Γιατί η Κεφαλονιά και το Θιάκι, κατά τον Όμηρο, δεν δικαιούνται να διεκδικούν
τον ρόλο της Ομηρικής Ιθάκης!

Του Επαμεινώνδα ΓΑΖΗ*

Ο Όμηρος μας διδάσκει, πως υπάρχουν τέσσερα κύρια νησιά στο Βασίλειο του Οδυσσέα και ένα τμήμα της ηπειρωτικής χώρας (Νήρικος), που είχε καταλάβει ο Λαέρτης, όταν βασίλευε στην Ιθάκη, τα οποία κατοικούνταν από το Λαό των Κεφαλλήνων! Το τμήμα της ηπειρωτικής χώρας (ακτή ηπείροιο), όπου βρίσκονταν η καλοχτισμένη πόλη – κάστρο Νήρικος, είναι απολύτως εξακριβωμένο και επιβεβαιωμένο από τις πινακίδες με Γραμμική Β, που βρέθηκαν στο Ανάκτορο της Πύλου, ότι δεν είναι άλλο παρά το ΒΔ τμήμα της Ακαρνανίας!

 Τα τέσσαρα αυτά νησιά, τα τοποθετεί ο Ποιητής με σαφήνεια (σε πάμπολλα χωρία), ως εξής:

 1. Δυτικότερα και πιο απόμακρα από τα άλλα τρία, τοποθετεί την ξέφαντη κι από
μακριά ορατή «ευδείελον» ΙΘΑΚΗ, λόγω του μεγαλοπρεπούς βουνού
της Νήριτου. (Βλ. ΣΗΜ. 1η, 2η & 3η)

 2. Ανατολικά προς Νοτιοανατολικά, τη Ζάκυνθο, το τελευταίο από τα τέσσαρα,
και

 3. Στο ενδιάμεσο Ιθάκης και Ζακύνθου τοποθετεί ένα φυσικό ζεύγος νησιών, τα οποία ονομάζει Δουλίχιο και Σάμη.

Αυτή η τοποθέτηση δεν είναι τυχαία. Είναι η φωτογραφική ή χαρτογραφική αποτύπωση των τεσσάρων νησιών του Βασιλείου του Οδυσσέα και μάλιστα με απόλυτη ακρίβεια. Οι περιγραφές του κορυφαίου Επικού Ποιητή είναι ακριβέστατες, γι’ αυτό και ο Στράβων τον χαρακτήρισε «αρχηγέτην είναι της γεωγραφικής εμπειρίας Όμηρον». Δεν υπάρχει, βεβαίως, απολύτως καμία αμφισβήτηση αυτής της τοποθέτησης των τεσσάρων νησιών, διότι η περιγραφή αυτή δεν είναι η μία και μοναδική σε ένα κάποιο χωρίο της Οδύσσειας. Στο πρώτο και βασικό χωρίο μας πληροφορεί:

 

ναιετάω δ’ Ιθάκην ευδείελον: εν δ’ όρος αυτή Νήριτον εινοσίφυλλον, αριπρεπές: αμφί δε νήσοι πολλαί ναιετάουσι μάλα σχεδόν αλλήλησι, Δουλίχιόν τε Σάμη τε και υλήεσσα Ζάκυνθος. αυτή δε χθαμαλή πανυπερτάτη ειν αλί κείται προς ζόφον, αι δέ τ’ άνευθε προς ηώ τ’ ηέλιόν τε. αὐτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται πρὸς ζόφον, αἱ δέ τ᾽ ἄνευθε πρὸς ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε, (Οδ. ι, 21-26)  Κατοικώ στην Ιθάκη την ξέφαντη· σ’ αυτήν υψώνεται ένα βουνό το Νήριτο, δασωμένο και μεγαλοπρεπές· στις δυό πλευρές της βρίσκονται πολλά νησιά πολύ κοντά το ένα με τ’ άλλο, το Δουλίχιο και η Σάμη δίπλα – δίπλα και η δασωμένη Ζάκυνθος. Η Ιθάκη βρίσκεται χαμηλά στην απέραντη θάλασσα και πιο απόμακρη απ’ όλα προς τη δύση, ενώ τα άλλα μακριά στη θάλασσα προς το χάραμα και τον ήλιο (Ε.Γ.)

Με την ίδια ακριβώς γεωγραφική τοποθέτηση αναφέρονται τα τέσσαρα νησιά και
στα επόμενα χωρία (Οδ. α, 246), (Οδ. π, 123), (Οδ. τ, 131)!

 

ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι, Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ, ἠδ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσι, (Οδ. α, 246) και (Οδ. π, 123) ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι, Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ, οἵ τ᾽ αὐτὴν Ἰθάκην εὐδείελον ἀμφινέμονται, (Οδ. τ, 131)

Με φωτοαντιγραφική ακρίβεια έρχεται και ο Ύμνος στον Απόλλωνα να επιβεβαιώσει
την γεωγραφική τοποθέτηση των τεσσάρων νησιών

 

ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ καί σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ’ ὄρος αἰπὺ πέφαντο, Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.  και μεταξύ αυτών κάτω απ’ τα σύννεφα φανερώνεται το πανύψηλο βουνό της Ιθάκης, και πιο εδώ το Δουλίχιο και η Σάμη και η δασωμένη Ζάκυνθος (Ε.Γ.)

Βεβαίως και ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του (ΧΙΙΙ 711-712) επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές, όταν γράφει:

 

Now they were carried past Dulichium’s anchorage; past Same, and the houses of Neritos; and Ithaca, cunning Ulysses’s kingdom. Τώρα περάσαμε από το αγκυροβόλιο του Δουλίχιου, περάσαμε τη Σάμη Και τα σπίτια του Νήριτου, και την Ιθάκη το βασίλειο του μισητού Οδυσσέα. (Ε.Γ.)

Εκείνος όμως, που πανηγυρικά επιβεβαιώνει τη γεωγραφική τοποθέτηση των τεσσάρων νησιών, όπως την περιγράφει ο Όμηρος, είναι ο Βιργίλιος στην Αινειάδα του (AENEID, III, 270-275):

 

iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis. effugimus scopulos Ithacae, Laertia regna, et terram altricem saevi exsecramur Ulixi. mox et Leucatae nimbosa cacuminal montis et formidatus nautis aperitur Apollo. Τώρα φανερώνεται πάνω απ’ τ’ αφρισμένα κύματα η δασωμένη Ζάκυνθος και το Δουλίχιο και η Σάμη και τα απότομα γκρέμια του Νήριτου Ξεπερνάμε γρήγορα τις βραχοκορφές της Ιθάκης, του Λαέρτη το βασίλειο, και στο πέρασμά μας αναθεματίζουμε τη χώρα που γέννησε τον Οδυσσέα. Σύντομα και του Λευκάτα εμφανίζεται η συννεφοσκεπασμένη λοφοσειρά και ο Ναός του Απόλλωνα, τον οποίο οι ναυτικοί φοβούνται. (Ε.Γ.)

Προφανώς οι παραπάνω γεωγραφικές περιγραφές μας βεβαιώνουν ότι μεταξύ της Ομηρικής Ιθάκης και της Ζακύνθου, είναι τοποθετημένα τα δύο δίδυμα νησιά Δουλίχιο και Σάμη.

