8 Μαρτίου. Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας

Άρθρο του Αποστόλη Γατή (Εκπαιδευτικός, M.Ed.)

Α΄.  Ευρώπη – Αμερική

1789:
Το 1789 η Φελισιτέ ντε Κεραλιό παρουσίασε ένα Τετράδιο παραπόνων των γυναικών.
1791:
Ακολουθεί η Ολέμπ ντε Γκουζ με μια Διακήρυξη των δικαιωμάτων των γυναικών στην οποία υποστηριζόταν το αίτημα όλων των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων και προβάλλονταν οι ιδεολογικοί λόγοι που βρίσκονταν στη βάση των διεκδικήσεων αυτών. Την περίοδο εκείνη εμφανίστηκαν στη Γαλλία πολλές γυναικείες λέσχες, οι οποίες αντιπροσώπευαν τις πρώτες τολμηρές εκδηλώσεις της φεμινιστικής ιδέας, που άρχιζε να επιβάλλεται ως κίνημα.
1792:
Η Μαίρη Ούλστονκραφτ έγραψε το βιβλίο «Διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών». Οι ιδέες από τις οποίες εμπνεόταν η συγγραφέας υποστηρίχτηκαν ξανά και διαδόθηκαν, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από τον Τζων Στούαρτ Μιλ [1].

1821:
Γεννιέται η Ελίζαμπεθ Μπλάκγουελ που έμελε να γίνει η πρώτη γυναίκα που άσκησε την ιατρική στις Η.Π.Α.
1848:
Γέννηση του φεμινιστικού κινήματος (1848), όταν στην Νέα Υόρκη μια ομάδα γυναικών, με επικεφαλής τη Λουκριτία Μοτ και την Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον, συγκάλεσαν το πρώτο συνέδριο στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος για να παρουσιάσουν μια Διακήρυξη Αισθημάτων (κατά το πρότυπο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας), αληθινό πρόγραμμα του μελλοντικού φεμινιστικού κινήματος, στην οποία, εκτός από το αίτημα της πολιτικής ψήφου, παρουσιάζονταν οι περιορισμοί που επιβάλλονταν στις γυναίκες στις σπουδές, στην εργασία, στο γάμο κλπ.
1854:
Τον Αύγουστο του 1854 η Φρειδερίκη Μπρέμερ δημοσίευσε στους «Τάιμς» μια έκκληση για διεθνή συνεργασία των γυναικών.
1857:
Η 8 του Μάρτη 1857 είναι μέρα ορόσημο για το παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα. Την ημέρα εκείνη οι εργάτριες ιματισμού της Νέας Υόρκης ξεσηκώθηκαν για πρώτη φορά σαν εργαζόμενες γυναίκες, έκαναν απεργία και διαδήλωσαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενες για τους άθλιους όρους δουλειάς. Η αστυνομία τις χτύπησε.
1869:
Το 1869 η Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον και η Σούζαν Άντονυ ίδρυσαν την «Εθνική Οργάνωση για τη γυναικεία ψήφο». Συγχρόνως μια άλλη φεμινιστική ομάδα ίδρυσε την «Αμερικανική Οργάνωση για τη γυναικεία ψήφο», που επιδίωκε την κατάκτηση του δικαιώματος της ψήφου με τις τροποποιήσεις των συνταγμάτων των διαφόρων Πολιτειών.
1883:
Εκδίδεται για πρώτη φορά στις Η.Π.Α. η πρώτη εφημερίδα με γυναικεία θέματα, η LADIES HOME JOURNAL.
1888:
Το πρώτο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών στην Ουάσιγκτον. Η Εκτελεστική Επιτροπή του έθεσε τις βάσεις της παραπέρα πορείας του διεθνούς φεμινιστικού κινήματος.
1903:
Το 1903 σχηματίστηκε μια πραγματική γυναικεία οργάνωση, με πρωτοβουλία της Έμελιν Πάνκχερστ.
1918:
Μετά τον Α` Παγκόσμιο πόλεμο (1918) οι Αγγλίδες απόκτησαν δικαίωμα ψήφου και γι’ αυτό χρειάστηκαν αγώνες 50 ετών. Στο μεταξύ είχαν ήδη κερδίσει δικαίωμα ψήφου οι γυναίκες κάποιων σκανδιναβικών χωρών και της Ρωσίας.
1910:
Η Γερμανίδα επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν πρότεινε στο Σοσιαλιστικό Συνέδριο της Κοπεγχάγης να κηρυχθεί η 8 του Μάρτη σαν παγκόσμια αγωνιστική μέρα της γυναίκας. Κι από τότε γιορτάζεται σ’ όλο τον κόσμο.
1920:
Μετά τις Αγγλίδες, πέτυχαν το δικαίωμα της ψήφου και οι Αμερικανίδες (1920). Ακολουθούν και οι γυναίκες άλλων χωρών.

