Γράφει ο: Σπυρίδων Βλιώρας – Φιλόλογος

Τις μέρες αυτές τις γιορτινές έκπληκτος ο κόσμος όλος παρακολουθεί τα συμβάντα στον Ινδικό Ωκεανό και στις γύρω από αυτόν παραθαλάσσιες περιοχές μετά τον καταστροφικό σεισμό και το επακόλουθο φονικό τσουνάμι[1]. Οι περιγραφές που διαβάζουμε και οι εικόνες που αντικρίζουμε είναι τραγικές. Ταυτόχρονα όμως μας φέρνουν στο νου ανάλογες περιγραφές που μας έρχονται από την αρχαιότητα και δείχνουν τη ‑διαχρονικά‑ μεγάλη αδυναμία του ανθρώπου να αντεπεξέλθει στις αντιξοότητες της φύσης.

Θελήσαμε να βρούμε περιγραφές αρχαίων Ελλήνων σχετικές με το φαινόμενο του σεισμού και των επακόλουθων σεισμικών κυμάτων. Ψάχνοντας στο «Μουσαίος» (έκδ. 2002), ένα πρόγραμμα υπολογιστή με όλα τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και αναζητώντας τη λέξη σεισμός και τα συνώνυμα-παράγωγά της, βρήκαμε 2000 (!) περίπου παραπομπές σε αρχαία κείμενα, πράγμα που δείχνει πόσο ανησυχούσαν τους Έλληνες από την αρχαιότητα οι σεισμοί…

Επιλέξαμε να μοιραστούμε μαζί σας μια περιγραφή του Θουκυδίδη από το 3^ο βιβλίο της Ιστορίας του. Όπως αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μέλος της πανεπιστημιακής ανασκαφής της Βεργίνας κ. Παναγιώτης Β. Φάκλαρης[2], «τον χειμώνα του 427 π.Χ., όταν η Αθήνα μαστιζόταν από τον λοιμό, έγιναν πολλοί σεισμοί στην Αθήνα, στην Εύβοια και στη Βοιωτία και πιο δυνατοί στον βοιωτικό Ορχομενό. Το επόμενο θέρος, ενώ οι Πελοποννήσιοι είχαν προχωρήσει ως τον Ισθμό για να εισβάλουν στην Αττική, ισχυροί σεισμοί τούς ανάγκασαν να γυρίσουν πίσω. Τότε οι Οροβιές, στο ΒΔ άκρο της Εύβοιας, κατά την εξιστόρηση του Θουκυδίδη, κατακλύσθηκαν από τεράστιο κύμα και όσοι δεν πρόφθασαν να καταφύγουν στα υψώματα σκοτώθηκαν, ενώ τμήμα της ξηράς καταποντίστηκε. Το κύμα παρέσυρε και τμήμα του αθηναϊκού τείχους στο νησάκι Αταλάντη της Λοκρίδος, όπου κομμάτιασε μία από τις δύο αθηναϊκές τριήρεις που ήταν τραβηγμένες στην ξηρά. Στην αντικρινή Πεπάρηθο (Σκόπελο) ‘εγένετο κύματος επαναχώρησις’ και καταστράφηκε τμήμα του τείχους, το πρυτανείο και οικίες.»

Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πως ο ορθολογιστής Θουκυδίδης αποδίδει το ‘τσουνάμι’ στο σεισμό και όχι σε άλλη αιτία, όπως η οργή του σεισίχθονος[3] ή ἐνοσίχθονος Ποσειδώνος. Παραθέτουμε το κείμενο από το πρόγραμμα Μουσαίος (εκδ. Οξφόρδης) και τη μετάφραση από τον Ελευθέριο Βενιζέλο (http://www.mikrosapoplous.gr/thucy).

Βιβλιογραφία

• Κορακιανίτης Βασίλης, Νέο σύγχρονο ελληνο-ιαπωνικό λεξικό, εκδ. Καστανιώτης, 2004, σελ. 490, 28,08 €.
• Σπυρόπουλος Παναγιώτης, Χρονικό των σεισμών της Ελλάδας: Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα (βάσει αρχαίων και βυζαντινών κειμένων, κωδίκων, αφηγήσεων περιηγητών κ.ά.), εκδ. Δωδώνη, 1997, σελ. 453, 33 €.
• Παπαζάχος Βασίλης-Παπαζάχου Κατερίνα, Οι σεισμοί της Ελλάδας, εκδ. Ζήτη, 2003, σελ. 286, 45 €. [Το βιβλίο αποτελείται από δέκα κεφάλαια. Στα εννέα κεφάλαια γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί συνοπτικά η σύγχρονη επιστημονική γνώση στα κύρια γνωστικά αντικείμενα της Σεισμολογίας που αφορούν την Ελλάδα και στο δέκατο κεφάλαιο περιγράφονται τα μακροσεισμικά αποτελέσματα των ισχυρών σεισμών στη χώρα μας.]
• Chiesa Pierre, Σεισμοί και παλιρροϊκά κύματα. Εγκυκλοπαίδεια τσέπης, εκδ. Πατάκης, 1992, Μεταφραστής: Πετρόπουλος Νίκος, Εικονογράφος: Jean – Marie Le Faou, σελ. 67, 3 €.

(Το άρθρο μας έστειλε ο Αποστόλης Γατής, εκπαιδευτικός, τον οποίο και ευχαριστούμε)