Πέρα όμως απ’ αυτή τη γεωγραφική τοποθέτηση, που υπάρχει στα παραπάνω χωρία, υπάρχει σε αυτά και η γραμματολογική και συντακτική σύνδεση μεταξύ των νησιών. Όπως θα διαπιστώσει ο καθένας από την ανάγνωση των παραπάνω χωρίων, στις λέξεις Δουλίχιο και Σάμη, τόσο στις τέσσερεις επαναλήψεις της Οδύσσειας όσο και στον Ύμνο στον Απόλλωνα, καθώς και στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου αλλά και στην Αινειάδα του Βιργίλιου, η σχέση των δύο μεσαίων νησιών ταυτοποιείται αποκλειστικά με τον δύο φορές επαναλαμβανόμενο συμπλεκτικό σύνδεσμο …τε …τε … (Λατ. –que …–que). Αυτό φανερώνει μονοσήμαντα ότι τα δύο στοιχεία, που συνδέει ο σύνδεσμος αυτός, βρίσκονται σε πολύ – πολύ κοντινή σχέση ή απόσταση ή θέση μεταξύ τους και αποτελούν, κατά συνέπεια, ένα φυσικό ζευγάρι! [Δουλίχιόν τε Σάμη τε – Dulichiumque Sameque]. Και η γραμματολογική και η συντακτική τοποθέτηση στα παραπάνω κείμενα (και στις 7 επαναλήψεις), επιβεβαιώνει την απόλυτη εγγύτητα των δύο αυτών νησιών. Το Δουλίχιο και η Σάμη αποτελούν ένα αιώνιο φυσικό ζευγάρι μέσα στο Ιόνιο πέλαγος. Η θέση αυτή είναι και θέση των μεγαλύτερων Ομηρικών Λεξικών στον Κόσμο! A nearer connexion is marked by τε…τε… = μία πολύ κοντινή σχέση προσδιορίζεται από τα …τε…τε…, μας επισημαίνει στο «A Greek-English Lexicon, based on The German Work of Francis Passow, by Henry George Liddell and Robert Scott». Και βέβαια ο ίδιος ο Όμηρος επισφραγίζει αυτή την άποψη με τη φράση της Ιλιάδας, «οι δ’ Άργος τ’ είχον Τίρυνθά τε τειχιόεσσαν» (Ιλ. Β, 559). Υπήρχαν κοντινότερες πόλεις στην αρχαιότητα από το Άργος και την Τίρυνθα, τις οποίες συνδέει ακριβώς με … τε … τε …;

Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη, στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και στη μελέτη του για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία και στο Κεφάλαιο Αρχές της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας, στο λήμμα «Σύνδεσμοι», γράφει για το τε: «Είναι ένα εγκλητικό μόριο (πβ. λατινικό que), που σημαίνει ό,τι και το και. Η συχνότητα της χρήσης του δεν είναι μόνο συνάρτηση της εποχής (είναι αρχαϊκό στοιχείο και με το πέρασμα του χρόνου περιορίζεται) αλλά και του κειμενικού είδους. Το βρίσκουμε πολύ συχνά στον Όμηρο και λιγότερο στους κλασικούς. Ο Πλάτων το χρησιμοποιεί πολύ ως σημείο ποιητικού ύφους και αρχαϊκότητας. Στον Ηρόδοτο είναι συχνότερο απ’ ό,τι στον Θουκυδίδη και στον Ξενοφώντα είναι σπάνιο, ενώ λείπει εντελώς από τους ρήτορες και τις επιγραφές, των οποίων η γλώσσα είναι πιο κοντά στην καθομιλουμένη. Στην τυπική του εκδοχή είναι διπλασιασμένο, ώστε να συνδέσει δύο στοιχεία τα οποία ζεύγνυνται με φυσικό τρόπο». Και βέβαια όταν τα δύο στοιχεία είναι νησιά, αυτή η ζεύξη σημαίνει ότι αποτελούν ένα αιώνιο φυσικό ζευγάρι, τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο!

Βεβαίως ο Όμηρος στο πρώτο χωρίο, που αναφέραμε (Οδ. ι, 21-26), μας δίδαξε με σαφήνεια, πως τα άλλα νησιά, πλην της Ιθάκης, βρίσκονταν πολύ κοντά μεταξύ τους, με τη φράση «μάλα σχεδόν αλλήλησι» και ίσως δεν χρειαζόταν όλη αυτή η λεπτομερέστερη έρευνα, η οποία όμως επιβεβαιώνει απόλυτα και επισφραγίζει την άποψη ότι ο Όμηρος και τοποθετεί δίπλα – δίπλα τα δύο αυτά νησιά και επί πλέον ότι γνωρίζει πολύ καλά τις τοποθεσίες που περιγράφει!

Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Ποιητή πρέπει να ψάξουμε στο Ιόνιο Πέλαγος για ένα φυσικό και αιώνιο ζευγάρι νησιών με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Φυσικά ζευγάρια νησιών στο Ιόνιο υπάρχουν δύο, οι Παξοί και οι Αντίπαξοι και η Κεφαλονιά με το Θιάκι. [Το δεύτερο ζευγάρι παλιότερα και για πολλούς αιώνες ονομάζονταν Μεγάλη και Μικρή Κεφαλονιά ή Κεφαλονιά και Αντικεφαλονιά (J. Partsch, Kephallenia σ. 46)]. Το πρώτο ζευγάρι Παξοί και Αντίπαξοι δεν μπορεί να ερευνηθεί, να συγκριθεί και να ταυτιστεί με νησιά που βρίσκονται αμέσως μετά τη Ζάκυνθο, γιατί δεν έχει καμία γειτονική ούτε και οπτική καν σχέση με τη Ζάκυνθο και την Ηλεία. Αναμφισβήτητα το μόνο σημερινό ζευγάρι, που σύμφωνα με τις περιγραφές του Όμηρου μπορεί να ταυτιστεί με το φυσικό ζευγάρι Δουλίχιο και Σάμη, είναι αποκλειστικά και μόνο η Κεφαλονιά με το Θιάκι! Δεν μπορεί να υπάρξει η παραμικρή αμφισβήτηση σ’ αυτήν την τοποθέτηση, μιας και μελετάμε τον Όμηρο κι όχι τον Στράβωνα ή τον Απολλόδωρο ή τον Εκαταίο ή τον οποιονδήποτε κορυφαίο Ομηριστή!

[ΣΗΜ. 1η. Ακόμη όμως κι αν δεχθούμε τη λέξη «ευδείελον» ως καλόδυση, η Ιθάκη ήταν καθαρά η δυτικότερη όλων των νησιών του βασιλείου του Οδυσσέα, μιας και ο Λίβιος μας βεβαιώνει ότι «η Λευκαδία παλιότερα ήταν χερσόνησος, το δυτικό τμήμα της οποίας ήταν ενωμένο με την Ακαρνανία». Το δεδομένο αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι οι Αρχαίοι, εσφαλμένα μεν, αλλά αποδεδειγμένα, είχαν λάθος προσανατολισμό. Θεωρούσαν την κατεύθυνση Κόρινθος – Κορινθιακός Κόλπος – Εκβολές Αχελώου – Ακαρνανία – στόμιο Αμβρακικού – Θεσπρωτία, ως μία ευθεία καθαρά από Ανατολή προς Δύση και παράλληλα μ’ αυτή τη γραμμή ήταν τοποθετημένα και τα Ιόνια νησιά. Υπήρχε ουσιαστικά μια λανθασμένη περιστροφή κατά περίπου 60ο προς τα δυτικά της σημερινής Β–ΒΔ κατεύθυνσης, η οποία εξισώνονταν με τη Δ τότε κατεύθυνση. Τον λανθασμένο αυτό προσανατολισμό διέγνωσε και ο J. Partsch στις μονογραφίες του για τα Ιόνια Νησιά.

ΣΗΜ. 2η. Eνταύθα παρεμβαίνει μια σπουδαία παρατήρησις ως προς τον προσανατολισμόν των Iονίων νήσων, την οποίαν οφείλομεν εις τον J. Partsch. Eις την Mονογραφίαν του περί Kερκύρας (1877, 73) και περί Kεφαλληνίας και Iθάκης απέδειξεν ο βαθύς ούτως γνώστης των Iονίων νήσων, ότι μαρτυρείται η τάσις των κατοίκων και επισκεπτών των νήσων τούτων να θεωρούν την νοτίαν ή νοτιοανατολικήν κατεύθυνσιν της ηπειρωτικής ακαρνανικής ακτής και των νήσων ως καθαρώς ανατολικήν. Συγκεκριμένως, απέδειξεν ότι όλοι οι αρχαίοι και μεσαιωνικοί συγγραφείς, ακόμη και γεωγράφοι, ως ο Στράβων, επίστευον ότι η γραμμή της ακτής από της Kερκύρας, μέσω του στομίου του Aμβρακικού Kόλπου μέχρι του Kορινθιακού είχε κατεύθυνσιν από Δυσμών προς Aνατολάς και την ιδίαν κατεύθυνσιν είχον και αι παρά την γραμμήν ταύτην νήσοι. (γράφει ο W. Dörpfeld).

ΣΗΜ. 3η. Στους χάρτες που ακολουθούν και σε πολλούς άλλους ακόμη, όπως του Πτολεμαίου, του Ηρόδοτου και πολλών άλλων, καταδεικνύεται ότι από Κόρινθο μέχρι Κέρκυρα ήταν μία ευθεία από Ανατολή προς Δύση και της ηπειρωτικής ακτής της Ελλάδος και των πλησίον της Ιόνιων νησιών.]