1925:
Εκλέγεται η πρώτη Γυναίκα κυβερνήτης στις Η.Π.Α. η Νέλυ Τέιλορ Ρος.
1975:
Η Μάρκαρετ Θάτσερ γίνεται η πρώτη γυναίκα αρχηγός πολιτικού κόμματος στη Βρετανία.

Β΄. Κίνα

Πέρα από το δυτικό κόσμο, εμφανίζεται ο φεμινισμός και στην Κίνα. Η Κίου Τζιν που έζησε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, αναπτύσσει πλούσιο και πολύπλευρο έργο. Η τολμηρή Κινέζα απευθύνεται στις συμπατριώτισσές της δίνοντας εξαιρετική σημασία στην αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών σαν κινητήρια δύναμη της πάλης τους για τη χειραφέτηση. Χειραφέτηση που δεν πρόκειται ποτέ να τους την παραχωρήσουν οι άντρες, αν οι ίδιες δεν παλέψουν για να την επιβάλουν.
Από το 1900 ιδρύονται σ’ όλη την Κίνα σύλλογοι ενάντια στο δέσιμο των ποδιών, που στόχο είχε να δημιουργήσει γυναίκες παλλακίδες για τους κινέζους άρχοντες. Το έργο αυτών των συλλόγων προβάλλεται από τον προοδευτικό Τύπο που αφιερώνει όλο και περισσότερο χώρο στην ισότητα των φύλων.

Γ΄. Ελλάδα

Αγνοδίκη . Η πρώτη γυναίκα γιατρός στην Αρχαία Ελλάδα

Άνδρας είχε αναγκασθεί να ντυθεί η πρώτη γυναίκα γιατρός στην Αρχαία Ελλάδα, καθώς, έως τον 4ο αιώνα, είχε θεσμοθετηθεί νόμος που απαγόρευε στις γυναίκες να ασκούν ιατρική και όποια παρέβαινε τον νόμο τιμωρείτο με θανατική ποινή.
Πρόκειται για την Αγνοδίκη, η οποία δεν δίστασε να ντυθεί άνδρας και να μαθητεύσει στον διάσημο γιατρό Ηρόφιλο (355-280 π.Χ.) στην Αλεξάνδρεια. Μετά τη μαθητεία της, μεταμφιεσμένη πάντα σε άνδρα, επέστρεψε στην Αθήνα και άσκησε το ιατρικό επάγγελμα με μεγάλη επιτυχία και γρήγορα έγινε η ευνοούμενη των εύπορων γυναικών.
Oι Αθηναίοι γιατροί ζήλεψαν την επιτυχία του νεοφερμένου γιατρού και η Αγνοδίκη καταγγέλθηκε ως άτομο που διαφθείρει τα ήθη των κυριών.
Η Αγνοδίκη αποκάλυψε τότε ότι ήταν γυναίκα και παραπέμφθηκε σε δίκη, αλλά όλες οι γυναίκες -και ιδίως οι πλούσιες και οι εταίρες- της συμπαραστάθηκαν με αποτέλεσμα να αθωωθεί. Οι γυναίκες μπορούσαν πλέον να ασκούν το ιατρικό επάγγελμα αρκεί να εξέταζαν μόνο γυναίκες.

