Καινοτόμος ιστορικός διεθνούς αναγνώρισης, ο Νίκος Σβορώνος (1911-1989) διέπρεψε ως επιστήμονας στη Γαλλία, μελέτησε τον σχηματισμό και τη λειτουργία των κοινωνικών δομών στο Βυζάντιο και στον Νέο Ελληνισμό βασιζόμενος στην εξονυχιστική εξέταση οικονομικών τεκμηρίων και νομικών κειμένων, εισήγαγε νέα επιστημονικά εργαλεία στην ιστοριογραφική έρευνα και άφησε σημαντική παρακαταθήκη στους έλληνες ιστορικούς την πρωτοποριακή και διαρκώς ανήσυχη σκέψη του.

Ο Λευκαδίτης ιστορικός διερεύνησε ποικίλες όψεις της ιστορικής γνώσης, εγκαινιάζοντας νέα πεδία έρευνας για τη βυζαντινή και τη νεοελληνική ιστορία, ενώ εφάρμοσε και καινούργια μεθοδολογικά εργαλεία, σηματοδοτώντας τη γενικότερη ανανέωση των ιστορικών και των κοινωνικών σπουδών. Η βαθιά αφοσίωσή του στο επιστημονικό του έργο συνοδεύτηκε, εξάλλου, από μια ενεργή εμπλοκή του ως ιστορικού και διανοουμένου στα μεγάλα γεγονότα της εποχής του (Κατοχή, Εμφύλιος, Ψυχρός Πόλεμος -που τον ζει εξόριστος στο Παρίσι- Μεταπολίτευση, oπότε και επιστρέφει στην Ελλάδα).

Ο Νίκος Σβορώνος γεννήθηκε το 1911 στη Λευκάδα και πέθανε το 1989 στην Αθήνα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάσθηκε στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών. Πήρε μέρος στην αντίσταση κατά της γερμανικής κατοχής μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Το 1945, χάρις τις ενέργειες του διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Οκτάβ Μερλιέ και με υποτροφία της Γαλλικής Δημοκρατίας, κατέφυγε στη Γαλλία μαζί με άλλους αριστερούς διανοούμενους. Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη γαλλική. Το 1962 απέκτησε το doctorat τρίτου κύκλου και το 1975 ανακυρήχθηκε Docteur es Lettres της Σορβόννης. Εργάσθηκε στο CNRS και δίδαξε ως διευθυντής σπουδών στην Ecole Pratique des Hautes Etudes (IV Section) ιστορία των θεσμών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά την πτώση της δικτατορίας δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

Η Βιβλιοθήκη του Νίκου Σβορώνου (στη παρακείμενη πλατεία Μαρκά στο κέντρο της πόλης Λευκάδας οπου ειναι και ειναι και η προτομή του)είναι «το τέλος του ταξιδιού» για το Λευκαδίτη μέγα διανοητή και δάσκαλο της ιστορικής επιστήμης. Το έργο του ιστορικού µε τη διεθνή αναγνώριση βρίσκεται πλέον στη γενέτειρά του και γίνεται πόλος έλξης για ακαδημαϊκούς και λάτρεις της ιστορίας. Η Βιβλιοθήκη του Νίκου Σβορώνου έχει παραχωρηθεί από τους κληρονόμους του στο Δήμο Λευκάδας ένεκα της καταγωγής και της αγάπης που έτρεφε ο Νίκος Σβορώνος στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Λευκάδα. Η αίθουσα της Βιβλιοθήκης βρίσκεται στον πρώτο όροφο ενός κτιρίου στην πλατεία Μαρκά της παλιάς πόλης, λίγα μέτρα από τον εμπορικό και πολυσύχναστο δρόμο της πόλης. Στον ίδιο όροφο στεγάζεται και η Χαραμόγλειος Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη. Το μεγαλύτερο μέρος των βιβλίων και του αρχείου της Συλλογής του Νίκου Σβορώνου είχε παραμείνει στη Γαλλία ακόμα και μετά την επιστροφή του ιδίου και μετεγκατάστασή του στην Ελλάδα τα πρώτα έτη της μεταπολίτευσης. Φαίνεται ότι µε την επιστροφή του στην Ελλάδα ο Νίκος Σβορώνος μετέφερε µόνο τα πιο απαραίτητα για τις επιστημονικές του εργασίες βιβλία και σ’ αυτά προστέθηκε ένας αριθμός νέων τίτλων από αγορές ή δωρεές. Ο κατάλογος των Βιβλίων της Γαλλίας περιλαμβάνει περίπου 3004 τίτλους ενώ ο κατάλογος των εν Ελλάδι βιβλίων περιλαμβάνει περίπου 1581 τίτλους. Σήμερα όλα τα βιβλία έχουν τοποθετηθεί στο χώρο της Βιβλιοθήκης.