 

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΟ ΔΟΥΛΙΧΙΟ

Από τον Στράβωνα και μετά, δημιουργήθηκε μία στρέβλωση. Από ένα στίχο της Ιλιάδας (Ιλ. Β, 625), ο ιδρυτής της Γεωγραφικής επιστήμης, τοποθέτησε το Δουλίχιο στις Εχινάδες, επειδή πίστευε πως το 4ο νησί της περιοχής, η Λευκάδα, δεν ήταν νησί. Είχε λοιπόν, 4 Ομηρικά νησιά να τοποθετήσει σε 3 μόνο νησιά, κατά την δική του εκτίμηση, οπότε του έλειπε το 4ο το οποίο τοποθέτησε σ’ ένα μακρόστενο οφιοειδές νησάκι, το Δόλιχα, ακατοίκητο και σήμερα παραχωμένο απ’ τον Αχελώο!

Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως είναι αδόκιμο αλλά και άξιο απορίας, να χρησιμοποιεί η έρευνα για να ταυτοποιήσει τα νησιά του Οδυσσέα, ένα στίχο της Ιλιάδας σαν κυρίαρχο στοιχείο και να απορρίπτει δεκάδες και εκατοντάδες στίχους της Οδύσσειας! Η Ιλιάδα, ως γνωστόν, είναι το έπος, που εξιστορεί τις τελευταίες 51 μέρες από τη 10χρονη πολιορκία της Τροίας. Αντίθετα η Οδύσσεια είναι το κατ’ εξοχήν έπος του Βασιλείου του Οδυσσέα, που περιλαμβάνει και περιγράφει με λεπτομέρειες τα τέσσαρα νησιά του και παράλληλα και τις περιπέτειές του, με έμφαση τις τελευταίες 41 μέρες της επιστροφής! Παρ’ όλα αυτά, αν κανείς μελετήσει, με σεβασμό και προς τον Όμηρο και προς τον εαυτό του, το στίχο (Ιλ. Β, 625) «Οἵ δ’ ἐκ Δουλιχίοιο, Ἐχινάων θ’ ἱεράων νήσων», είναι πλέον ή βέβαιο, ότι θα διαπιστώσει πως δεν αποδεικνύεται ότι το Δουλίχιο ανήκει στις Εχινάδες. Όχι μόνο επειδή υπάρχει το κόμμα, αλλά επειδή δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο, που να υποδηλώνει κάποια σύνδεση μεταξύ τους, όπως υπάρχει στον ίδιο στίχο μεταξύ των Εχινάδων και των ιερών νησιών (όπως ονομάζονταν οι Οξειές δίπλα από τις Εχινάδες). Σύμφωνα με τον τρόπο γραφής του Όμηρου, μόνο αν έγραφε «Οἳ δ᾽ ἐκ Δουλιχίοιό τε Ἐχινάων τε και ιεράων νήσων», θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το Δουλίχιο βρίσκεται στο σύμπλεγμα των Εχινάδων!

Η απορία γι’ αυτήν την εντελώς αστήρικτη και άστοχη τοποθέτηση, μεγεθύνεται στο κατακόρυφο κυρίως για τους παρακάτω λόγους:

1) Είναι δυνατόν να συγκρίνονται δύο χωροθετήσεις του ίδιου νησιού στο χώρο του Ιόνιου πελάγους από δύο ξεχωριστά Έπη, που πιθανόν να είναι δημιουργήματα διαφορετικών Ποιητών, όπως ισχυρίζονται οι χωρίζοντες (αυτοί δηλ. που πιστεύουν ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι διαφορετικών Ποιητών), με διαφορετικό γνωστικό επίπεδο ο καθένας για την περιοχή;

2) Ακόμη κι αν είναι του ίδιου Ποιητή, όπως σχεδόν καταλήγουν σήμερα οι περισσότεροι επιστήμονες, είναι δυνατόν να μη λαβαίνει ο μελετητής υπόψη του τα 30-40 χρόνια, που χωρίζουν τα δύο Έπη, τα οποία χρονολογικά χαρακτηρίζονται, η μεν Ιλιάδα σαν το έπος της νεανικής ηλικίας του Ποιητή, η δε Οδύσσεια σαν το έπος της μεστής ηλικίας του; Μέσα σ’ αυτή τη μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ των δύο Επών, είναι αδιανόητο ο κάθε μελετητής να μη λαβαίνει υπόψη του την πιο φυσιολογική και ρεαλιστική παράμετρο, ότι ο Ποιητής είχε τη δυνατότητα να επισκεφθεί τα νησιά του βασιλείου του Οδυσσέα! Είναι επίσης και περίεργο και αδιανόητο ο μελετητής να μην λάβει υπόψη του, το επίσης απλό: ότι αυτός ο κορυφαίος Δημιουργός, όταν ξεκίνησε την Οδύσσεια, είναι «εκ των ων ουκ άνευ» πως προσπάθησε με κάθε μέσο να πληροφορηθεί όλες τις λεπτομέρειες για τα νησιά αυτά. Είναι παγκόσμια αποδεκτό, πως η εποχή του είχε αναπτυγμένη σε μεγάλο βαθμό την ναυσιπλοΐα, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα και την ανάπτυξη της Γεωγραφίας και Τοπογραφίας του τότε γνωστού κόσμου! Εδώ δε οι λεπτομέρειες για το βασίλειο του Οδυσσέα είναι απείρως τελειότερες από την περιγραφή του Κάιστρου ποταμού, που χύνεται στο Αιγαίο, στοιχείο με βάση το οποίο οι περισσότεροι τον θεωρούν γέννημα εκείνης της περιοχής! Ας ψάξει ο οποιοσδήποτε σ’ ολόκληρη την Αρχαιοελληνική γραμματολογία να βρει αν υπάρχει τελειότερη περιγραφή απ’ αυτήν του λιμανιού του Φόρκυνα, όπου άφησαν οι Φαίακες κοιμισμένο τον Οδυσσέα χωρίς να δέσουν το πλοίο τους. «Δύο βραχώδεις ακτές κλείνουν έξω τα κύματα και μέσα κανένας άνεμος και κανένα κύμα δεν μπαίνει, γι’ αυτό και τα καλοκούβερτα καράβια που μπαίνουν μέσα δεν χρειάζεται να δέσουν»! Ας ψάξει ο οποιοσδήποτε να βρει ακριβέστερη περιγραφή της Αστερίδας, του νησιού στα νότια της Ομηρικής Ιθάκης, που ελέγχει απόλυτα κάθε πλοίο που έρχεται από το νοτιά προς την Ομηρική Ιθάκη! Το νησί αυτό, κατά τον Όμηρο, δεν είναι μεγάλο, ούτε όμως και βραχονησίδα, μιας και υπήρχε ο οικισμός των Αλαλκομενών πάνω σ’ αυτό, ο οποίος μετά την Κάθοδο των Δωριέων μετεγκαταστάθηκε στο σημερινό Θιάκι, στην τοποθεσία Πισαετός (εκεί που ο Schliemann από λάθος, όπως αποδείχτηκε, τοποθέτησε την Ομηρική Ιθάκη!). Επίσης η Αστερίς διαθέτει δύο όμοια λιμάνια δίδυμα, όπου έκρυβαν το πλοίο τους οι άντρες της ενέδρας. Είχε ακόμη ανεμοδαρμένα ύψη, απ’ όπου τη μέρα φύλαγαν καραούλι, ενώ την νύχτα περιέπλεαν τον πορθμό μεταξύ Ιθάκης και Σάμης, για να μην τους ξεφύγει ο Τηλέμαχος από την ενέδρα που του είχαν στήσει στο γυρισμό του από την Πύλο! Το γεγονός ότι δεν πήραν δύο καράβια για τη δολοφονική τους ενέδρα, σημαίνει πως το νησί ΑΣΤΕΡΙΣ τους παρείχε τον απόλυτο έλεγχο της περιοχής και ήταν αδύνατο να τους ξεφύγει κάποιος, εκτός αν διέθετε Θεϊκή βοήθεια! Έχει κάποια έστω και ελάχιστη σχέση το νησί Αστερίς με τη βραχονησίδα Δασκαλιό; Υπάρχει σήμερα μελετητής, ερευνητής, περιηγητής, αρχαιολόγος, φιλόλογος, καπετάνιος, ψαράς ή και βαρκάρης, που να έχει έστω και την παραμικρή υποψία ότι το Δασκαλιό ελέγχει έστω και το 1% της πλεύσης από Πύλο προς το Θιάκι; Ούτε ως προς το μέγεθος, ούτε ως προς τη μορφή, ούτε ως προς τη θέση αλλά και κυρίως ούτε κι ως προς το σκοπό για τον οποίο το επέλεξαν δεν μπορεί να ταυτιστεί (έστω και στο ελάχιστο) η βραχονησίδα Δασκαλιό με την «ου μεγάλη» Αστερίδα! Αντίθετα το Αρκούδι εξυπηρετεί 100% τα παραπάνω χαρακτηριστικά της Αστερίδας, ως προς τη Λευκάδα! Αυτός λοιπόν ο Όμηρος της Οδύσσειας, που περιγράφει με απίστευτες λεπτομέρειες το λιμάνι του Φόρκυνα και το νησί Αστερίδα, είναι δυνατό να αποδεχόμαστε πως δεν γνώριζε επακριβώς τη θέση του Δουλίχιου, του μεγαλύτερου νησιού του Οδυσσέα, με αποτέλεσμα να προσπαθούν κάποιοι να μας επιβάλλουν ότι το τοποθετεί σε ένα ασήμαντο και ακατοίκητο νησί των Εχινάδων, ενώ ο ίδιος κατ’ επανάληψη το τοποθετεί πάρα πολύ κοντά στο δίδυμό της νησί, τη Σάμη;