268 π.Χ.
Στους 128^ους Ολυμπιακούς Αγώνες το 268π.Χ. μια γυναίκα από την παραθαλάσσια Μακεδονία, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, η Βελεστίχη, κέρδισε στο πωλικόν  τέθριππον και στους  αμέσως επόμενους το 264π.Χ.  πωλικήν πωλικήν  συνωρίδα.
84π.Χ.
Στους  174^ους Ολυμπιακούς αγώνες δύο γυναίκες από την Ηλεία η Τιμαρέτα και η Θεοδότα κερδίζουν μέσα στην έδρα τους το αγώνισμα της συνωρίδας η πρώτη και το πωλικόν τέθριππον η δεύτερη.
153 μ.Χ.
Στους 233^ους Ολυμπιακούς Αγώνες μια άλλη γυναίκα από την Ηλεία, η Κασία, Μ(νασιθέα), κερδίζει στο πωλικόν τέθριππον. Αυτή είναι και η τελευταία γυναίκα που έχει αναφερθεί ότι κέρδισε στην Ολυμπία καταρρίπτοντας τον απαγορευτικό μύθο «όχι γυναίκες στην Ολυμπία».
1817:
Αναφέρεται ως η πρώτη Ελληνίδα ηθοποιός η Αικατερίνη Βιαγκίνη στη Ζάκυνθο. Αυτές, όμως, οι γυναίκες [2] συμμετείχαν σε ερασιτεχνική παράσταση, όταν ακόμα ελληνικό κράτος δεν υπήρχε.
1833:
Αναφέρονται σε ερασιτεχνικό θίασο στη Λευκάδα η Ακριβούλα Σταύρου και η Αικατερίνη Καμπατσίνη.
1840:
Η πρώτη Ελληνίδα επαγγελματίας ηθοποιός, Αικατερίνη Παναγιώτου. Είναι η πρώτη Ελληνίδα επαγγελματίας ηθοποιός.  Εργάστηκε μόνο τέσσερα χρόνια ως ηθοποιός και στη συνέχεια αποχώρησε απογοητευμένη. Πάντως ως πρωταγωνίστρια της «Εταιρείας του εν Αθήναις Θεάτρου» πληρωνόταν με το αστρονομικό ποσό των 50 δραχμών μηνιαίως.
1842:
Εμφανίστηκε η δεύτερη επαγγελματίας ηθοποιός, η Αθηνά Φαρμάκη και στη συνέχεια ακολούθησαν η Μαριγώ Δευτερίδη και η Μαριγώ Δομεστίνη (το όνομα Μαριγώ ήταν, την εποχή εκείνη,  η πιο μοντέρνα εκδοχή του ονόματος Μαρία).
1848:
Ελένη Μπούκουρα. Η πρώτη γυναίκα ζωγράφος της μετεπαναστατικής Ελλάδας [3]
1884:
Η Το 1884 η Σεβαστή Καλλισπέρη υπέβαλε αίτηση για να δώσει εξετάσεις στη φιλοσοφική σχολή. Οι καθηγητές της αναστατώθηκαν (ήταν η πρώτη φοιτήτρια) και, τελικά, της το επέτρεψαν. Η Σεβαστή επέτυχε στις εξετάσεις, αλλά το υπουργείο Παιδείας αρνήθηκε (λόγω του φύλου της) να επικυρώσει τις υπογραφές των καθηγητών που την εξέτασαν. Η Σεβαστή θα αρχίσει, τελικά, τις σπουδές της στη Σορβόνη.
1887:
α) Στις 8 του Μάρτη του 1887 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της «Εφημερίδος των Κυριών» από την Καλλιρρόη Παρρέν που υπήρξε και η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος.
β) Εκδίδεται από την Αικατερίνη Παπαδοπούλου [4]το «Ημερολόγιον των κυριών».
1890:
Το 1890 το ελληνικό έθνος θα αποκτήσει την πρώτη φοιτήτρια. Πρόκειται για την Ιωάννα Στεφανοπούλου (ή Στεαφανόπολι), αν και ο πρύτανης θα διαμαρτυρηθεί στο υπουργείο «δια την ανάμειξιν των φύλων».
1895:
α) Το 1895 η χρονιά ήταν καλή για τις φοιτήτριες: γράφτηκαν πέντε φοιτήτριες στην Ιατρική Σχολή Αθηνών (ανάμεσα τους και οι αδελφές Παναγιωτάτου). Οι συμφοιτητές τους διαμαρτυρήθηκαν «δια την εισβολή του ποδόγυρου εις τον περίγυρο του Ιπποκράτους».
β) Η Σεβαστή Καλησπέρη ήταν η πρώτη γυναίκα που διορίστηκε επιθεωρήτρια σχολείων θηλέων.
1896:
Στους πρώτους νεώτερους Ολυµπιακούς Αγώνες το 1896, στη σκιά του Σπύρου Λούη ξεδιπλώθηκε η ιστορία της Σταµατίας Ρεβύθη. Η 30χρονη προσπάθησε να τρέξει στον Μαραθώνιο µαζί µε τους άνδρες. Οι διοργανωτές τής το απαγόρευσαν. Τελικά διήνυσε τη διαδροµή µόνη της, την εποµένη του αγώνα, σε 5 ώρες και 30 λεπτά, αλλά δεν της επέτρεψαν να τερµατίσει µέσα στο Καλλιµάρµαρο.
1908:
Το 1908 η Αγγελική Παναγιωτάτου έχει τελειώσει με Άριστα το πτυχίο της στην Αθήνα και έχει, ήδη, μετεκπαιδευθεί στην Γερμανία. Οι καθηγητές της αποδεικνύονται πιο φιλελεύθεροι από του φοιτητές και της εμπιστεύονται τη θέση της υφηγήτριας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Οι άρρενες φοιτητέςωρύονταν από τα θρανία και φώναζαν προς την καθηγήτρια τους: «στην κουζίνα!». Τελικά, η Παναγιωτάτου επαύθη, αλλά τελικώς  διορίστηκε καθηγήτρια στο πανεπιστήμιου του Καΐρου.
1911:
Η Παρρέν πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Λυκείου των Ελληνίδων», που είναι και η πρώτη συστηματική προσπάθεια στην Ελλάδα γυναικείας δράσης και χειραφέτησης.
1920:
Αρχίζει ο οργανωμένος αγώνας για την πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας με την ίδρυση του «Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναικός», με αποκλειστικό σκοπό ν’ αγωνιστεί για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική εξύψωση της γυναίκας με τον άντρα. Ο Σύνδεσμος ήταν τμήμα της μεγάλης διεθνούς οργάνωσης υπέρ της γυναικείας ψήφου «International Woman Suffrage Alliance». Πρόεδρος του Συνδέσμου εξελέγη η Μαρία Νεγρεπόντη και Αντιπρόεδρος η Αύρα Θεοδωροπούλου. Κάθε Δευτέρα συγκεντρώνονταν και έκαναν ομιλίες και συζητήσεις, στις οποίες έπαιρναν μέρος όχι μόνο γυναίκες αλλά και άντρες φεμινιστές.
1924:
Κυκλοφόρησε ο «Αγώνας της Γυναίκας». Μηνιαίο δελτίο του Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των δικαιωμάτων της Γυναικός. Στην πρώτη σελίδα του πρώτου φύλλου γράφει: «ΖΗΤΟΥΜΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΙΣΑ ΚΑΙ ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ». Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου η Αύρα Θεοδωροπούλου.
1926:
Το 1926 ιδρύεται η «Σοσιαλιστική Οργάνωση Γυναικών», τμήμα του «Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ελλάδος» και του «Διεθνούς Συμβουλίου Σοσιαλιστριών». Απευθύνεται κυρίως στις εργαζόμενες γυναίκες και εκδίδει το περιοδικό «Σοσιαλιστική Ζωή».
1934:
Οι Ελληνίδες ψηφίζουν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές που διεξάγονται.

