Του ΓΕΡ. Κ. ΚΑΤΩΠΟΔΗ
Γυμνασιάρχου, Φιλολόγου

Την πρωΐαν της 3ης Μαρτίου 1810 ημέρας Πέμπτης, έκπληκτοι οι ολίγοι κάτοικοι των μικρών χωρίων του Μεγανησίου, είδον μιαν «βάρκα κανονιέρα», κατάφορτον στρατού να αγκυροβολή εις τον λιμένα της νησίδος των και μετ’ ολίγον να αποβιβάζη άγημα εκ 200 περίπου ανδρών (Άγγλων, Κορσικανών, Σικελιωτών και Ελλήνων), συνοδευομένων υπό των Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, Κατσαντώνη Λεπενιώτη, -αδελφού του περιωνύμου ήρωος-, και του Κων. Πετμεζά.

Η εν τω λιμένι Βαθέος μικρά Γαλλική φρουρά, αντιλειφθείσα εγκαίρως την άφιξιν των Άγγλων, απέπλευσε δια Λευκάδα. Μετά τρεις ημέρας κατέπλευσεν αγγλικόν βρίκιον, επί του οποίου επέβαινεν ο άγγλος ταγματάρχης Χούδσων Λόου (ο μετά ταύτα δεσμοφύλαξ του Μ. Ναπολέοντος εν Αγία Ελένη). Ο Λόου, αφού αφήκεν εν Μεγανησίω ολιγάριθμον φρουράν, απέπλευσε δια Λευκάδα, συνοδευόμενος πάντοτε υπό των ειρημένων επιφανών Ελλήνων, προς εκδίωξιν και εκείθεν των Γάλλων. Από της 3, λοιπόν, Μαρτίου 1810 το Μεγανήσι ευρίσκετο υπό Αγγλικήν Κατοχήν, ήτις διετηρήθη επί 54 συναπτά έτη.

Τα 10 πρώτα έτη της Αγγλικής κατοχής διέρρευσαν εν ηρεμία. Από της ενάρξεως όμως, της Μεγάλης Ελληνικής Επαναστάσεως, εσημειώθη αναβρασμός μεταξύ των κατοίκων της νησίδος, συγκινηθέντων εκ του κηρύγματος του μεγάλου αγώνος και προσπαθούντων να βοηθήσωσι την Επανάστασιν φεύγοντες λάθρα εις την έναντι Ακαρνανίαν. Κατά διαταγήν του Λόρδου Μεγάλου Αρμοστή Θωμά Μαίτλανδ εγκατεστάθη υπό των εν Λευκάδι αγγλικών αρχών κατοχής παρατηρητήριον εν Μεγανησίω εις την θέσιν «Άγιος Ηλίας», όπου έκειντο ερείπια του υπό των πειρατών καταστραφέντος κατά το 1715 ομωνύμου ναΐσκου. Εκ του παρατηρητηρίου τούτου κατεσκόπουν οι Άγγλοι το προς Ακαρνανίαν εκτεινόμενον πέλαγος, κατερχόμενοι και εις την προέκτασιν της τοποθεσίας αυτής, ήτις διήκει μέχρι του σημερινού Ακρωτηρίου, όπερ έκτοτε και μέχρι σήμερον καλείται «Κ ά β ο ς Ε λ ι ά ς» (αντί Η λ ί α ς).