3) Είναι επιστημονικά αποδεκτό να λαβαίνει κανείς υπόψη του ένα και μοναδικό στίχο από ένα άλλο Έπος, που αναφέρει αόριστα το Δουλίχιο και χωρίς γεωγραφικό στίγμα και να απορρίπτει τις τέσσαρες επαναλήψεις από το ίδιο το Έπος της Οδύσσειας, η οποία μάλιστα επιβεβαιώνεται με πιστότητα και ακρίβεια φωτογραφικού φακού και από τον Ύμνο στον Απόλλωνα και από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου και από την Αινειάδα του Βιργίλιου; Υπάρχει έστω και ελάχιστη λογική σ’ αυτήν την επιλογή; Και μάλιστα όταν το μεγαλύτερο μέρος της Επιστημονικής κοινότητας θεωρεί ότι ο Κατάλογος των Πλοίων, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είναι δημιούργημα του Όμηρου;

Οι τρεις παραπάνω φιλολογικές κυρίως αιτιάσεις, που δημιουργούν πράγματι τεράστιες απορίες, κυρίως εξ αιτίας του ότι δεν τις έλαβαν υπόψη τους κορυφαίοι μελετητές και γεωγράφοι, μας ωθούν και στην έρευνα της περιγραφής των νησιών, που μας δίνει ο Όμηρος στο σωστό έπος της Οδύσσειας.

Με αυτό το δεδομένο οδηγούμαστε με ευχέρεια στα παρακάτω συμπεράσματα:

Α1) Το Δουλίχιο είναι αδιανόητο να τοποθετείται στο σύμπλεγμα των Εχινάδων, 20 μίλια μακρύτερα από το δίδυμό του νησί, τη Σάμη. Ο Όμηρος διακρίνεται για τις ακριβείς και λεπτομερείς γεωγραφικές του περιγραφές, κάτι που επιβεβαιώνεται από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Ειδικά το σημείο αυτό της περιγραφής, που καταγράφει τα δύο νησιά σαν ένα αιώνιο φυσικό ζευγάρι κοντινό και αδιάσπαστο, όπως περιγράψαμε και πιο πάνω, επιβεβαιώνεται απόλυτα και από τον Ύμνο στον Απόλλωνα και από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου και από την Αινειάδα του Βιργίλιου!

Α2) Υπάρχουν βέβαια κι άλλοι πολλοί λόγοι, που αποτρέπουν ακόμη και τη σκέψη αυτής της τοποθέτησης του Δουλίχιου στο σύμπλεγμα των Εχινάδων. Αναφέρω ενδεικτικά έναν: Οι Εχινάδες, σύμφωνα με τον Όμηρο κατοικούνταν – όσες κατοικούνταν – αποκλειστικά από Επειούς. Οι 52 μνηστήρες που προέρχονταν από το Δουλίχιο, όπως και οι υπόλοιποι από τα άλλα νησιά, αποκαλούνται με απόλυτη σαφήνεια από τον ίδιο τον Ποιητή Αχαιοί και Κεφαλλήνες, σε πάρα πολλά χωρία του Έπους! Αυτό σημαίνει ότι η τοποθέτηση του Δουλίχιου στις Εχινάδες, έτσι όπως πρωτοπαρουσιάστηκε και όπως στη συνέχεια άκριτα και χωρίς καμία προσωπική έρευνα από πολλούς κορυφαίους ερευνητές, που αντιγράφουν τον Στράβωνα, συνεχίστηκε να χρησιμοποιείται, αποτελεί τεράστιο λάθος τους!

Α3) Ένα άλλο στοιχείο, που δεν πρέπει να μας διαφεύγει, είναι ότι τα ξερονήσια των Εχινάδων, εκτός του νησιού των Οινιάδων,

α) δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα ότι κατοικήθηκαν ποτέ,

β) κανένα δεν έχει ζωτικό χώρο τέτοιο, που να μπορεί να θρέψει έναν οικισμό
και

γ) υπήρχαν πολύ επικίνδυνοι ληστές – πειρατές στην κοντινή περιοχή, όπως οι Τάφιοι κ.ά., που έκαναν απαγορευτική την κατοίκηση των μικρών αυτών νησιών.

Γεννιέται λοιπόν εδώ ένα κορυφαίο ερώτημα, το οποίο απευθύνεται σ’ όλους εκείνους που θεωρούν το Δουλίχιο ένα ξερονήσι των Εχινάδων: από πού σχημάτισε ο Μέγης ένα τόσο μεγάλο στόλο από 40 πλοία, όταν ο θείος του Οδυσσέας, με δυσκολία μάζεψε 12 πλοία από Ιθάκη, Σάμη, Ζάκυνθο, Κροκύλεια, Αιγίλιπα και ένα μέρος της Ακαρνανίας, που κατοικούνταν από Κεφαλλήνες; Από ένα μικρό ακατοίκητο νησάκι το Δόλιχα και τις ακατοίκητες Εχινάδες; Η μοναδική λύση είναι αυτή που πρότεινε το κορυφαίο αρχαιολογικό και αρχιτεκτονικό μυαλό και δεξί χέρι του Schliemann, ο W. Dörpfeld. Με το Δουλίχιο στη θέση της σημερινής Κεφαλονιάς επιλύονται όλες οι αντινομίες που έχουν δημιουργηθεί, χωρίς να παραποιείται στο ελάχιστο το Ομηρικό κείμενο, αλλά αντίθετα επιβεβαιώνεται πανηγυρικά!

Όσον αφορά τη δημιουργία του μεγάλου στόλου από 40 πλοία, που αρχηγός ήταν ο Μέγης, (αν δεχτούμε ότι ο Κατάλογος των Πλοίων είναι όντως Ομηρικός και η σωστή θέση του Δουλίχιου ήταν στο μεγαλύτερο νησί του βασιλείου), είναι περισσότερο κι από βέβαιο ότι τον δημιούργησε αρχικά ο Οδυσσέας, όταν προσπάθησε να αποφύγει τη συμμετοχή του στην εκστρατεία, γιατί υπήρχε χρησμός ότι θα γυρνούσε μετά από είκοσι χρόνια ολομόναχος και τον ανέθεσε στον ανιψιό του Μέγη. (Άλλωστε ο Μέγης δεν ήταν μεταξύ αυτών που είχαν ορκιστεί ότι θα λάβει μέρος στην εκστρατεία για την Ωραία Ελένη και συνεπώς δεν είχε καμία υποχρέωση και σε κανέναν για να εκστρατεύσει!). Έχοντας ο Οδυσσέας κάνει το χρέος του απέναντι στον όρκο του, (αρμάτωσε 40 πλοία με αρχηγό τον Μέγη) και προσποιήθηκε τον τρελό για να μην υποστεί όσα προέβλεψε ο χρησμός. Το τέχνασμά του όμως, αποκαλύφθηκε από τον Παλαμήδη κι από εκείνη τη στιγμή αποφάσισε να συμβάλλει με όλες του τις δυνάμεις στην επιτυχία της εκστρατείας. Πέρα από τη δύναμη των 40 πλοίων υπό την αρχηγία του ανιψιού του Μέγη, (κάτι ανάλογο έκανε την ίδια εποχή ο Αγαμέμνονας, αναθέτοντας την αρχηγία των στρατευμάτων του Άργους και της χερσονήσου των Μεθάνων στον  μεγάλο υποτελή του και ηγεμόνα της Αργολίδας Διομήδη, (Τίρυνθα, Άργος, Μυκήνες – Buchon, J. A. C. Αργολική αρχειακή βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού) μάζεψε όσα ακόμη μπορούσε, σύνολο 12 κοκκινοβαμμένα πλοία και ακολούθησε μαζί με όλους τους άλλους, κι ήταν αυτός που τελικά εκπόρθησε την Τροία!