Σχετικά με την βιβλιοθήκη Σβορώνου ειναι και η παρακάτω ανοιχτή Επιστολή με παραλήπτη τον Δήμο Λευκάδας απο την σχολ. Σύμβουλο Φιλολόγων νομού Λευκάδας Δρ. Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού:

«Συμπληρώνονται φέτος (2011) εκατό χρόνια από τη γέννηση του διεθνούς κύρους Λευκαδίτη ιστορικού Νίκου Σβορώνου (1911-1989). Το γεγονός, προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία στον ακαδημαϊκό χώρο να προσεγγίσει το έργο του ερευνητικά, να ερμηνεύσει και να κατανοήσει το μέγεθος της διανοητικής και επιστημονικής παρουσίας του, να συγκροτήσει ένα πλαίσιο θεωρήσεων της πολλαπλής συμβολής του στην εννοιολόγηση προβλημάτων μελέτης της νεοελληνικής ιστορίας, ανάλυσης και ερμηνείας ιστορικών σχέσεων που μορφοποιούνται σε συνάφεια με τις κοινωνικές και οικονομικές δομές.

Προσφέρει επίσης στον ευρύτερο χώρο της εκπαίδευσης την ευκαιρία να εστιάσει στη «μελέτη περίπτωσης» ενός ιστορικού ευρωπαϊκού και διεθνούς κύρους, του οποίου το έργο -και η κατανόησή του- συμβάλλει στην κατανόηση της σύγχρονης ιστορικής σκέψης και των μεθόδων που ακολουθεί προκειμένου να αναχθεί στην ιστορική αλήθεια και τη συνείδηση της ιστορίας. Επιπλέον, η διαμόρφωση του επιστημονικού ήθους με το οποίο ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος εργάστηκε στον αυστηρό -και με το ηθικό του νόημα- πεδίο της έρευνας, σε συνάρτηση και οργανική σύνδεση με το ανθρώπινο ήθος του και τις ηθικές νοηματοδοτήσεις της εκπαιδευτικής του ταυτότητας, συνιστά ένα, από κάθε άποψη, παράδειγμα ιδεατής σύγκρασης επιστημονικού, ηθικού και κοινωνικού homo universalis. (Συσσωματώνοντας όλη την πείρα της ζωής του σε έναν φιλοσοφικό απολογιστικό μονόλογο, εκεί προς τον επίλογό της, είχε πει: Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτε εκτός από τον άνθρωπο και την ηθική του διάσταση»).