Από του 1849 οι Άγγλοι κατόπιν υπ’ αυτών παραχωρηθέντος Συντάγματος εις τας Ιονίους Νήσους, διώρισαν εντοπίους άρχοντας, «δ ε κ ά ρ χ ο υ ς» καλουμένους, δια των οποίων εκυβέρνων την νησίδα. Εις τον Γεώργιον Σπυρίδωνος Μάλαμαν (πάππον της μάμμης του γράφοντος), ανεγνώρισαν δικαίωμα «ευγενούς» και επέτρεψαν αυτώ την ανοικοδόμησιν του περί το 1700 ιδρυθέντος ναΐσκου του Αγίου Κων/νου, κειμένου εν υψώματι δεσπόζοντος του Λιμένος Βαθέως παρά την θέσιν «Αναπαυτήρια». Αλλά ο ειρημένος «ευγενής», μηδαμώς συγκινηθείς εκ των επιδαψιλεύσεων τούτων των Άγγλων κατακτητών, εξεδηλώθη κατ’ επανάληψιν υπέρ της Ενώσεως των Νήσων μετά της εν τω μεταξύ απελευθερωθείσης Μητρός Πατρίδος, η κίνησις δια την οποίαν είχεν ήδη αρχίσει από του 1847-48 με την ίδρυσιν του κόμματος των «Ρ ι ζ ο σ π α σ τ ώ ν».

Βραδύτερον οι Άγγλοι προσεπάθησαν, πλην ανεπιτυχώς, να οργανώσωσι και εν Μεγανησίω την αντίπαλον προς τους «ριζοσπάστας» μερίδα των «Κ α τ α χ θ ο ν ί ω ν», οίτινες απετέλουν όργανα της «Κ α μ α ρ ί λ λ α ς» και των «Κ ο ν σ ό λ ω ν» της Λευκάδος, φίλων των αγγλικών αρχών κατοχής. Επί κεφαλής των Ενωτικών Πατριωτών Μεγανησίου ετέθη ο Δημήτριος Πάνου Δάγλας, καταδιωχθείς υπό των Άγγλων. Προς αντιμετώπισιν των Πατριωτών αι αγγλικαί αρχαί απέστειλαν εν Μεγανησίω πράκτορά των εκ Λευκάδος, Ταγιάνταν ονόματι, όστις περιερχόμενος την νησίδα εκήρυττεν αναιδώς προπαγανδίζων την παραμονήν εν ταις Νήσοις των Άγγλων, μολονότι αποδοκιμαζόμενος υπό των κατοίκων. Επί λέξει ο «καταχθόνιος» ούτος επανελάμβανε: «Τι τους θέλουμε τους Έλληνες; Θάναι άγρια πουλιά στις ράχες σας με σιδερένιες μύτες…». (Αφήγησις προς τον γράφοντα του Φωτίου Καββαδά – Μπακόλα, 1854 – 1937). Τον άθλιον τούτον Ταγιάντα, αντέκρουσε σθεναρώς ο Πάνος – Αναγνώστης Κατωπόδης, φίλος επιστήθιος του Εθνικού Ποιητού Αριστ. Βαλαωρίτη.

Τελικώς οι Άγγλοι ανέθεσαν την «δεκαρχίαν» εις τον Σπυρανδρέαν Δημητρίου Κατωπόδην (1842 – 1917), όστις, όμως συνεννοηθείς μετά του ειρημένου Πάνου Κατωπόδη ή Αναγνώστη, ου ετύγχανεν ανεψιός, μετέφερε κατά Σεπτέμβριον του 1863 εξ Ακαρνανίας ενόπλους, πράγμα όπερ υπεχρέωσε την Αγγλικήν φρουράν να αποσυρθή εις Λευκάδα. Τον Μάϊον του επομένου έτους, οι ειρημένοι κατελθόντες εις Λευκάδα μετά του συγγενούς των Κωνσταντίνου Μάντζαρη ή Μπαρμπούτση ενεφανίσθησαν εις τον Ευάγγελον Τσαρλαμπάν και προσέφερον αυτώ την διοίκησιν της νησίδος επικειμένης της αφίξεως των Ελληνικών στρατευμάτων του Βασιλέως Γεωργίου Α’.

ΓΕΡ. Κ. ΚΑΤΩΠΟΔΗΣ
Φιλόλογος – Γυμνασιάρχης

[Πηγή: Ηχώ της Λευκάδος (Μηνιαία Εφημερίς των απανταχού Λευκαδίων), Έτος 3ο, Αρ. Φύλλου 26, Φεβρουάριος 1973, αναδημοσίευση από www.kolivas.de]