Α4) Υπάρχει και μία άλλη τοποθέτηση του Δουλίχιου, στη σημερινή Λευκάδα, από αρκετούς ερευνητές, κυρίως Ιθακιστές. Εδώ το πρώτο πράγμα που γίνεται φανερό, είναι το γεγονός ότι έγινε στροφή των περισσότερων ερευνητών και αποδέχονται πλέον την επιστημονική άποψη ότι η Λευκάδα ήταν νησί κατά την Τρωική εποχή. Φαίνεται όμως πως οι Ιθακιστές ίσως δεν πρόσεξαν κάτι πολύ σημαντικό: όταν ο Οδυσσέας (που παρουσιάζονταν ως Κρητικός) στάλθηκε από το Βασιλιά της Θεσπρωτίας με πλοίο στο πολύσταρο Δουλίχιο, με σκοπό να τον στείλει ο Άκαστος από κει στη Κρήτη, οι Θεσπρωτοί ναυτικοί σταμάτησαν στο ενδιάμεσο σ’ ένα ακρογιάλι της Ιθάκης, για να φάνε και να ξαποστάσουν, αφού έδεσαν τον Οδυσσέα, με σκοπό να τον πουλήσουν για δούλο! (ΣΗΜ. Ως γνωστό ο Άκαστος ήταν γιός του Μέγη, που σκοτώθηκε κατά την επιστροφή του από την Τροία). Από κει τους ξέφυγε ο Οδυσσέας και πήγε στον Εύμαιο, όπου την άλλη μέρα ήρθε κι ο γιός του από την Πύλο κι έγινε η αναγνώριση! Αυτό σημαίνει πως ο Όμηρος τοποθετεί με σαφήνεια την Ιθάκη στο διάμεσο Θεσπρωτίας και Δουλίχιου, δηλαδή η πορεία ήταν: Θεσπρωτία – Ιθάκη – Δουλίχιο, κάτι που δεν ευσταθεί αν τοποθετήσει κανείς το Δουλίχιο στη Λευκάδα, την δε Ιθάκη, είτε στο σημερινό Θιάκι, είτε στη σημερινή Κεφαλονιά! Αυτή όμως η τοποθέτηση δεν τιμά κανέναν, ούτε τον μελετητή ή ερευνητή, που το ισχυρίζεται και το προβάλλει, ούτε την ίδια την έρευνα και την επιστήμη! Κυρίαρχα όμως προσβάλλει τον κορυφαίο του κόσμου Επικό Ποιητή. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει πρωτογενής έρευνα αλλά αντιγραφή και επίσης ένας υπέρμετρος υποκειμενισμός, που δεν έχει καμία σχέση με την επιστήμη! Αντίθετα αν τοποθετήσει κανείς την Ιθάκη στη Λευκάδα ο Όμηρος επιβεβαιώνεται πλήρως!

Α5) Επίσης μερικοί ερευνητές τοποθετούν το Δουλίχιο στο σημερινό Θιάκι. Θεωρούν την Κεφαλονιά ως Σάμη και Ομηρική Ιθάκη την Παλική. Και βέβαια είναι εντελώς έξω απ’ το Ομηρικό κείμενο, αλλά και έξω από τα γεωλογικά δεδομένα της περιοχής. Η Επιστήμη βεβαιώνει ότι η τελική διαμόρφωση των Ιόνιων νησιών συντελέστηκε οριστικά με τη σημερινή τους ακριβώς μορφή στο τέλος των παγετώνων (8.500 π.Χ). Συνεπώς και η Λευκάδα ήταν νησί από τότε και η Κεφαλονιά ήταν ακριβώς όπως είναι σήμερα και ουδέποτε η χερσόνησος της Παλικής δεν ήταν χωρισμένη από την υπόλοιπη Κεφαλονιά (Μαρουκιάν κ.ά.). Μάλιστα δεν είναι τυχαίο το ότι οι περισσότεροι ιστοριοδίφες και γεωγράφοι της αρχαιότητας ονόμαζαν την Κεφαλονιά Δουλίχιο, κυρίως εξ αιτίας των δύο στενόμακρων χερσόνησων που είχε, της Ερίσου και της Παλικής. Η προέλευση της ονομασίας Κεφαλονιά από τον Κέφαλο δεν ευσταθεί, για τον απλούστατο λόγο ότι το όνομά της, για πρώτη φορά στην ιστορία, της δόθηκε το 450 π.Χ από τον Ηρόδοτο. Ο Κέφαλος ήταν προπάππος του Οδυσσέα, συνεπώς έζησε περίπου γύρω στο 1300 π.Χ. Όμως τότε νησί με το όνομα Κεφαλονιά δεν υπήρχε. Μετακινήσεις πληθυσμών τεράστιες στην περιοχή έλαβαν χώρα μετά την Κάθοδο των Δωριέων. Οι Κεφαλλήνες ήταν αποδεδειγμένα Λαός, που διαβιούσε στην Ακαρνανία, όπως καταγράφεται στις πήλινες πινακίδες με Γραμμική Β της Πύλου. Η μετακόμιση των Κεφαλλήνων για κάποια αιτία στο Ομηρικό παλιότερα Δουλίχιο, το μεγαλύτερο νησί του βασιλείου, οδήγησε στην μετονομασία του σε Κεφαλονιά. Το ίδιο ακριβώς έγινε και με την μετακίνηση της πόλης Αλαλκομενές από το νησί Αστερίς στον Αετό της Ιθάκης, όπου υπάρχουν σήμερα ανασκαφικά ευρήματά της. Αυτό έγινε και με την μετακίνηση των Ιθακήσιων από την Ομηρική Ιθάκη – τη σημερινή Λευκάδα στην Ομηρική μικρή και πετρώδη Σάμη – το μετέπειτα Θιάκι ή Αντικεφαλονιά ή Μικρή Κεφαλονιά ή Κοιλάδα του Κουμπάρου, που ήταν δίδυμη με το Δουλίχιο – σημερινή Κεφαλονιά!

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ
ΙΘΑΚΗ

Πέρα όμως από τα προβλήματα, που δημιούργησε η εντελώς λαθεμένη τοποθέτηση του Δουλίχιου, είτε στις Εχινάδες, είτε στη Λευκάδα, είτε ακόμη και στο σημερινό Θιάκι, υπάρχει και το κορυφαίο πρόβλημα της ορθής τοποθέτησης της ίδιας της Ομηρικής Ιθάκης!