1943:
Σοφία-Σόνια Στεφανίδου. Η πρώτη γυναίκα αλεξιπτωτίστρια
Με την κήρυξη του πολέμου η Σόνια Στεφανίδου κατατάσσεται και εισάγεται για εκπαίδευση στον Ε.Ε.Σ.  Στις 15 Μαρτίου 1941 πήρε το δίπλωμά της και κατετάγη στα «Στελέχη των Εθελοντών Βοηθών».  Στις αρχές Μαϊου του 1943 η Σόνια Στεφανίδου γίνεται δεκτή και παρουσιάζετε στη Βρετανική Μυστική Υπηρεσία που είχε την έδρα της στο Κάιρο.  Εκπαιδεύεται στη συλλογή, αναφορά και ασφάλεια πληροφοριών και στη συνέχεια παρουσιάζεται στο στρατόπεδο της Ναζαρέτ όπου εκπαιδεύεται με επιτυχία ως αλεξιπτωτίστρια.  Έτσι, απέκτησε το προνόμιο να είναι η πρώτη και μοναδική Ελληνίδα αλεξιπτωτίστρια σε όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
1944:
Η πρώτη ενεργή ανάμειξη Ελληνίδας με τα κοινά, είναι συνδεδεμένη με τις δημοτικές εκλογές και την τοπική αυτοδιοίκηση. Στον δήμο Αμαλιάδας, αμέσως μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Γερμανούς, αναδείχτηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1944, για πρώτη φορά γυναίκα δήμαρχος, η φαρμακοποιός Μαρίκα Μπότση-Τσαπαλίρα.
1947:
Η πρώτη ελληνίδα κινηματογραφίστρια
Η Μαρία Πλυτά γεννήθηκε το 1915 στη Θεσσαλονίκη. Πολυσχιδής προσωπικότητα στράφηκε πρώτα στη λογοτεχνία και έγραψε τα μυθιστορήματα «Δεμένα φτερά» (1944) και «Αλυσίδες» (1946). Το 1948 πέρασε και στη συγγραφή θεατρικών έργων κερδίζοντας με το «Κάστρο της Χερσώνας» έπαινο στον διαγωνισμό του λογοτεχνικού περιοδικού «Μορφές». Ο κινηματογράφος, όμως, γρήγορα την κέρδισε και την απορρόφησε. Γύρισε συνολικά 16 ταινίες.
1952:
Μόνο το 1952 εξεδόθη νόμος που καθιέρωσε την ισοπολιτεία των γυναικών τόσο ως προς το εκλέγειν όσο και ως προς το εκλέγεσθαι.
1953, 1956:
Για πρώτη φορά οι Ελληνίδες ψήφισαν το 1953. Πρώτη Ελληνίδα μέλος του Κοινοβουλίου, εκλέχθηκε η Ελένη Σκούρα και πρώτη Ελληνίδα Υπουργός το 1956, η Λένα Τσαλδάρη.
1961:
Η πρώτη Ελληνίδα ασυρματίστρια.Το Σεπτέμβριο του 1961, η πρώτη Ελληνίδα ασυρματίστρια έπιανε βάρδια στο υπερωκεάνιο «Βρετάνη» για το παρθενικό της ταξίδι από το Σαουθάμπτον στην Αυστραλία. Η Χιώτισσα Τζένη Λίναρη-Χελιώτη είχε σπάσει το εμπάργκο σε ένα καθαρά αντρικό μέχρι τότε επάγγελμα.
1964:
Άννα Σαρίδου, 20 ετών. Η πρώτη Ελληνίδα καπετάνισσα [5].

