύτερης ερευνητικής περιόδου, πιθανώς τον επόμενο χρόνο. Στο μεταξύ, η ΛΣΤ΄
ΕΠΚΑ συνεχίζει την ανασκαφή στα σημαντικά Μυκηναϊκά ταφικά και οικιστικά
κατάλοιπα, που εντοπίστηκαν στην περιοχή, προκειμένου να αποτρέψει μία πιθανή
απόπειρα αρχαιοκαπηλίας. Σαφώς μικρότερο είναι το ενδιαφέρον των αρχαιοκαπήλων
για τα «ταπεινά» παλαιολιθικά εργαλεία, τα οποία όμως αποτελούν τη σπουδαιότερη
πηγή συμπερασμάτων σχετικά με τις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας.

«Το Πλειστόκαινο είναι μία γεωλογική περίοδος, που ξεκινά πριν από 2,6 εκατ.
χρόνια και διαρκεί μέχρι το 10.000 π.Χ.», εξηγεί η Νένα Γαλανίδου, αναπληρώτρια
καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Πιο γνωστή στο
ευρύ κοινό ως η Εποχή των Παγετώνων, χαρακτηρίζεται από μία «εναλλαγή παγετωδών
και μεσοπαγετωδών φάσεων» διάρκειας πολλών χιλιάδων χρόνων, οι οποίες
καθορίζονται από την τροχιά της γης και την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας.
«Η παλαιολιθική αρχαιολογία μελετά την Εποχή των Παγετώνων: Πώς αναπτύσσονται οι
άνθρωποι ως βιολογικό είδος και οι ανθρώπινοι πολιτισμοί στο πέρασμα του χρόνου,
μελετώντας παλαιοανθρωπολογικά και αρχαιολογικά ευρήματα», τονίζει η κ.
Γαλανίδου.

Οι πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου, που γεννιούνται, μεγαλώνουν και πεθαίνουν
κατά τη διάρκεια των παγετωδών φάσεων, αντικρίζουν ένα παγωμένο, άνυδρο και
αφιλόξενο τοπίο, όπου καλούνται να επιβιώσουν ανάμεσα σε μαμούθ, αρκούδες των
σπηλαίων και άλλα μεγαλόσωμα πλάσματα. Μολονότι διαθέτουν μόνο υποτυπώδη
τεχνολογικά μέσα, οι άνθρωποι του Νεάντερταλ, πυρήνας εξάπλωσης των οποίων είναι
η Ευρώπη της Μέσης Παλαιολιθικής εποχής -αν και ίχνη τους εντοπίζονται ώς το
Ουζμπεκιστάν και το Ισραήλ-, είναι από τη φύση τους προσαρμοσμένοι στο ψύχος,
όπως συμβαίνει και με τα άλλα θηλαστικά της εποχής τους. Επιπλέον, εξαιτίας της
πτώσης της στάθμης της θάλασσας, έχουν στη διάθεσή τους πολύ μεγαλύτερες
εκτάσεις στεριάς, στις οποίες μετακινούνται αδιάκοπα σε αναζήτηση τροφής.

Tην ίδια πρακτική ακολουθούν και οι πρώτοι Homo sapiens της Ανώτερης
Παλαιολιθικής Εποχής, πολύ πριν από την ανακάλυψη της γεωργίας και την έναρξη
της μόνιμης εγκατάστασης σε έναν τόπο. Κάποιες από τις περιοχές, που συναντούν
κατά τη διάρκεια των αέναων περιπλανήσεών τους, εξελίσσονται σε «δημοφιλείς»
προορισμούς, όπου επιστρέφουν συχνά ή παραμένουν για μεγαλύτερα χρονικά
διαστήματα -ένας από αυτούς ήταν το Μεγανήσι, το οποίο προσέφερε πλούτο
θηραμάτων, άφθονα νερά, φυσικά καταφύγια, καθώς και εξαιρετικής ποιότητας
πυριτόλιθο, ιδανικό για την κατασκευή εργαλείων. «Η παλαιολιθική αρχαιολογία
είναι μία μεγάλη αφήγηση ταξιδιών και στάσεων. Στο Μεγανήσι μελετάμε και τα
δύο», υπογραμμίζει η κ. Γαλανίδου.

Η τελευταία παγετώδης εποχή κορυφώνεται πριν από περίπου 20.000 χρόνια. Με το
πέρασμα στο Ολόκαινο, πριν από 12 χιλιετίες, «το κλίμα γίνεται λιγότερο ψυχρό
και ξηρό, λιώνουν οι πάγοι, διοχετεύεται νερό στους ωκεανούς και ανεβαίνει η
στάθμη της θάλασσας μετατρέποντας τα παράκτια τοπία του Πλειστοκαίνου σε
υποθαλάσσια τοπία». Ετσι, τα ψηλότερα σημεία της Πλειστοκαινικής ξηράς, που
κάποτε υπήρχε στη θέση του Ιονίου πελάγους, μετατρέπονται στο σημερινό,
κατακερματισμένο νησιωτικό σύμπλεγμα, ενώ γύρω στο 8.000 π.Χ. Η ακτογραμμή
οριστικοποιείται και ο κόσμος αρχίζει να παίρνει τη σημερινή του μορφή.

Ανθρώπινα οστά

Σε αντίθεση με τους αρχαιολόγους των ύστερων προϊστορικών και των ιστορικών
χρόνων, οι μελετητές της παλαιολιθικής περιόδου δεν έχουν στη διάθεσή τους
αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ή επιγραφές, ενώ τα βιολογικά κατάλοιπα -εν αντιθέσει με
τους πολυάριθμους σκελετούς, που συνήθως εντοπίζονται σε ανασκαφές
μεταγενέστερων αρχαιολογικών θέσεων- είναι σπάνια. Οχι, πάντως, τόσο σπάνια ώστε
να αποκλείεται το ενδεχόμενο εύρεσης ανθρώπινων οστών στα σπήλαια του Μεγανησίου
και των γειτονικών νησιών, που θα μελετηθούν από τους αρχαιολόγους στο επόμενο
ερευνητικό στάδιο.

(Πηγή: Καθημερινή)