Με τη μέθοδο της «εις άτοπον απαγωγής» η Ομηρική Ιθάκη αποκλείεται να είναι ένα από τα δύο πολύ κοντινά (δίδυμα) γειτονικά νησιά, που βρίσκονται αμέσως βορειοδυτικότερα της Ζακύνθου:

1. Γιατί η Ιθάκη είναι μακρύτερα, βορειοδυτικότερα και πιο απόμακρα από τα άλλα τρία προς τη δύση («πανυπερτάτη προς ζόφον» Οδ. ι, 25), με συνέπεια να μην έχει πολύ κοντά της κανένα άλλο νησί, ενώ «αι δέ τ’ άνευθε» = τα άλλα βρίσκονται απόμακρα. Στο ίδιο χωρίο ο Όμηρος βεβαιώνει ότι ενώ η Ιθάκη βρίσκεται κάπως απόμακρη, τα άλλα είναι «μάλα σχεδόν αλλήλησι», δηλ. πολύ κοντά μεταξύ τους! Συνεπώς δεν δικαιούται κανένας ούτε καν να διανοηθεί να ταυτίσει την Ομηρική Ιθάκη με κάποιο από τα δίδυμα «Δουλίχιόν τε Σάμη τε» (τα οποία κατά 99,9% αντικατοπτρίζονται στην Κεφαλονιά και το Θιάκι, όπως πιο πάνω αναφέραμε) και τα οποία έχουν δικό τους Ομηρικό όνομα και αποτελούν ένα αιώνιο φυσικό ζευγάρι, μέσα στο οποίο, σύμφωνα με το Ομηρικό κείμενο, δεν έχει θέση η Ομηρική Ιθάκη! Αυτό το στοιχείο οδηγεί με αρκετή βεβαιότητα στη βορειοδυτικότερη Λευκάδα = Ομηρική Ιθάκη!!!

2. Γιατί η Ιθάκη βρίσκεται πολύ κοντά στην ηπειρωτική χώρα (χθαμαλή ειν αλί κείται = χαμηλά στη θάλασσα, συνεπώς κοντά στη στεριά), και με δυνατότητα πρόσβασης με τα πόδια, καθώς επίσης και με χρήση πορθμείου κι όχι πλοίου, ενώ τα άλλα τρία βρίσκονται πολύ μακριά απ’ τη στεριά (άνευθε), πάνω από 35 χλμ. σήμερα, η οποία απόσταση ήταν σημαντικά μεγαλύτερη κατά την Τρωική εποχή, πριν ο Αχελώος προσχώσει γύρω στα 70 νησιά από τα 90 περίπου που ήταν τότε και πριν δημιουργήσει μία τεράστια και ευφορότατη πεδιάδα μέσα στη θάλασσα! Κι αυτό το στοιχείο οδηγεί στη Λευκάδα = Ομηρική Ιθάκη!!

3. Γιατί η Ιθάκη είναι κοντά στην Ήπειρο και στη Θεσπρωτία, και μάλιστα είναι το πρώτο νησί από τα τέσσαρα, που συναντάς κατεβαίνοντας από την Ήπειρο, ενώ ούτε το Θιάκι, ούτε η Κεφαλονιά, ούτε η Ζάκυνθος έχουν έστω και οπτική επαφή με Ήπειρο και Θεσπρωτία. Εδώ όποιος αμφιβάλλει στην ταυτοποίηση της Ομηρικής Ιθάκης στη Λευκάδα, δεν κάνει επιστημονική έρευνα!

4. Γιατί τα Ομηρικά Δουλίχιο, Σάμη και Ζάκυνθος είναι κοντά κι απέναντι από την Ηλεία, σύμφωνα με τον Ποιητή, ο οποίος αντιδιαστέλλει την Ιθάκη ως προς τα άλλα τρία (Οδ. φ, 347), τοποθετώντας την σαφώς απόμακρα από την Ηλεία,

 

«οὔθ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν, οὔθ᾽ ὅσσοι νήσοισι πρὸς Ἤλιδος ἱπποβότοιο·» (Οδ. φ, 347) ούτε όσοι διαφεντεύουν την πετρόχαρη Ιθάκη ούτε όσοι τα νησιά απέναντι από την Ήλιδα την αλογοτροφούσα (Κ.Κ.)

κάτι που επιβεβαιώνει και στην Ιλιάδα με τη φράση «Ἤλιδος ἄντα» (Ιλ. Β, 627)

5. Μεταξύ των δίδυμων νησιών «Δουλίχιόν τε Σάμη τε» (Κεφαλονιάς και Θιάκι) και της Πύλου, δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε ποτέ νησί, πάνω στο οποίο να στρατοπεδεύσουν οι μνηστήρες και οι συνεργάτες τους, για να φυλάξουν το δολοφονικό τους καρτέρι στον Τηλέμαχο! Αντίθετα υπάρχει ένα νησί μεταξύ Λευκάδας και Πύλου το οποίο είναι πιστό φωτοαντίγραφο της Αστερίδας, με το σημερινό όνομα Αρκούδι. Έχει δύο δίδυμα λιμάνια για να κρύβουν το καράβι τους, έχει ανεμοδαρμένα ύψη, απ’ όπου τη μέρα φύλαγαν οι ημεροσκόποι, βρίσκεται μέσα στον πορθμό που σχηματίζει η νότια πλευρά της Λευκάδας – ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΙΘΑΚΗΣ με τη βόρεια πλευρά του Θιάκι – ΟΜΗΡΙΚΗ ΣΑΜΗ και το μέγεθός του είναι αυτό που περιγράφει ο Όμηρος, «Αστερίς … ου μεγάλη», κάτι που σημαίνει ότι λίγο μεγαλύτερη αν ήταν θα χαρακτηρίζονταν μεγάλη. Δεν πρέπει δε να ξεχνάμε και την περιγραφή του Απολλόδωρου, ο οποίος τοποθετεί μεταξύ των δύο λιμανιών τον οικισμό Αλαλκομενές, ο οποίος μετά την Κάθοδο των Δωριέων, ανακαλύφθηκε ανασκαφικά στην περιοχή Αετού στο Θιάκι, από τον Schliemann, ο οποίος θεώρησε ότι ήταν η Ομηρική Ιθάκη, κάτι που εκ των υστέρων ήρθε το κορυφαίο μυαλό του Dörpfeld για να αποκαταστήσει την αλήθεια! Το πιο σπουδαίο, βέβαια, που διαθέτει το Αρκούδι – ΑΣΤΕΡΙΣ, είναι ο απόλυτος έλεγχος της από ανατολικά ή νοτιοανατολικά πρόσβασης οποιουδήποτε πλοίου έρχεται από αυτή την κατεύθυνση. Άλλωστε οι μνηστήρες, που γνώριζαν άριστα όλη τη γύρω θαλάσσια περιοχή, αν είχαν και την παραμικρή υπόνοια ότι θα τους ξέφευγε κάποιος από την ενέδρα, που τους χάριζε αυτό το νησί, είναι δεδομένο ότι θα είχαν αρματώσει και δεύτερο πλοίο για να ενισχύσουν την ενέδρα. Το μόνο που δεν προέβλεψαν ήταν την από … Θεάς (Αθηνάς) βοήθεια, πρώτα που ενημέρωσε τον Τηλέμαχο ότι του έστησαν ενέδρα σε ένα νησί, για να προσέχει και δεύτερο και σπουδαιότατο, που του έστειλε ένα απίστευτα ευνοϊκό άνεμο, τον Σιρόκο (ΝΑ άνεμο), ο οποίος αφενός μεν ήταν ούριος, άρα έδινε στην κίνηση του πλοίου του Τηλέμαχου πολύ μεγάλη ταχύτητα και αφετέρου, επειδή ο άνεμος αυτός είναι υπέρμετρα υγρός και δημιουργεί μία θολούρα και μια εκνευριστική ομίχλη από τα τρισεκατομμύρια υδρατμούς της Μεσογείου, περιόρισε στο ελάχιστο την ορατότητα στην περιοχή της ενέδρας, με αποτέλεσμα να αποτύχει η όλη δολοφονική επιχείρηση. Και μόνο η κραυγή του Αντίνοου «ὢ πόποι, ὡς τόνδ᾿ ἄνδρα θεοὶ κακότητος ἔλυσαν» = Ωχού, πως απ’ τον όλεθρο οι θεοί τόνε γλυτώσαν (Οδ. π, 364), που φανερώνει αναμφισβήτητα την τελειότητα επιλογής της θέσης της Ομηρικής Αστερίδας σαν ενέδρα, κάτι εντελώς ανέφικτο για το Δασκαλιό.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΤΕΡΙΔΑ

Η τοποθέτηση από πλευράς Στράβωνα και των περισσότερων Ιθακιστών στη
βραχονησίδα Δασκαλιό ή Μαθηταριό, είναι πέρα από οποιαδήποτε λογική:

