Για τις συγχωνεύσεις μικρών σχολείων

Άρθρο του Αποστόλη Γατή (Εκπαιδευτικός, M.Ed.)

Θα ήθελα να επισημάνω ότι το ζήτημα για τις όποιες δρομολογημένες ή επικείμενες συγχωνεύσεις των σχολικών μονάδων δεν έχει να κάνει με την όποια πραγματικότητα του νησιού, την οποία δε βιώνω και στην οποία από κάθε άποψη δεν εμπλέκομαι. Η τοποθέτησή μου είναι γενικής φύσεως.

1. Διαπιστωτικά, έχουμε να κάνουμε με ένα παιχνίδι λέξεων. Η «συγχώνευση» δεν είναι παρά η «κατάργηση», η οποία επιβάλλεται για «παιδαγωγικούς λόγους», στην ουσία για «οικονομικούς όρους». Ακόμα και ένας καλόπιστος θα διερωτάτο, αν οι παιδαγωγικοί λόγοι ποτέ προϋπήρχαν, αν εμφανίστηκαν ξαφνικά ή μήπως τελικά σήμερα ανακαλύπτει η ελληνική κοινωνία την αναλγησία των όποιων κυβερνόντων των προηγούμενων ετών, που, κόντρα στους οικονομικούς λόγους, καταδίκαζαν την ύπαιθρο και τα χωριά να έχουν σχολεία!
2. Η άποψη που επιχειρείται να γίνει αιχμή της επικοινωνιακής προσέγγισης, ότι δηλαδή τα ολιγοθέσια σχολεία υστερούν σε ερεθίσματα, παραστάσεις, αλληλεπίδραση και, φυσικά, σε κοινωνικοποίηση είναι ανίσχυρη, πόσο μάλλον από τη στιγμή που ερευνητική και τεκμηριωμένη επιστημονική προσέγγιση [1] την καταρρίπτει. Εκτός και αν υπάρχει έτερη τεκμηρίωση για τον «κρίσιμο» αριθμό μαθητών που οδηγεί σε ονειρικά νούμερα κοινωνικοποίησης στις μεγάλες/υπερμεγέθεις σχολικές μονάδες. Με άλλα λόγια, τα 15, 25, 35 παιδιά ενός μικρού σχολείου δεν κοινωνικοποιούνται;
3. Η ουσία είναι μία. Πρόκειται για μια κατ’ εξοχή αντιπαιδαγωγική προσέγγιση, αφού η βασική της φιλοσοφία συνίσταται στο αξίωμα ότι οι μαθητές δεν είναι άτομα αλλά αριθμοί.

4. Τα προγράμματα σπουδών, με όλες τις μέχρι τώρα προσθαφαιρέσεις και επικαιροποιήσεις που καταρτίστηκαν με βάση το νέο Ενιαίο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς (π.χ. το βιβλίο των μαθηματικών της Β΄τάξης δημοτικού στη Γερμανία δε διαφέρει σε κάτι από το ελληνικό) είναι λογικό να δώσει πενιχρά αποτελέσματα στα ολιγοθέσια σχολεία, αφού ο στόχος είναι τα πολυθέσια . Συνεπώς, δε μπορούμε να μιλάμε για «αναποτελεσματικά» ολιγοθέσια σχολεία, τα οποία θα πρέπει να καταργηθούν. Οι μεγαλύτερες σχολικές μονάδες μαζί με την κινητικότητα των μαθητών δεν θα περιορίσουν τα οποιαδήποτε αίτια της μαθησιακής αναποτελεσματικότητας ή οποιουδήποτε «ελλείμματος» για έναν ακόμα λόγο. Το μοντέλο διοίκησης και πολιτικής στο χώρο της εκπαίδευσης είναι υπερσυγκεντρωτικό, δύσκαμπτο, παθογενές και μη συμμετοχικό. Και η «καυτή πατάτα». Από ποια αντικειμενική, μετρήσιμη και αξιολογική διαδικασία όλων των εμπλεκομένων παραγόντων προκύπτει;

5. Τέλος, επειδή το θέμα έχει πάρα πολλές διαστάσεις, θα επισημάνω το παρακάτω, το ρόλο των γονέων. Μια μάλλον επίφαση συμμετοχικότητας.