Ο Νίκος Σβορώνος, είναι γνωστό, ότι ανήκει στη γαλλική ιστορική σχολή που την εγκαινιάζει το περιοδικό ANNALES και που επρόκειτο να αναδομήσει εντελώς τόσο τα περιεχόμενα όσο και τις μεθόδους ανάγνωσης της ιστορίας. Ο Σβορώνος, με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου στη Γαλλία θα σταδιοδρομήσει εκεί στο χώρο της έρευνας και θα γίνει καθηγητής και Διευθυντής Σπουδών στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στο Παρίσι. Στο ερευνητικό του έργο, με μια ιδιοφυή κριτική προσαρμογή τού θεωρητικού παραδείγματος που του προσφέρει η μελέτη της σύγχρονής του γαλλικής ιστοριογραφικής σχολής, θα ερευνήσει τη μεσαιωνική και τη νεότερη ελληνική ιστορία, «σταθμεύοντας» κυριολεκτικά στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής ιστορίας και προσδιορίζοντας τους ιδεολογικούς άξονες που συγκροτούν αυτές τις ιδιαιτερότητες. Η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της διδακτικής της Ιστορίας σήμερα στα δευτεροβάθμια σχολεία σε επίπεδο επιστημολογικό (περιεχομένου και παιδαγωγικών προσεγγίσεων) και η προαγωγή της τοπικής ιστορίας με τη χρήση των τεκμηρίων της, συνδέονται άμεσα με την ιστορία και την ιστορική σκέψη που υπηρέτησε τόσο ερευνητικά όσο και διδακτικά ο Νίκος Σβορώνος-του οποίου, ωστόσο, το επιστημονικό έργο και η εν γένει σημαντική συμβολή του στη σύγχρονη κοινωνική ιστορία παραμένει άγνωστη στα μαθητικά ακροατήρια και στον εκπαιδευτικό κόσμο ενδεχομένως. Η Λευκάδα, το νησί που γεννήθηκε ο Νίκος Σβορώνος, και τον πολιτισμό του οποίου έφερε πάντοτε ως σταθερή πνευματική και συναισθηματική επένδυση, και στο οποίο πρόσφερε ανεπανάληπτες επιστημονικές και ανθρώπινες εμπειρίες και εμπειρίες ήθους, είχε την τιμή μιας εξαιρετικής εκ μέρους του δωρεάς προς το Δήμο Λευκάδας με δημόσια διαθήκη: της Βιβλιοθήκης Σβορώνου, πολύτιμης θεσμικής υποδομής για την έρευνα και τη μελέτη του έργου του αφενός, και αφετέρου για την προαγωγή της ιστορικής έρευνας στον τοπικό, τον εθνικό, τον ευρωπαϊκό και τον διεθνή χώρο. Αναξιοποίητη και στατικά εγκιβωτισμένη αυτή η ανεπανάληπτη δωρεά, 22 χρόνια μετά το θάνατό του, είναι σήμερα μια ευκαιρία τιμής στον μεγάλο ιστορικό μας η αποκατάστασή της. Και επιπλέον μια χειρονομία οφειλόμενης πολιτιστικής και πνευματικής ευαισθησίας προς τους πολίτες της Λευκάδας, τον εκπαιδευτικό κόσμο και την κοινότητα των ασκούντων ερευνητικό έργο. Γιατί η καθυστέρηση δεν είναι μόνον χρονικό μέγεθος αλλά πνευματικό, πολιτιστικό και ηθικό-προπάντων, κατάσταση ασεβής προς το πνευματικό παρελθόν του τόπου και των ανθρώπων που το σφυρηλάτησαν. Φέτος, και για τη σχολική χρονιά 2011-2012, καθώς συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Σβορώνου, προγραμματίζουμε, ως Γραφείο Σχ. Συμβούλου σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Β/θμιας Εκπαίδευσης και το ΚΕΣΥΠ Λευκάδας, την Εταιρεία Θεωρίας, Έρευνας και Διδακτικής της Γενικής και Τοπικής Ιστορίας και την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Ιονίων Νήσων, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, διάφορες εκπαιδευτικές δραστηριότητες με τα σχολεία μας ώστε, στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας και με την ανάπτυξη διεπιστημονικών συνεργασιών, να γνωρίσουν οι μαθητές μας το έργο και την προσωπικότητα του Νίκου Σβορώνου και να μυηθούν στην προβληματική και στις μεθόδους της σύγχρονης ιστορικής έρευνας. Στα πλαίσια αυτών των εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών εκ μέρους μας, και προκειμένου να έχουμε μια επιτόπια σεμιναριακή εμπειρία στη Βιβλιοθήκη Σβορώνου, σας προτείνουμε τα παρακάτω:

Α. Να γίνει μια άμεση και συντονισμένη προσπάθεια εκ μέρους του Δήμου Λευκάδας ώστε να καταστεί επισκέψιμη η Βιβλιοθήκη στο μαθητικό κοινό των σχολείων του νησιού μας -και ευρύτερα-.

Β. Να ταξινομηθεί το υλικό της Βιβλιοθήκης ώστε να είναι δυνατή για τη φετινή χρονιά η ερευνητική χρησιμοποίησή της από τους μαθητές. Και στη συνέχεια, με την επαγγελματική παρέμβαση εμπειρογνωμόνων, να δοθεί στην έρευνα.

Γ. Προτείνουμε, επίσης, με την παιδαγωγική καθοδήγηση εκπαιδευτικών μας, τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού (έντυπου και ηλεκτρονικού: ενημερωτικά φυλλάδια, εκπαιδευτικά CD, έντυπα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων κ.λ.π.) για την αποτελεσματική ξενάγηση των μαθητών μας στο χώρο της Βιβλιοθήκης και την υλοποίηση εκεί εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σχετικών με την ιστορία και τη διαδικασία της ιστορικής έρευνας. (Για τα παραπάνω έχουμε ήδη αποστείλει προ πολλού σχετική επιστολή στους αρμοδίους και δεν υπήρξε μέχρι στιγμής καμιά απάντηση). Πιστεύουμε ότι οι ενέργειες αυτές, δεν αποτελούν μόνον τα οφειλόμενα προς το μεγάλο Λευκαδίτη ιστορικό και το πνευματικό κεφάλαιο που κατέθεσε στο γενέθλιο τόπο, αλλά και μια διεύρυνση και τόνωση των ερευνητικών δυνατοτήτων του τόπου μας. Ευχαρίστως θα προσφέραμε κάθε εκπαιδευτική και επιστημονική υπηρεσία προκειμένου να υλοποιηθούν τα παραπάνω. (η Σχ. Σύμβουλος Φιλολόγων ν. Λευκάδας Δρ. Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού ).