• Γιατί η τοποθεσία της είναι σε εντελώς αντίθετο σημείο απ’ αυτό που περιγράφει ο Ποιητής, είναι δηλ. στο βόρειο μέρος του Θιάκι κι όχι κανονικά στο νότιο και μάλιστα πριν την «πρώτην ακτήν», λες και περίμεναν τον Οδυσσέα να ‘ρθει από την Θεσπρωτία!
• Γιατί το μέγεθός της βραχονησίδας (4,5 στρ.) και το ύψος της (2,5 μ) δεν είχε τη δυνατότητα απόκρυψης του πλοίου τους. Η έλλειψη όχι μόνο των ναύλοχων και αμφίδυμων λιμένων της Αστερίδας (Οδ. δ, 846) ή έστω κι ενός στοιχειώδους αγκυροβόλιου για να προσαράξει ακόμη και μια μικρή φουσκωτή βαρκούλα (dinghy), η έλλειψη κάποιου έστω και μικρού ύψους για μια υποφερτή σκοπιά, κάνουν εντελώς ανεδαφική την ταύτιση μ’ αυτό της Αστερίδας!
• Γιατί η τοποθεσία της βραχονησίδας έχει τρία ισχυρότατα μειονεκτήματα α) το Δασκαλιό είναι κατά τους ίδιους τους Ιθακιστές στο οπτικό πεδίο του Παλατιού (αφού ισχυρίζονται ότι απ’ το Παλάτι βλέπεις τρεις θάλασσες), που σημαίνει ότι θα τον δολοφονούσαν μπροστά στα μάτια της μητέρας του, πράγμα εκτός Ομηρικής φιλοσοφίας β) αν υποθέσουμε πως ο Τηλέμαχος έκανε το λάθος να ‘ρθει από την πλευρά του στενού με την Κεφαλονιά (που την θεωρούν Σάμη), και κάποια στιγμή αντιλαμβάνονταν την παραμικρή κίνηση, το μοναδικό πράγμα που είχε να κάνει άμεσα, μιας και γνώριζε για την ενέδρα, θα ήταν να προσαράξει στο νησί του, οπότε αμέσως θα αποκτούσε αυτός το πλεονέκτημα,
  όχι μόνο της στιγμής αλλά και μόνιμο, γιατί θα μπορούσε να τους πολεμήσει από την ξηρά, όπως και θα μπορούσε να ξεφύγει για το Παλάτι ή για τον Εύμαιο, και στο τέλος θα το αξιοποιούσε με τεράστια πλεονεκτήματα υπέρ του για να τους εκδιώξει από το Παλάτι ως υποψήφιους δολοφόνους του, και γ) γιατί είχε την συμβουλή της Αθηνάς να μην πλησιάζει σε άλλα νησιά. Είχε τελικά την επιλογή να προσαράξει σε ένα εκατομμύριο σημεία της ανατολικής πλευράς του νησιού και να μην τον πάρει κανείς μυρωδιά από τη δυτική πλευρά, όπου ήταν το Δασκαλιό. Αντικειμενικά το Δασκαλιό δεν προσιδιάζει σε κανένα στοιχείο με την Αστερίδα, ούτε ως προς το μέγεθος, ούτε ως προς τη μορφή, ούτε ως προς τη θέση και το σπουδαιότερο ούτε ως προς το σκοπό, τον οποίο, υποτίθεται, θα εξυπηρετούσε. Όσον αφορά την αιτιολογία ότι έχουν επέλθει αλλαγές στη μορφή του νησιού από τον χρόνο και από την αλλαγή της στάθμης της θάλασσας κλπ., επιστημονικά δεν ευσταθούν.
• Γιατί, ακόμη κι αν ήταν ακριβές αντίγραφο της Αστερίδας του Ομήρου, η θέση της είναι απολύτως ευνοϊκή για τον οποιονδήποτε έρχεται από την Πύλο, επειδή έχει να επιλέξει ένα εκατομμύριο σημεία ως «πρώτην ακτήν» και να μην τον αντιληφθεί απολύτως κανείς από το νησί – ενέδρα και αντίστροφα είναι απολύτως αρνητική και δυσμενής γι’ αυτόν, που στήνει την ενέδρα και υποχρεωτικά θέλει να έχει το πλεονέκτημα! Άρα ο Αντίνοος, αφενός θα χτυπούσε το κεφάλι του για το τραγικό του λάθος και αφετέρου οι άλλοι θα τον … λιθοβολούσαν, λόγω βλακείας!
• Γιατί είναι δεδομένη η παντελής ανυπαρξία νησιού μεταξύ, απ’ τη μια των δίδυμων Δουλίχιου και Σάμης (Κεφαλονιάς και Θιάκι) και απ’ την άλλη της Πύλου. Και το ότι η επιλογή της βραχονησίδας Δασκαλιό είναι εντελώς ασύμβατη με την Αστερίδα, σύμφωνα με το Ομηρικό κείμενο, (και ως προς το μέγεθος και ως προς τη μορφή και ως προς τη θέση και κυρίως ως προς το σκοπό για τον οποίο το επέλεξαν, όπως προαναφέραμε), θα πρέπει κάποιοι να απολογηθούν και προς τον Όμηρο, τον οποίο κατακρεουργούν και προς την Παγκόσμια Επιστημονική κοινότητα, την οποία παραπληροφορούν! Είναι συνεπώς κι αυτό το στοιχείο αρνητικό στην ταύτιση κάποιου απ’ τα δύο νησιά με την Ιθάκη του Οδυσσέα! Αντίθετα, υπάρχει ένα νησί, το Αρκούδι, που η περιγραφή της Αστερίδας, όχι μόνο του ταιριάζει σαν γάντι, αλλά επιβεβαιώνει ότι ο Όμηρος επισκέφθηκε την περιοχή και οι περιγραφές του έχουν το χαρακτήρα φωτογραφικής αποτύπωσης. Το Αρκούδι ως προς τη Λευκάδα ελέγχει απόλυτα οποιαδήποτε κίνηση έρχεται από Κορινθιακό ή από Πύλο. Γι’ αυτό κι ο Όμηρος έφερε τον Τηλέμαχο στη χειρότερη ώρα για τις σκοπιές, το γλυκοχάραμα, πέρα απ’ το γεγονός της θολούρας και αντάρας που σκόρπιζε ο Σιρόκος. Την ώρα που τα βλέφαρα είναι βαριά και αδυνατούν να παραμείνουν ανοιχτά μετά από 30 ξενύχτια και πριν καλά – καλά ξυπνήσουν οι ημεροσκόποι, τους ξεπέρασαν και μετά από λίγο έφτασαν στην «πρώτην ακτήν» (Όρμος Σκύδι), απ’ όπου λίγο πιο πάνω περίπου 700 με 800 μ. ήταν ο Εύμαιος, η πηγή Αρέθουσα και η Κόρακος Πέτρα! Αυτό το νησί προσφέρει μία τρανταχτή απόδειξη της ταύτισης της Ομηρικής Ιθάκης με τη σημερινή Λευκαδα!

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Κανένα από τα δύο αυτά δίδυμα νησιά δεν έχει Ναό του Απόλλωνα της εποχής του Οδυσσέα, που αναφέρει ο Όμηρος στο χωρίο (Οδ. υ, 276-278)! Μόνο στο Ακρωτήριο του Λευκάτα (Λευκάς πέτρη), υπήρξε σηµαντικός λατρευτικός χώρος του θεού Απόλλωνα, ο Ναός του οποίου χτίστηκε στο χώρο αυτό – σύµφωνα µε την επικρατούσα αρχαιολογική άποψη – την περίοδο λίγο πριν τον Τρωικό πόλεµο, ενώ έχουν διασωθεί ερείπιά του μέχρι την σύγχρονη εποχή.

 

Οδ. υ, 276-278 κήρυκες δ᾽ ἀνὰ ἄστυ θεῶν ἱερὴν ἑκατόμβην ἦγον· τοὶ δ᾽ ἀγέροντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ ἄλσος ὕπο σκιερὸν ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος. Μες απ’ την πόλη οι κράχτες έφερναν ωστόσο πλήθος βόδια για τη θυσία, κι οι μακρομάλληδες μαζώνουνταν Αργίτες στου μακροσαγιτάρη Απόλλωνα το δάσος το ισκιωμένο. (Κ.Κ)

Στο ιερό αυτό γινόταν καθαρτήριες λειτουργίες και τελετές προς τιμή του Απόλλωνα, στις οποίες συγκεντρώνονταν κόσμος από όλη την Ελλάδα. Παλιότερα γινόταν ανθρωποθυσίες κατευνασμού της άγριας θάλασσας αλλά και καθαρτήριες ανθρωποθυσίες για το καλό του τόπου. Τα θύματα παλιά ήταν βασιλόπουλα, ιερείς, άρχοντες και, ύστερα, αιχμάλωτοι και δούλοι. Όσο οι άνθρωποι ημέρευαν, άρχισαν να βάζουν φτερά στα θύματα που έριχναν στον γκρεμό για να γίνει ελαφρότερη η πτώση και να επιζήσουν. Η πρόοδος του ελληνικού πνεύματος οδήγησε στην αντικατάσταση των ανθρωποθυσιών με θυσίες ζώων.