Διαβάζουμε, λοιπόν, στο με  αρ. πρωτ. 133934/30.10.2009/Γεν.Δνση Α/θμιας& Β/θμιας ΥΠΔΒΜΘ, Κεφάλαιο Ε: «Επισημαίνεται ότι τόσο για τη συγχώνευση σχολείων όσο και για την κατάργηση είναι αναγκαίο, αφενός να εκτιμώνται σε βάθος οι τοπικές συνθήκες (διδακτήριο, δυνατότητα μεταφοράς μαθητών) και αφετέρου να εξασφαλίζεται η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων (γονείς, Ο.Τ.Α, λοιποί παράγοντες των Κοινοτήτων), ώστε να αποφεύγονται εκ των υστέρων τόσο οι διαμαρτυρίες, όσο και οι παρεμβάσεις για δημιουργία παραρτημάτων, που ούτε επιτρέπεται από το Νόμο, ούτε κρίνεται σκόπιμη, αφού τελικά μια τέτοια εξέλιξη ακυρώνει ουσιαστικά την όλη προσπάθεια και υποβαθμίζει την παρεχόμενη εκπαίδευση. Κρίνεται αναγκαίο να εξασφαλισθεί η ευρεία συναίνεση όλων των ανωτέρω φορέων, η οποία θα επιτευχθεί ύστερα από προσωπική επικοινωνία δική σας και των αρμοδίων σχολικών συμβούλων με όλους τους παραπάνω φορείς και ιδιαίτερα με τους γονείς για την ανάλυση και εκτίμηση των λόγων που επιβάλλουν τις μεταβολές αυτές και οι οποίες προτείνονται προς όφελος των μαθητών και της εκπαιδευτικής διαδικασίας.».

6. Δεν θα εστιάσω στις …διαμαρτυρίες, αν και καλό θα ήταν, αλλά στο εξής: Ο χαρακτήρας της συμμετοχής των γονέων δεν παραπέμπει σε διάλογο με τη συνήθη ή κρατούσα έννοια του όρου ούτε κατά φαντασία. Τουναντίον θεωρεί την πολιτική απόφαση αυτή καθεαυτή ως αποτέλεσμα a priori, και οι γονείς καλούνται στην ουσία απλά να ενημερωθούν για τους λόγους που αναγκαστικά συνθέτουν την προειλημμένη απόφαση!

[1] Καψάλης, Γ.:  «Η αλληλεπίδραση των μαθητών σε ολιγοθέσια και πολυθέσια Δημοτικά Σχολεία».

«Εντύπωση όμως προκαλεί ότι οι μαθητές των μονοθέσιων σχολείων (1/Θ) παραμένουν χωρίς αλληλεπίδραση για μικρότερο χρονικό διάστημα απ’ ότι αυτοί των διθέσιων (2/Θ) και των πολυθέσιων σχολείων (84%, 89,6% και 90,9% αντίστοιχα). Ταυτόχρονα, οι μαθητές των 1/Θ είναι και πάλι αυτοί που αλληλεπιδρούν πιο συχνά με τους συμμαθητές τους συγκρινόμενοι με αυτούς των 2/Θ και πολυθέσιων σχολείων (7,3%, 6,1% και 4,1% αντίστοιχα). Στα 2/Θ παρατηρείται περιορισμένη αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και δασκάλου (2,4%) σε σχέση με τα πολυθέσια σχολεία (3,6%) και τα 1/Θ που είναι υπερδιπλάσια (5,9). Στη μεταβλητή της αλληλεπίδρασης των μαθητών με το δάσκαλο ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την αναλογία μαθητών-δασκάλου ανά τάξη που είναι σαφώς υπέρ των ολιγοθέσιων σχολείων. Η στατιστική ανάλυση τέλος (Πίνακας 2) τεκμηριώνει -με εξαίρεση τη μεταβλητή της αλληλεπίδρασης με συμμαθητή (p= 0,0675)- την ύπαρξη σημαντικών διαφορών μεταξύ ολιγοθέσιων και πολυθέσιων στο είδος της αλληλεπίδρασης. Φαίνεται μάλιστα ότι υπό ορισμένες συνθήκες «η ζυγαριά» γέρνει προς όφελος των ολιγοθέσιων σχολείων και πιο συγκεκριμένα υπέρ των 1/Θ, εφόσον τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα παιδιά των 1/Θ μένουν σημαντικά λιγότερο μόνα τους και αλληλεπιδρούν συχνότερα με το δάσκαλό τους.».

Διαθέσιμο στο http://www.pee.gr/wp-content/uploads/praktika_synedrion_files/e27_11_03/sin_ath/kapsalis_v.htm.