YΓ: Το Γραφείο Σχολικής Συμβούλου Φιλολόγων Λευκάδας σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Ιονίων Νήσων, τη Διεύθυνση Δ/θμιας Εκπαίδευσης Λευκάδας, το ΚΕ.ΣΥ.Π. Λευκάδας και την Εταιρεία Θεωρίας, Έρευνας και Διδακτικής της Γενικής και της Τοπικής Ιστορίας προκηρύσσουν Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννηση του διεθνούς κύρους Λευκαδίτη ιστορικού Νίκου Σβορώνου (1911-1989). Ο διαγωνισμός απευθύνεται σε μαθητές Γ’ τάξης Γυμνασίου και Α’ τάξης Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου και η συμμετοχή σε αυτόν είναι προαιρετική. Ο διαγωνισμός αφορά στη συγγραφή ιστορικού δοκιμίου, ατομικά ή ομαδικά (έως 5 μαθητές) και με επιλογή θέματος από την τοπική ιστορία, έκτασης μέχρι και δώδεκα δακτυλογραφημένων σελίδων. Παραθέτουμε ενδεικτικά θεματικές περιοχές, τις οποίες οι μαθητές μπορούν να αξιοποιήσουν για τη μορφοποίηση του θέματός τους:
I. Από την ιστορία του τοπίου: ονοματοθεσία της περιοχής, τοπωνύμια, οδωνύμια, αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί, δάση, λίμνες, όρη, καλλιέργειες, αγαθά, κτήρια, ανδριάντες, ηρώα, λιμάνια, γεφύρια, κάστρα, συγκοινωνίες και μεταφορές κ.ά.

II. Από τις καθημερινές ανθρώπινες δραστηριότητες: η φροντίδα της καθημερινής ζωής: οικιακές εργασίες, τροφή, ένδυση, επικοινωνία, ελεύθερος χρόνος-ψυχαγωγία, η πρόσληψη των χρόνων και των χώρων κ.λ.π., οι προσωπικές επιθυμίες, οι φιλοδοξίες, η μόδα, τα κοσμήματα, η θνησιμότητα: αρρώστιες, μοναξιά, πόνος, γήρας κ.λ.π., οι αλλαγές στην τεχνολογία, εγκλεισμός, περιθώριο-μοναχική ζωή κ.ά.

III. Από την ιστορία της οικογένειας: οικογενειακές σχέσεις, φυσικά χαρακτηριστικά, εγκατάσταση και μετακινήσεις, τα οικονομικά της οικογένειας, η εκπαίδευση της οικογένειας, η καθημερινή ζωή της οικογένειας, κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα της οικογένειας κ.ά.

IV. Από την τοπική κοινωνία: γενικά χαρακτηριστικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά, συνθήκες και περιβάλλον εργασίας, υγεία, δομές της τοπικής εξουσίας, γραφειοκρατία και σχέσεις με την κεντρική εξουσία κ.ά.

Οι εργασίες των μαθητών, οι οποίες θα γραφούν εκτός σχολικού ωραρίου, θα υποβληθούν έως την 10η Δεκεμβρίου 2011 στο Διευθυντή του σχολείου.

Σε κάθε εργασία πρέπει να αναγράφονται:

Επώνυμο και όνομα μαθητή – Σχολική μονάδα – Ταχ. Δ/νση – Τηλέφωνο

Οι Διευθυντές των σχολικών μονάδων θα αποστείλουν τις εργασίες έως την 21η Δεκεμβρίου 2011 στη διεύθυνση:

Διεύθυνση Δ/θμιας Εκπ/σης Λευκάδας – Γραφείο Σχ. Συμβούλων Φιλολόγων – Καραβέλα 11 – 31100 Λευκάδα

O Ν. ΣΒΟΡΩΝΟΣ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΑΜ – ΒΙΝΤΕΟ-ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

Πηγή: Λευκαδίτικα Νέα