Κατά τις μαρτυρίες του Ανακρέοντα, του Στράβωνα και του Πλούταρχου, εκτός από όσους ακούσια γκρεμίζονταν από το Λευκάτα, υπήρχαν και εκείνοι που πήδαγαν θεληματικά για να απαλλαγούν από το πάθος του έρωτά τους. O αρχαίος κωμικός Μένανδρος στη Λευκαδία του λέει ότι η πρώτη που πήδηξε ήταν η Σαπφώ. Ο μύθος βέβαια, θέλει πρώτη την Αφροδίτη, όταν απελπισμένη από έρωτα μετά τον θάνατο του Άδωνη ζήτησε την βοήθεια του Απόλλωνα και εκείνος την έφερε για να πέσει από εκεί και να της περάσει. Όταν αργότερα ρώτησε τον Απόλλωνα για την δύναμη αυτή της τοποθεσίας, εκείνος της είπε ότι η πέτρα είχε την ιδιότητα αυτή επειδή και ο Δίας ερχότανε και καθότανε εκεί για να απαλλαγή από το πάθος του για την Ήρα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Περιφέρειας Ιόνιων Νησιών, στην περιοχή ευθύνης της έχουν εντοπιστεί, εκτός του Λευκάτα Απόλλωνα, ακόμη τέσσερις Ναοί αφιερωμένοι στο θεό Απόλλωνα: Τρεις στην Κέρκυρα, 1) Ναός Θεού Απόλλωνος Κορκυραίου μέσα 8ου αιώνα π.Χ στο Μον Ρεπό, 2) Ναός Θεού Απόλλωνος 5ου αιώνα π.Χ στη θέση Ρόδα και 3) Ναός Θεού Απόλλωνος Πυθαίου 5ου αιώνα π.Χ στο Αρτεμίσιο και ένας στην Κεφαλονιά, ο Ναός Θεού Απόλλωνα, δωρικός, του 6ου αιώνα π.Χ, κοντά στη Σκάλα. Στο Θιάκι υπάρχουν αναφορές για τρεις αρχαίους Ναούς α) της Αρτέμιδας στον Αετό (Bendon), β) της Ήρας λατρευτικό άντρο κι όχι Ναός, στο σπήλαιο Λοΐζου και γ) της Αθηνάς, μάλλον στην περιοχή Καθαρών, όπου και η ονομασία από την Αθηνά Παρθένο.

Σε ποια τοπογραφικά και άλλα Ομηρικά στοιχεία βασίζονται σήμερα όσοι από τους ερευνητές επιμένουν πως τα δίδυμα νησιά Θιάκι και Κεφαλονιά (τα Ομηρικά Δουλίχιο και Σάμη) θα μπορούσαν ποτέ να διεκδικήσουν τον ρόλο και τη θέση της Ομηρικής Ιθάκης;

Το όνομα της Ιθάκης δόθηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Όμηρο. Είμαστε συνεπώς υποχρεωμένοι να την δεχτούμε, όπως αυτός την περιγράφει κι όχι όπως εμείς θα θέλαμε!

ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΓΑΖΗΣ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ –
ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

 

Τα ΕΥΡΗΜΑΤΑ της βόρειας ΙΘΑΚΗΣ, ο βασιλιάς
ΑΓΚΑΙΟΣ, η αδελφή του Οδυσσέα ΚΤΙΜΕΝΗ, και η ΟΜΗΡΙΚΗ ΣΑΜΗ

– Διότι όπως λέει ο Οδυσσέας στον βασιλιά της Κέρκυρας Αλκίνοο (ραψωδία ι’): Η Ιθάκη είναι δυτικά (προς ΖΟΦΟΝ) του συμπλέγματος των νησιών, είναι χαμηλή και πέρα-πέρα (ΧΘΑΜΑΛΗ ΠΑΝΥΠΕΡΤΑΤΗ) και είναι σε θέση προς το ΔΕΙΛΙΝΟ, έχει καλά δειλινά-ΚΑΛΟΔΕΙΛΙΝΑΤΗ (ΕΥΔΕΙΕΛΟΣ).

– Διότι όπως λέει η θεά Αθηνά στον ίδιο τον Οδυσσέα (ραψωδία ν’): Η
Ιθάκη έχει ρυάκια που τρέχουν ολόχρονα (ΕΠΗΕΤΑΝΟΝ).

αἰεὶ δ᾽ ὄμβρος ἔχει τεθαλυῖά τ᾽ ἐέρση·  245 τι και οι βροχές και η δρόσο αδιάκοπα το χώμα της νοτίζουν. ἐν δ᾽ ἀρδμοὶ ἐπηετανοὶ παρέασι. 247 και πηγές αστέρευτες ποτίζουν τα κοπάδια.

 

– Διότι από το παλάτι σε ελάχιστα λεπτά τρέχοντας είσαι στο λιμάνι
(ραψωδία β, 388-421).

Τηλέμαχος δ’ ἀπάνευθε κιὼν ἐπὶ θῖνα θαλάσσης, 260 χεῖρας νιψάμενος πολιῆς ἁλός, εὔχετ’ Ἀθήνῃ· Μάκρυνε ωστόσο κι ο Τηλέμαχος, κι ως ήρθε στο ακρογιάλι, τα χέρια του ένιψε στη θάλασσα και στην Παλλάδα εύκήθη:

 

– Διότι όπως λέει ο Τηλέμαχος μες στην ομήγυρη των μνηστήρων (ραψωδία
φ, 346-347): Οι άρχοντες που διεκδικούν την Πηνελόπη ανήκουν σε νησιά που
βρίσκονται ανάμεσα στην Τραχειά Ιθάκη και στην Ήλιδα την αλογοτρόφο
(ιπποβότοιο).

οὔθ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν, 346 οὔθ᾽ ὅσσοι νήσοισι πρὸς Ἤλιδος ἱπποβότοιο· μηδέ οι ρηγάδες την πετρόχαρη που κυβερνούν Ιθάκη για τα νησιά μπροστά στην Ήλιδα την αλογοθροφούσα.

 

…Γιατί περιλαμβάνει ο Όμηρος και αυτό το εξοργιστικό: Τέσσερις (4)
φορές στην Οδύσσεια δίνεται η δυνατότητα σε κάποιον να μεταβεί πεζός στην Ιθάκη.
Στο Θιάκι πως θα πάει πεζός;

– Διότι γνωρίζουμε ότι το μικρό απόκρημνο νησί στο πλάι της Κεφαλονιάς μέχρι το 1504 ονομαζόταν VAL DE COMPARE και Μικρή Κεφαλονιά (Cephalonia picciola), και αφού περιήλθε τότε περίπου από τους Τούρκους στη Βενετία ονομάστηκε (αυθαίρετα;) TEACCHI (=Θέαση;! -είχε πράγματι ωραία θέα!) που έγινε Θιάκι στην τοπική ντοπιολαλιά, και γύρω στα 1800 (βλ. Λόρδος Βύρων) Ιθάκη (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ, Αντ. Μηλιαράκης, 1890). Δεν υιοθετώ αυτήν την άποψη, γιατί πιστεύω πως το βασικό της όνομα μετά την Κάθοδο των Δωριέων και την μετακίνησή τους από την πατρίδα τους την Ομηρική Ιθάκη –σημερινή Λευκάδα στην Ομηρική πετρώδη Σάμη – σημερινή Ιθάκη ή Θιάκι!

 

ΝΙΚΟΣ Φ. ΚΑΜΠΑΝΗΣ (ΜΕΝΤΩΡ)
Γεωλόγος
Α.Π.Θ .- Ομηριστής

(Πηγή: www.kolivas.de)