1974:
Η Ζωζώ Χριστοδούλου έγινε η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που έτρεξε στον Μαραθώνιο. Μέχρι τότε οι διοργανωτές των αγώνων δεν θεωρούσαν ότι οι γυναίκες έχουν το σθένος για να καλύψουν µεγάλες αποστάσεις. Στους Ολυµπιακούς του ‘72 τις άφηναν να τρέχουν µέχρι 1.500 µέτρα. Στον στίβο επικρατούσε το άβατο για τις γυναίκες έως το 1928. Ολοκλήρωσε τότε την προσπάθειά της σε 5 ώρες και ένα λεπτό. Τερµάτισε έκτη ανάµεσα στις γυναίκες και πέρασε κοντά στους 200 άνδρες.
1975:
Εμφανίζεται το δεύτερο κύμα του Φεμινισμού στην Ελλάδα. Οι γυναίκες ονόμασαν το δικό τους κίνημα «Κίνημα για την Απελευθέρωση των Γυναικών». Οι φεμινίστριες συγκροτούνται σε μικρές αυτόνομες ομάδες χωρίς ιεραρχία, αδέσμευτες από κάθε κομματικό έλεγχο και από πολιτική ή άλλη οργάνωση. Είναι ελεύθερες ομάδες δράσης και θεωρίας που εμφανίζονται σε χώρους δουλειάς, στα Πανεπιστήμια, σε γειτονιές, σε πόλεις, σε σχολές.

ΠΗΓΕΣ:
«Ημερησία», “Καθημερινή», Φόρουμ «Ναυτιλία», Μούρκου Γιαννούλα (2008), 24grammata.com, army.gr, enet.gr, ethnos.gr, lady.rotame.gr, mikrasiatis.gr, teleytaiothranio.blogspot.com, tvxs.gr, www1.rizospastis.gr, Προσωπικό αρχείο